به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سال 99 سالی تلخ برای ایران و تمام مردم جهان بود و هر روز شاهد مرگ افراد در صدر اخبار بودیم که بر اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفتند. در این میان برخی از اندیشمندان و چهره‌های حوزه علوم انسانی نیز بر اثر کرونا و برخی دیگر غیر از کرونا روی در نقاب خاک کشیدند و پژوهش‌هایشان نیمه کاره ماند تا نسل‌های آینده پیگیر این پژوهش‌ها باشند. ایبنا در این گزارش به شخصیت‌ها و چهره‌های برجسته حوزه علوم انسانی پرداخته‌ایم که در سال ۱۳۹۹ از دنیای مادی به جهان مینوی رفتند.


آیت‌الله ابراهیم امینی، مولف کتاب «دادگستر جهان»
آیت‌الله ابراهیم امینی 5 اردیبهشت 99 درگذشت. او در سال ۱۳۴۴ کتاب دادگستر جهان را نوشت. این کتاب در زمانى به چاپ رسید که حملات دشمن به مسأله مهدویت بسیار بود و بسیارى از جوانان مى‏خواستند با زندگى حجّت دوازدهم آشنا شوند. بررسی‌ مسائل‌ کلی‌ امامت‌؛ همه‌ باید بدانند؛ بانوی نمونه اسلام فاطمه زهرا (سلام الله علیها)؛ اسلام‌ و تمدن‌ غرب‌؛ آموزش‌ دین‌ (۴ جلد)؛ آیین‌ همسرداری؛ آیین‌ تربیت‌؛ خودسازی؛ دروس‌، من‌ الثقافه‌ الاسلامیه‌؛ انتخاب‌ همسر؛ اسلام‌ و تعلیم‌ و تربیت‌؛آشنایی‌ با مسائل‌ کلی اسلام‌؛ وحی‌ در ادیان‌ آسمانی‌؛ در کنفرانس‌ها؛تعلیمات‌ دینی‌ دوره‌ ابتدایی و راهنمایی تحصیلی، الگوهای فضیلت‌ و خداشناسی برخی از تألیفات‌ آیت‌الله‌ امینی است.


جمشید پژویان، نویسنده کتاب‌های اقتصادی
جمشید پژویان، نویسنده کتاب‌های اقتصادی 2 تیر 99 به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت. وی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و در ابتدای دولت دهم با تأسیس شورای رقابت، ریاست این شورا را برعهده داشت. پژویان که پیشتر شیوع ویروس کرونا را شوکی بزرگ عنوان کرد که به شدت مردم ایران را تحت تاثیر قرار داده و این امر را سبب ضرر هر دو سو یعنی مصرف کننده و عرضه کننده دانست که در نهایت موجب فشار بر اقتصاد و کاهش شدید تولید ناخالص داخلی می‌شود. دوم تیرماه 1399 به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت.


دیوید استروناخ، کارشناس تاریخ ایران و عراق
دیوید استروناخ، باستان‌شناس اسکاتلندی و کارشناس تاریخ ایران و عراق 8 تیر 99 درگذشت. وی از حفاران محوطه پاسارگاد و محوطه‌های دیگر در ایران بود وخدمات شایانی به باستان‌شناسی و فرهنگ ایران کرده است. شهر تهران زادگاه دخترش تامارا استروناخ است.


محمدباقر ثنايی ذاكر، مولف کتاب‌های روانشناسی
محمدباقر ثنايی ذاكر، مولف کتاب‌های روانشناسی 10 تیر 99 درگذشت. وی عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و استاد پیشکسوت گروه مشاوره و راهنمايی دانشگاه خوارزمی بود. از او به عنوان پدر مشاوره خانواده ایران یاد می‌شود. وی از سال 1355 فعالیت حرفه‌ای خود را در حوزه خانواده درمانی بنیانگذاری و با تلاش‌های بسیار تدوین برنامه مشاوره خانواده در شورای عالی برنامه‌ریزی در سال 1365 را انجام داده است. او علاوه بر تأليف مقالات متعدد، تاكنون بیش از 15 كتاب به چاپ رسانده است. «در صحنه روان شناسی و مشاوره ایران: فلسفه و سرگذشت سازمان نظام»، «زبان ‌تن»، «مقياس‌های سنجش خانواده و ازدواج»، «فنون مشاوره و روان‌درمانی گروهی»، «روان‌درمانی خانواده»، «خانواده و خانواده درمانی»، «تجارب با ساختار در مشاوره گروهی»، «راهنمای اطلاعات شغلی و تحصيلی»، «مشاوره و روان‌درمانی گروهی»، «مبانی مشاوره و راهنمايی» و... نام برخی از کتاب‌های اوست.


مهدی طالب، پدر مدیریت روستایی ایران
مهدی طالب، پدر مدیریت روستایی ایران 5 مرداد 99 درگذشت. از شاخصه‌های بارز این استاد پیشکسوت می‌توان به این نکته اشاره کرد که او جامعه شناسی بود ایرانی، و مسائل اجتماعی ایران را دغدغه مندانه مطرح و به دنبال حل آن بود و خصوصا در حوزه مسائل روستایی و توسعه روستایی این نکته نمایان‌تر بود. بیش بر ۴۰ جلد کتاب از او در زمینه‌های جامعه شناسی، جامعه شناسی روستایی و تامین اجتماعی به یادگار مانده است و بسیاری از کتاب‌های ایشان سرفصل دانشگاهی است.


حجت‌الاسلام موسویان از متخصصان فقه اقتصادی
حجت‌الاسلام سیّدعباس موسویان از متخصصان فقه اقتصادی 20 مرداد 99 درگذشت. وی نویسنده کتاب‌های متعددی در زمینه بانکداری و مالی اسلامی، از جمله «بانکداری اسلامی؛ بانکداری مرکزی و سیاستگذاری پولی و ارزی» و «بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری و تجارب عملی» به همراه حسین میثمی، «بانکداری اسلامی» با همکاری محمد نقی نظرپور و ایوب خزائی، «بازار سرمایه اسلامی»، «معاملات بانکی از منظر مراجع تقلید»، «تجربه بانکداری بدون ربا در ایران»، «طرح تحول نظام بانکی» و «ابزارهای مالی اسلامی(صکوک)» بود.


آیت‌الله تسخیری، مولف «مرجعیت شیعه»
آیت‌الله تسخیری، مولف «مرجعیت شیعه» 28 مرداد 99 درگذشت. وی مشاور رهبر معظم انقلاب در امور جهان اسلام بود و تألیف نزدیک به ۵۰ کتاب و جزوه در موضوع‌های مختلف مثل تفسیر، اقتصاد ‌اسلامی، مسائل فقهی، فکری و تاریخی که برخی از آن‌ها به زبان‌های انگلیسی، اردو و برخی زبان‌های دیگر ترجمه شده در کارنامه آثار وی است. «اقلیت‌های مسلمانان»، راهکارها و مشکلات»، «ایده‌های گفتگو با دیگران»، «درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی»، «رسالت ما تقریب در اندیشه‌ها، انسجام در عمل»، «در پرتو قانون اساسی»،«اقتصاد اسلامی»،  «راهنامه و مرامنامه»، «درخشش اندیشه و جوشش آگاهی»، «اندیشه نامه» و... کتاب‌های آیت‌الله تسخیری را شامل می‌شود.


عبدالکریم حکمت یغمائی، استاد جغرافیا
عبدالکریم حکمت یغمائی 3 شهریور بر اثر ابتلا به بیماری کرونا درگذشت. عبدالکریم حکمت یغمائی، فارغ‌التحصیل رشته جغرافیا از دانشگاه اصفهان بود. بعد از فارغ التحصیلی، در مرکز باستان شناسی و اداره آموزش و پرورش به خدمت دولت درآمد. از آثار او علاوه بر کتاب مجموعه شعر می‌توان به کتاب‌ها اشاره کرد: جندق، روستایی کهن در کران کویر؛ برساحل نمک؛ خور شهر شورستان؛ ذوالریاستین فضل بن سهل.


روح‌الله حسینیان مولف «چهارده قرن تلاش شیعه برای توسعه و ماندن»
روح‌الله حسینیان؛ رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی4 شهریور 99 درگذشت. وی قاضی و سیاستمدار و رئیس مؤسسه پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بود. وی همچنین نمایندگی مردم تهران در دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت. کتاب‌های «چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران» «چهارده قرن تلاش شیعه برای توسعه و ماندن» و «بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران»، «حریم عفاف (حجاب و نگاه از دیدگاه فقه اسلامی)»، «ستاره صبح انقلاب (زندگی‌نامه حاج آقا مصطفی)»، «فرشته زمینی (زندگانی زهرا سلام‌الله علیها)»، «ماجراهای آغاجری» و «بازخوانی نهضت ملی ایران» آثاری است که از او بر جای مانده است.


آیت‌الله یوسف صانعی، مولف احکام و فقه
آیت‌الله صانعی 22 شهریور 99 به دیدار حق شتافت. وی کتاب‌های بسیاری در زمینه احکام و فقه به زبان فارسی و عربی نوشته است. وی از جمله اعضای مجلس خبرگان بود که سال ۶۸ و در جریان انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، ایشان را دارای اجتهاد مسلم و در جایگاه مرجعیت تقلید دانست. صانعی وی کتاب‌های بسیاری به زبان فارسی و عربی نوشته است و همچنین مجموعه نظرات فقهی او از سوی مؤسسه فرهنگی - هنری فقه‌الثقلین تنظیم و منتشر شده ‌است. ربای تولیدی، برابری قصاص (زن و مرد، مسلمان و غیرمسلمان)، برابری دیه (زن و مرد، مسلمان و غیرمسلمان)، قیومت مادر، ارث زن از شوهر (درصورت انحصار)، قمار، مسابقات و سرگرمی، بلوغ دختران، طلاق خلع، ارث غیرمسلمان از مسلمان و کتب ضلال مجموعه کتاب‌هایی است که نظرات فقهی وی در آن‌ها گردآوری شده است.


طوبی کرمانی، نخستین زن فیلسوف ایرانی
طوبی کرمانی، استاد فلسفه و کلام دانشگاه تهران 22 شهریور 99 درگذشت. طوبی کرمانی نخستین زن فیلسوف ایرانی، از بدو تاسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب یکی از دلسوزترین مدیران و فعالان عرصه تقریب بوده و عمر پربرکت خویش را در این راستا وقف کرد. تألیف بیش از ۶۰ مقاله، تألیف و تصنیف ۱۲ کتاب علمی و اجتماعی و شرکت در بیش از ۸۰ کنگره ملی و بین‌المللی در داخل و خارج کشور از جمله آثار علمی و فرهنگی وی است. شهید و شهادت، فلسفه راز و نیاز، فلسفه خلقت: تبعیض یا تفاوت: دیروز، امروز، فردا، فلسفه، بافته خیال و وهم، یا، حاصل اندیشه بشر؟ و... کتاب‌های وی را دربرمی‌گیرد. همچنین تصحیح مسالک الیقین فی بیان عمده اصول الدین در آثار وی مشاهده می‌شود.


اسکارچا اسلام‌شناس و ایران‌شناس ایتالیایی
پروفسور بیانکا ماریا اسکارچا اسلام‌شناس و ایران‌شناس ایتالیایی 30 شهریور 99 درگذشت. اسکارچیا در سال ۱۹۳۸ در ایتالیا متولد شد. او استاد بازنشسته اسلام‌شناسی دانشگاه سپینزا (epienza) در شهر رم و عضو هیأت تحریریه نشریه جئوپولتیکا (Geopolitica) است. او جزو نویسندگان کتاب تاریخ ایران کمبریج بود. بیانکا سال‌ها در حوزه‌های تخصصی اسلام‌شناسی در شاخه اسلام سیاسی و به طور خاص، شیعه‌شناسی کار کرده بود و یکی از مهم‌ترین و بزرگترین شیعه‌شناس ایتالیایی محسوب می‌شود.


منوچهر آشتیانی، چهره‌نام‌آشنای جامعه‌شناسی شناخت
منوچهر آشتیانی، چهره‌نام‌آشنای و برجسته جامعه‌شناسی و فلسفه 8 مهر 99 درگذشت. وی فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های فرانسه است. آشتیانی جامعه‌شناس ایرانی مارکسیست، عضو سابق حزب توده ایران، و پژوهشگر فلسفه است. او خواهرزاده نیما یوشیج و از نوادگان میرزاحسن آشتیانی است. آشتیانی در سال ۱۹۷۱ از دوره دکتری دانشگاه هایدلبرگ فارغ‌التحصیل شد. او از شاگردان کارل لویت و گادامر بوده‌است. کارل مارکس و جامعه‌شناسی شناخت، جامعه‌شناسی شناخت کارل مانهایم، ماکس وبر و جامعه‌شناسی شناخت، جامعه‌شناسی شناخت (مقدمات و کلیات)، جامعه‌شناسی شناخت ماکس شئلر، گفتارهایی پیرامون شناخت مناسبات اجتماعی و درآمدی به بحران جامعه‌شناسی جهانی از آثار این اندیشمند است.  


غلامحسین تکمیل‌همایون، مسئول گنجینه کتاب تهران
غلامحسین تکمیل‌همایون 14 مهر 99 درگذشت. وی مسئول گنجینه کتاب تهران و تهران‌پژوه و چندین بار جایزه تهران پژوهی را به خود اختصاص داده بود. وی تلاش‌های بسیاری در حوزه پژوهش و تهران‌شناسی داشته است و نشست‌های تهران‌پژوهی در اداره فرهنگ و ارشاداسلامی با تلاش‌های وی راه‌اندازی و برای تهران‌دوستان و علاقه‌مندان به پژوهش ماندگار شد.


یوسف فضایی، نویسنده کتاب «جامعه‌شناسی ادیان»
یوسف فضایی، نویسنده کتاب «جامعه‌شناسی ادیان» 16 مهر 99 درگذشت. از جمله مهم‌ترین تالیفات زنده‌یاد فضایی می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «جامعه‌شناسی ادیان»، «آفرینش جهان، انسان و آغاز شهرنشینی: تحلیلی از جریان تکامل طبیعی و اجتماعی انسان»، «بنیانهای اجتماعی ادیان ابتدایی»، «تاریخ عقاید و مذاهب شیعه (المقالات و الفرق)»، «تحقیق در تاریخ و عقاید شیخیگری، بابیگری، بهائیگری و کسروی گرایی»، «تاریخ و جغرافیای شهر بهار و زندگانی، آثار و افکار دکتر یوسف فضایی به قلم خودش»، «تحقیق و تاریخ در عقاید مذاهب اهل سنت و فرقه اسماعیلیه»، «دایره‌المعارف مذاهب اسلامی و ادیان ایرانی» و...


صادق ملک شهمیرزادی، باستان‌شناس پیشکسوت
صادق ملک شهمیرزادی، باستان‌شناس پیشکسوت 21 مهر 99 درگذشت. هم‌دوره‌ای‌هایش او را جانشین شایسته عزت‌الله نگهبان، پدر باستان‌شناسی ایران می‌نامند. «زیگورات سیلک»، «نقره کاران سیلک، گزارش فصل دوم طرح بازنگری سیلک، «بین‌النهرین در دوران پیش از تاریخ: از پیدایش تا دوران آغاز ادبیات»، «اطلس باستان‌شناسی ایران (از آغاز تا پایان دوره یکجانشینی و استقرار در روستاها) »، «تاریخ ایران باستان»، «سفال دوره نوسنگی در فلات مرکزی ایران»، «ایران در پیش از تاریخ: باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی»، «واژه نامه باستان شناسی: انگلیسی - فارسی، فارسی – انگلیسی» کتاب‌های ملک‌شهمیرزادی را تشکیل می‌دهند.


ماسیمو کامپانینی؛ اسلام‌شناس و خاورشناس
ماسیمو کامپانینی؛ اسلام‌شناس و خاورشناس 22 مهر 99 درگذشت. وی نویسنده ۳۲ کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی بود؛ از جمله مهمترین کتب وی: اسلام و سیاست (از سال ۱۹۹۹ چندین بار باز نشر شد)؛ اندیشه اسلامی معاصر؛ تاریخ مصر از فتح عرب تا امروز؛ تفسیر قرآن به قرآن در قرن بیستم؛ تفکر در اسلام است. وی در آثار و کتب و مقالات خود تاریخ جهان عرب و باز بودن فرهنگی آن را یادآوری می‌کند؛ وی بر تأثیر فروپاشی امپراتوری عثمانی و سیاست‌های استعماری اروپا بر ریشه تاریخی اخیر افراط گرایی جهادی تاکید داشت.


غلامعباس توسلی جامعه‌شناس برجسته ایرانی
غلامعباس توسلی جامعه‌شناس برجسته ایرانی 25 مهر 99 درگذشت. وی تاکنون بیست جلد کتاب تألیف کرده ‌است که برخی از آن‌ها مانند نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی کار و شغل، جامعه‌شناسی دین و... به چاپ‌های مکرر رسیده‌اند. ایشان همچنین در حدود شصت مقاله علمی ـ پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرده ‌است.


لاله بختیار، پژوهشگر و اسلام‌شناس
لاله بختیار، پژوهشگر و اسلام‌شناس 28 مهر به علت سرطان خون در ایالت شیکاگو درگذشت. وی ۲۵ کتاب در مورد اسلام به تحریر درآورده است. بختیار شاگرد سید حسین نصر است. او دکترای خود را در رشته روانشناسی تربیتی از دانشگاه نیومکزیکو دریافت کرد. او در رشته فلسفه مذهب نیز دارای کارشناسی ارشد از همان دانشگاه است. بختیار برخی آثار مهم علی شریعتی و مرتضی مطهری را نیز به انگلیسی برگردانده است. بختیار اخیراً ترجمه‌ای از نهج‌البلاغه از عربی به انگلیسی ارائه داده که به مانند همان ترجمه قرآن وی کتابی ارزشمند و بحث‌برانگیز است.


آیت‌الله سیدرضا فاضلیان، مولف قاعده علیت
آیت‌الله سیدرضا فاضلیان، امام جمعه پیشین شهرستان ملایر 8  آبان 99 درگذشت. وی در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی به عتبات عالیات مشرف و در درس خارج کفایه حضرت آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی و آیت‌الله حاج شیخ حسین حلی شرکت کرد. وی جزوه‌ها و رساله‌هایی را همچون رساله فی الحجاب، رساله فی الربا، رساله فی التداخل الاسباب و المسببات و قاعده علیت تألیف کرده است.


داوود فیرحی، اندیشمند فقه و سیاست در ایران معاصر
داوود فیرحی، استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی 21 آبان 99 به علت ابتلا به کرونا درگذشت. قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام؛ نظام سیاسی و دولت در اسلام؛ تاریخ تحول دولت در اسلام؛ روش‌شناسی و اندیشه سیاسی در اسلام؛ دین و دولت در عصر مدرن؛ فقه و سیاست در ایران معاصر؛ فقه سیاسی و فقه مشروطه؛ «فقه و سیاست در ایران معاصر؛ تحول حکومت داری و فقه حکومت اسلامی»؛ «آستانه تجدّد؛ در شرح تنبیه الامة و تنزیه الملة» و «فقه و حکمرانی حزبی» عناوین برخی از کتاب‌های داوود فیرحی است.


عبدالکریم گلشنی، مولف «فرهنگ ایران در قلمرو ترکان»
عبدالکریم گلشنی، نویسنده، استاد دانشگاه و پژوهشگر 27 آبان 99 درگذشت. وی در سال ۱۳۵۵ به جمع استادان و اعضای هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران پیوست و مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران شد. از آثار او می‌توان به ترجمه «طبقات ابن سعد»، «قیام گئومات مغ» و... و همچنین تالیف «فرهنگ ایران در قلمرو ترکان»، «گلشن تاریخ»، مقالاتی در دانشنامه جهان اسلام و دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و... اشاره کرد.


حسن نراقی، مولف «جامعه‌شناسی خودمانی»
حسن نراقی، مولف «جامعه‌شناسی خودمانی» 2 آذر 99 به دلیل ابتلا به سرطان درگذشت. این پژوهشگر ایرانی بیشتر به دلیل آثارش در زمینه جامعه‌شناسی غیرآکادمیک شناخته ‌شده و مهم‌ترین اثر او «جامعه‌شناسی خودمانی» است که در سال 1399 به چاپ سی و سوم رسید. «چکیده تاریخ ایران: از کوچ آریایی‌ها تا پایان سلسله پهلوی»، «ناگفته‌ها ... : در گفتگو با روزبه میرابراهیمی»، «خط خوش فارسی» (مجموعه مقالات) از دیگر کتاب‌های اوست.


ولفرام کلایس، باستان‌شناس آلمانی و مولف «کاروانسراهای ایران»
پروفسور ولفرام کلایس، باستان‌شناس آلمانی و مولف «کاروانسراهای ایران» 2 دی 99 درگذشت. کتاب‌های«بسطام 1و2»، «کاروانسراهای ایران» و «تاریخ معماری ایران» از آثار ارزنده اوست که توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به چاپ رسیده است. کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت‌سلیمان، مسجدسلیمان، بسطام و بیستون تحت سرپرستی وی انجام شده و حاصل فعالیت‌های پژوهشی او درباره معماری و شهرسازی ایران همچنین مکان‌های باستانی کاوش شده در ایران بیش از ۳۰۰ کتاب و مقاله پژوهشی است.


آنا وانزان، مترجم و ایرانشناس ایتالیایی
آنا وانزان، مترجم و ایرانشناس ایتالیایی 4 دی 99 درگذشت. وی در معرفی ایران و آثار ادبی معاصر فارسی تلاش‌های فراوانی کرد. او در شروع، داستان‌نویسان زن ایرانی را انتخاب می‌کند و در مجموعه داستانی به نام «کلمات بی‌پرده» آثار آنان را به مخاطب ایتالیایی معرفی می‌کند تا جهان داستانی ۱۵ نویسنده زن ایرانی برای نخستین‌بار وارد فضای نشر ایتالیا شود. یکی از پربارترین دهه‌های ترجمه‌ ادبیات داستانی ایران در سرزمین ایتالیا، در حالی با ترجمه «طوبی و معنای شب» و «زنان بدون مردان» شهرنوش پارسی‌پور توسط خانم «وانزان» ادامه می‌یابد که در سوی دیگر میدان نیز تلاش‌هایی برای انتشار اثری فارسی به زبان ایتالیایی انجام می‌گرفت تا توجه همگان به این گوشه از ادبیات فارسی جلب شود. آخرین کاری که وانزان انجام داد، ترجمه رمان «دایی جان ناپلئون» ایرج پزشکزاد به ایتالیایی بود. چه ایده‌های خوب و بکری در همکاری‌های فرهنگی و تحکیم پل ادبی ایران و ایتالیا در ذهن داشت. دو سال گذشته هم فلیچیتا فرارو از میان ما رفت.


آیت‌الله مصباح یزدی، مولف کتاب‌های فلسفه اسلامی
آیت‌الله مصباح یزدی 12 دی 99 درگذشت. از این عالم برجسته تألیفات و آثار متعددی در زمینه‌های فلسفه اسلامی، الهیات، اخلاق و عقاید به چاپ رسیده‌ است. اخلاق در قرآن (۳ جلد)، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، اصلاحات، ریشه‌ها و تیشه‌ها، آفتاب ولایت، آموزش عقاید (۳ جلد)، آموزش فلسفه (۲ جلد)، انسان‌شناسی در قرآن، انقلاب اسلامی، جهشی در فرایند تحولات بین‌الملل، ایدئولوژی تطبیقی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها (۵ جلد)، پند جاوید (۲ جلد) و تفسیر معارف القرآن از‌جمله آثار این عالم است.


تاماز گامقرلیدزه، زبانشناس و شرقشناس مشهور گرجی
تاماز گامقرلیدزه، زبانشناس و شرقشناس مشهور گرجی 3 اسفند درگذشت. یکی از مهمترین آثار گامقرلیدزه در زمینه مطالعات هند و اروپایی جهان بود، تحقیقات بنیادی وی «زبان هند و اروپایی و هندو اروپایی» است که با همکاری ویاچسلاو ایوانف تألیف شده است. پیش از درگذشت وی، در تاریخ ۱۳ فوریه، به ابتکار وزیر آموزش، علوم، فرهنگ و ورزش گرجستان میخائیل چخنکل ، «جایزه تاماز گامقرلیدزه» بدلیل دستاوردهای برجسته و سهم استاد در زبانشناسی تاسیس شد. علاوه بر این، اعلام شد که کمیته‌ای به نام Tamaz Gamkrelidze در دانشگاه دولتی تفلیس تشکیل شود و اعطای بورسیه تحصیلی برای دانشجویان به نام وی صورت پذیرد.