خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در قم – مصطفی سلیمانی: فرزند شایسته، خواسته طبیعی و فطری هم انسان‌هاست. همه آرزو دارند فرزندانی سالم وصالح داشته باشند؛ فرزندانی که روشنی‌بخشِ دیده و شادی‌بخشِ جان آن‌ها باشند. همّت پرورش‌یافتگان در مکتب قرآن، از این خواست طبیعی فراتر است. آن‌ها نه تنها می‌خواهند فرزندانشان خوب و شایسته باشند، بلکه می‌خواهند فرزندان آن‌ها در کنار خانواده، پیشوا و سرمشقِ انسان‌های شایسته بشوند.

اگرچه در تربیت انسان، عوامل مختلفی تأثیرگذار هستند و هر یک به نوعی در شکل‌دهی شخصیت او نقش ایفا می‌کنند، اما تأثیر الگوهای انسانی در تربیت بسیار حایز اهمیت است. علاوه بر خانواده، معلمان، دوستان و چهره‌های ورزشی و هنری، موارد دیگری همچون حاکمان و عالمان دین، از جمله الگوهای انسانی هستند که امام خمینی(س) هر دو را در خود جمع کرده بود.
 
۱-نقش حاکمان در الگوسازی تربیت
الگو شدن در اخلاق و عمل، و نقش اساسی آن در تربیت، دایره‌ای وسیع دارد که از جمله آن‌ها می توان حاکمان و مسئولان حکومتی را نام برد. اگر مجریان و مسئولان حکومت، مردمانی صالح و متعهد باشند، از باب «النّاس علی دین مُلُوکِهِم» مردم به تدریج اصلاح می‌شوند، ولی چنانچه آنان در تربیت و مراقبت از نفس خود سستی کنند و به دنیاگرایی روی آورند، آرام آرام جامعه نیز لباس صلاح را از تن بیرون کرده و رو به تباهی خواهد گذاشت. آنگاه نصیحت ناصحان بی‌اثر می‌ماند و صالحان امت تضعیف و منزوی می‌گردند و افراد ناشایست و تهی از ارزش‌های انسانی میدان‌دار خواهند شد. قرآن با اشاره به سرنوشت خفت‌بار قوم فرعون به نقش تأثیرگذار حاکمان اشاره داشته و می‌فرماید: «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ...؛(زخرف: آیه ۵۴) فرعون قومش را خوار و سبک شمارد و آنان وی را پیروی و اطاعت کردند».

۲-نقش عالمان دین در الگوسازی تربیت
از جمله الگوهای انسانی، عالمان و متولیان دین هستند. رفتار و گفتار عالمان و فقها در مردم و جامعه اثر فراوان دارد. اگر عالمی صالح باشد، جامعه را به صلاح و رستگاری می‌کشاند، و چنانچه عالمی فاسد باشد، جامعه را به فساد می‌کشاند. قرآن در بیان تأثیر عالمان با اشاره به هدایت‌پذیری نصارا می‌فرماید: «ذَلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْبَانًا وَأ َنَّهُمْ لاَ یسْتَکْبِرُونَ؛ (مائده: آیه۸۲) این هدایت‌پذیری آنان به جهت آن است که در میان ایشان کشیشان و رهبانان عالی هستند که استکبار نمی‌ورزند. امام علی(ع) در این‌باره می‌فرماید: «زَلَّةُ العالِمِ کانکِسارِ السَّفینَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیرُها؛ لغزش عالِم همچون شکستن کشتی است، غرق می‌شود و دیگران را هم با خودش غرق می‌کند.»
عملکرد تمام کسانی که به عنوان متولیان دین شناخته می‌شوند، در نوع سلوک دینی و دینداری مردمان نقش و تأثیری اساسی دارد. اساساً انسان بیش از آن‌که از قول و سخن و تبلیغ متولیان دین تأثیر بپذیرد، از رفتار و سلوک و عملکرد آنان متأثر می‌شود، و به همین سبب عملکرد متولیان دین، به ویژه عالمان دین، در تقویت جایگاه دین یا تضعیف آن در میان مردمان بسیار مهم است و صلاح و فساد آنان با توجه به مراتب و حوزه عملشان جامعه را نیز در بر می‌گیرد.
 
نگاهی به اصول تربیتی در سیره رفتاری امام خمینی
خاطرات بیان شده از خانواده و نزدیکان حضرت امام(س) دربارۀ ارتباط عاطفی ایشان با کودکان و نوجوانان، نشانگر آن است که یکی از ابعاد تربیتی حضرت امام، نحوه رفتار و برخورد ایشان با کودکان بوده است. ایشان علاوه بر این‌که همیشه با چهره‏ای خندان و دستانی مهربان از کودکان استقبال می‌کردند، نسبت به تربیت صحیح آنان بسیار حساس و دقیق بودند و خانواده‌ها را به تربیت سالم و الهی فرزندان دعوت می‌کردند که از لابه‌‏لای سخنان گهربار و نیز سیره عملی ایشان می‏‌توان در این زمینه به نکات بسیار آموزنده‌ای دست یافت که در ادامه به چند نمونه اشاره می‌شود.

۱-روی دوش امام
در همین زمینه مرحوم حجت‏ الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی نقل می‌کردند: «بارها شده بود که من وارد اتاق می‏‌شدم، امام مرا نمی‌دیدند. می‌‏دیدم که امام به زانو روی زمین نشسته و پسرم علی روی دوششان سوار است و با امام دارند بازی می‌‏کنند و ... خیلی دلم می‏خواست از آن صحنه‏‌ها و لحظه‌‏ها فیلم یا عکس بگیرم، اما می‌دانستم که امام نمی‏‌گذارند. صمیمیت و صداقت امام با بچه‌‏ها و مادرم... خیلی عجیب بود.» (میریان، پدر مهربان، ص۵۳)

۲-هم‌بازی کودکان
همچنین مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی در مورد هم‌بازی شدن امام با کودکان نقل می‌کردند: «رفتار امام در بیرون خانه و درون خانه یکی بود و فقط در خانه کمی رسمیت ایشان کمرنگ می‌شد. بارها شده بود که من وقتی وارد خانه می‌شدم می‌دیدم که ایشان مشغول بازی با کودکان هستند.» (سید احمد خیمنی، مجموعه آثار یادگار امام، ص۷۲۰؛ میریان، پدر مهربان، ص۵۵)

۳-بازی بیست‌دقیقه‌ای
خانم زهرا مصطفوی( دختر امام خمینی) نقل می‌کند: «امام پیش از ظهرها در منزل برای طلبه ‌ها درس داشتند و درس، ساعت یازده ‏و ‏نیم تمام می‏‌شد. آقا مقید بودند تا ساعت ده دقیقه به دوازده که می‏‌خواستند برای نماز ظهر آماده شوند، به مدت بیست دقیقه با ما بازی کنند. ما خودمان وسایلی درست می‏‌کردیم و با ایشان بازی می‌کردیم. یا سر ما را توی دامنشان می‏‌گرفتند و دیگری می‌رفت قایم می‏شد و این کارها برای ما خیلی عادی بود.»(میریان، پدر مهربان، ص۵۹)

۴-تفریح و ورزش
عاطفه اشراقی(نوۀ امام خمینی) نقل می‌کند: «امام با تفریح نوجوانان کاملاً موافق بودند و ورزش را بهترین و سالم‌ترین تفریحات می‌دانستند.» (عاطفه اشراقی، مجله زن روز، ش۱۲۶۷،خرداد ۶۹).