اکنون بعد از گذشت یک سال، فعالان صنعت نشر و ناشران، به تعاریف و شناختی نسبی از شرایط جدید که حاصل گسترش کرونا در کشور است، رسیده‌اند. این شناخت به آنها کمک می‌کند تا بیشتر از قبل خود را با وضعیت موجود وفق دهند اما مشکلات و فشارهای اقتصادی، همچنان بر شانه‌هاشان سنگینی می‌کند.
سالی که با چک‌های برگشتی شروع شد
اباذر رضانیا، مدیر انتشارات کوله‌پشتی درباره فعالیت نشر در سال 99 و مشکلاتی که این نشر با آن مواجه بود، گفت: سال 99 را با همه‌گیری بیماری کووید 19 و چک‌های برگشتی کتاب‌فروشی‌ها شروع کردیم اما در ادامه، شرایط بهتر شد؛ زیرا مردم رفته رفته نسبت به شرایط و پروتکل‌های بهداشتی، آگاهی بیشتری کسب کردند و بعد از مدتی تعطیلی، کتاب‌فروشی‌ها فعالیت خود را ازسر گرفتند.
وی با اشاره به اینکه با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به‌صورت مجازی تا حدود قابل توجی خسارت ناشران جبران شد، ادامه داد: در حوزه حمایتی از ناشران، وام‌هایی به فعالان این صنف اعطا شد، اما اعتبار در نظرگرفته شده در حدی نبود که بتواند خسارت‌ها را جبران کند. البته این آسیب‌ها مختص به صنف ناشران نبود و برای تمام کسب و کارها در سال 99 شرایط سختی رقم‌خورد.
مدیر انتشارات کوله‌پشتی با ابراز امیدواری از اینکه مردم بتوانند در سال 1400 واکسن دریافت کنند و به زندگی عادی بازگردند، بیان کرد: هرچند نمایشگاه مجازی به ادامه فعالیت ناشران کمک می‌کند اما جایگزین نمایشگاه فیزیکی نیست. برگزاری این رویداد، درگرو انجام واکسیناسیون عمومی است و فکر می‌کنم تا سال 1401 امکان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران وجود نداشته باشد.
به گفته او در سال 99 حمایت اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان و اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران آشنا برای واگذاری کاغذ با نرخ دولتی، به خوبی انجام شده‌است؛ تاجایی که یکی از بهترین سال‌های از نظر حمایت‌های دولتی برای ناشران بود؛ زیرا به اکثر ناشران براساس تقاضایشان کاغذ اختصاص یافت اما این شرایط در اواخر سال، با اما و اگرهایی همراه شد.
رضانیا توضیح داد: مشکلات کاغذ، مساله‌ای همه‌گیر نیست و فقط افرادی که در صنف درگیر این موضوع هستند، شرایط سخت را درک می‌کنند. در اواخر سال در حوزه کاغذ، دوباره مشکلاتی ایجاد شده و شرایط به قدری وحشتناک است که نمی‌دانیم دورنمای ناشران برای تهیه کاغذ چیست. امیدوارم امکان تخصیص کاغذ دولتی به ناشران، دوباره مهیا شود و شرایط به حالت قبل بازگردد.
مدیر انتشارات کوله‌پشتی با اعلام اینکه در ماه‌های یازدهم و دوازدهم سال ۹۹ بازار از رکود خارج شد، ادامه‌داد: شرایط عادی‌تر شده‌است و بعید می‌دانم که در سال جدید با مشکل رکود مواجه شویم. قطعا وضعیت سال 1400، از سال 1399 بهتر خواهدبود. بازار حوزه کتاب با اجرای طرح فصلی، که در اسفند برگذارشد، وضعیت خوبی پیدا کرده و الان عمده دغدغه ناشران، کاغذ است که امیدوارم شرایط بهتری پیداکند.
مردم حتی پول خرید کتاب الکترونیک را ندارند
صنعت نشر جدای از دیگر صنایع کشور نیست. همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ و چندین برابرشدن مشکلات برای همه گروه‌های تولیدکننده مطرح است. علی‌اصغر علیزاده، مدیر انتشارات گپ با اشاره به اینکه برخی صنایع می‌توانند با واردات مایحتاج خود را تامین کنند، گفت: تحریم‌ها باعث کاهش امکان واردات شد و مردم مجبور شدند نیاز خود را با استفاده از کالای ایرانی رفع کنند. این روند موجب رونق برخی حوزه‌ها شد؛ اما بازار کتاب شاهد رکود بود؛ زیرا هزینه‌های مردم افزایش و درآمدها کاهش پیدا کرد و این باعث افزایش فشار به سبد خرید مردم شد. مشخص است نخستین چیزی که مردم از سبد خرید خود حذف می‌کنند، کالا فرهنگی و به خصوص کتاب است.
مدیر انتشارات گپ با اشاره به اینکه کاهش خرید کتاب بستگی به فعالیت ناشر در حوزه کاغذی یا نشر الکترونیک ندارد، ادامه داد: کتاب الکترونیک ارزان‌تر است، اما مردم توانایی تهیه کتاب الکترونیک را هم ندارند. در نتیجه روی می‌آورند به فضای مجازی و زمان خود را آنجا صرف می‌کنند.
به گفته این ناشر، شرایط نیمه دوم سال 99 نسبت به نیمه اول آن بهتر بود؛ زیرا نمایشگاه کتاب به صورت مجازی برگزارشد. او افزود: در سال 1400 اگر وضعیت تحریم‌ها و واکسیناسیون عمومی بهتر شود، فعالان حوزه نشر می‌توانند مانند بقیه صنایع که اقداماتشان به این تصمیمات وابسته‌است، فعالیت بهتری داشته‌باشند.
بی‌ثباتی بیشتر از تورم آسیب می‌زند
اتفاق‌های جدید در سال ۹۹ برای ناشرانی که بعد از چندین سال فعالیت، به تقویم کاری مشخصی عادت کرده بودند و مطابق با آن برنامه‌ریزی می‌کردند، مشکلاتی به‌همراه داشت. فاطمه جمالی، مدیر انتشارات پیک ادبیات، بعد از ۲۲ سال فعالیت در حوزه نشر، سال ۹۹ را سخت‌ترین سال اعلام کرد و توضیح‌داد: از نظر افزایش قیمت‌ها و بی‌ثباتی متعاقب آن، ناشران با مشکلات متعددی مواجه بودند اما شاید بی‌ثباتی به ناشران خیلی بیشتر آسیب رساند. نبود سرمایه برای چاپ کتاب، دیگر مشکل ناشران در سال ۹۹ بود. برای مثال سه سال پیش ناشر با دومیلیون تومان، تیراژ 2000 نسخه‌ای چاپ می‌کرد، در صورتی‌که همین تیراژ کتاب در این روزها نیاز به سرمایه 10 میلیون تومانی دارد.
مدیر انتشارات پیک ادبیات با تاکید بر اینکه در سال ۹۹ فقط برای تجدید چاپ کتاب اقداماتی انجام داده‌اند، توضیح داد: با درنظر گرفتن میزان سرمایه نشر، نتوانستیم کتاب جدیدی منتشر کنیم. همچنین به‌شدت درگیر قیمت‌گذاری بودیم. این یکی از مشکلات جدی ناشران با توجه به نوسان دائمی قیمت کاغذ و مواد اولیه تولید کتاب بود.
او درباره عکس‌العمل مخاطبان به افزایش قیمت کتاب توضیح‌داد: برای افزایش قیمت کتاب با مشتری و مخاطب درگیر بودیم؛ زیرا پذیرش شوک قیمتی برای مردم سخت است. قدرت خرید مردم پایین آمده و درآمدها محدود است، از طرفی قیمت کتاب افزایش پیدا کرده و همچنان با این مشکل مواجه هستیم، اما مطلقا نشدنی بود که در اسفند کتاب را به قیمت فروردین بفروشیم.
او با تاکید بر اینکه برای فعالیت ناشران در سال ۱۴۰۰ چشم‌انداز خوبی نمی‌توان متصور بود، بیان کرد: مشکلات در کشورهایی که واکسیناسیون انجام می‌دهند، کاهش پیدا کرده‌است اما روند کند واکسیناسیون عمومی در ایران سال بهتری را به‌تصویر نمی‌کشد. به‌همین دلایل، چشم‌اندازی برای بهتر شدن وضعیت اقتصادی و ناشران نمی‌بینم. ناشران فقط تلاش می‌کنند تا روی‌پا بمانند و دوام بیاورند. فکر می‌کنم سال آینده بدتر از امسال باشد.
جمالی درباره میزان کاغذ اختصاص داده‌شده به ناشران در سال ۹۹ توضیح داد: کاغذی که شرکت آشنا در سال ۹۹ به ناشران اختصاص داد، برای تجدید چاپ کافی بود، اما دریافت آن زمان‌بر بود؛ زیرا ابتدا باید در سایت برای دریافت کاغذ نام‌نویسی می‌کردیم و به‌سرعت کاغذ مورد نیاز به ناشر نمی‌رسید. تا جایی که مجبور شدیم کتاب‌هایی را که در نظر داشتیم در اسفند منتشرکنیم، به سال ۱۴۰۰ موکول کنیم. البته اگر همین کاغذها را هم تخصیص نمی‌دادند، شرایط خیلی سخت‌تر می‌شد.
به گفته این ناشر برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در سال ۹۹ اتفاق خوبی بود. او افزود: ناشران هم مانند دولت انتظار نداشتند که نمایشگاه مجازی کتاب با این استقبال مواجه بشود؛ تا جایی که فکر کردیم که چرا نمایشگاه مجازی کتاب در دوران پساکرونا برگزار نشود؟ البته فضای نمایشگاه مجازی کتاب برای ناشران کمتر شناخته‌شده‌بود، چندان کارآمد نبود؛ زیرا ناشران کمتر شناخته‌شده در نمایشگاه مجازی امکان تبلیغ نداشتند؛ درحالی که این ناشران در نمایشگاه فیزیکی کنار دیگر ناشران دیده می‌شدند. همچنین باید مشکلات سایت و پست برای سال آینده رفع شود؛ اما درمجموع برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب اتفاق خوبی بود و مقداری از خسارت‌ها را کم کرد.
:: سال ۹۹ برای همه فعالان در حوزه نشر، صنعت، گردشگری و ... یعنی برای همه مردم سال سختی بود، علی‌رغم مشکلات اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها عزیزان خود را از دست دادند. با توجه به مشکلاتی که مسئولان با آن مواجه هستند، به‌نظر نمی‌رسد جز رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مردم بتوانند در کوتاه‌مدت، روشی برای حفاظت از سلامت و تامین معیشت داشته‌باشند. همچنین لزوم توجه به فعالیت‌های نوآورانه و تبدیل تهدیدها به فرصت مانند زمانی که مردم به‌ناچار در خانه ماندند و کتاب خواندند، می‌تواند نورامید را برای سال‌های بعد روشن نگه‌دارد.
نظر شما