به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، کتاب‌های صوتی و الکترونیک در ایران با قیمت پایین‌تر از کتاب کاغذی فروخته می‌شوند و با این وجود، شاهد اعمال تخفیف‌های چند ده درصدی روی این کتاب‌ها نیز هستیم. برخی از ناشر-کتاب‌فروشان اقدام به ارائه تخفیف‌هایی با درصد بالا و طولانی مدت می‌کنند و برخی به بهانه رویدادهای تقویمی، تخفیف‌هایی در نظر می‌گیرند تا سایر رقبای خود را از میدان به‌در کنند.
 
مجید شریفی، مدیر اپلیکیشن و فروشگاه اینترنتی کتابراه می‌گوید؛ در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی برخی ناشران بدون مجوز فعالیت می‌کنند و نهادی بر تخفیف‌های بازار کتاب الکترونیک و صوتی نظارت ندارد و همین مساله مشکلاتی را برای فعالان رسمی در بازار کتاب‌های دیجیتال ایجاد کرده است.
 
در حوزه کتاب‌های کاغذی، ناشران و کتاب‌فروشان از ارائه تخفیف‌های مکرر آسیب دیده‌اند. وضعیت در حوزه کتاب الکترونیک به چه صورت است؟ آیا باعث جذب مخاطب بیشتر می‌شود یا مانند آنچه در فروش کتاب با تخفیف در حوزه کتاب کاغذی روی می‌دهد، موجب آسیب به حوزه نشر الکترونیک در درازمدت می‌شود؟
نخست باید به این نکته توجه داشت که تخفیف‌ها در حوزه کتاب الکترونیک، همه با هماهنگی ناشران ارائه می‌شود. اگر ناشر رضایت نداشته‌باشد، کتاب‌هایش تخفیف نمی‌خورد. از طرفی ناشر اقدامی به ضرر خود انجام نمی‌دهد. قطعا منفعتی در این روش دیده‌است که با آن موافقت می‌کند. بازار کتاب الکترونیک و کاغذی با هم متفاوت‌اند. در بازار کتاب الکترونیک اگر فروش با تخفیف، حد و حدودی داشته‌باشد، می‌تواند به عنوان مشوق برای مخاطبان عمل و بازار را بزرگ کند؛ اما اگر تخفیف‌ها از حدش بگذرد و به شکل‌های عجیبی که گاه شاهد آن‌‌ایم درآید، مانند کاری که برخی همکاران می‌کنند و کتاب‌ها را با تخفیف دائمی می‌فروشند، موجب تغییر دیدگاه مخاطب برای خرید کتاب و عادت مخاطبان برای خرید با تخفیف می‌شود؛ تا جایی که همواره برای خرید کتاب در انتظار تخفیف می‌مانند. همچنین ممکن است این‌گونه تصور شود که کتاب صوتی و الکترونیک، کالای ارزشمندی نیست و باید با تخفیف عرضه شود. این روند در طولانی مدت بر کلیه عوامل مرتبط با موضوع مانند ناشر، پلتفرم، تولیدکننده کتاب صوتی و... می‌تواند تاثیر منفی بگذارد.
 
شرایط فروش کتاب الکترونیک و صوتی در بازار‌های جهانی به چه صورت است؟ آیا آنجا هم با تخفیف فروخته می‌شود؟
در آمازون کتاب‌هایی که به صورت الکترونیک عرضه می‌شود، گران‌تر از کتاب‌های کاغذی است؛ زیرا خدماتی که توسط اپلیکیشن کتاب الکترونیک ارائه می‌شود، هزینه زیادی برای پلتفرم دارد. باید توجه داشت وقتی کتاب کاغذی فروخته می‌شود، خدمات پس از فروش ندارد، اما وقتی فرد کتاب الکترونیکی می‌خرد، طی سالیان به عنوان مشتری از خدمات استفاده می‌کند. در نتیجه در آمازون قیمت کتاب‌های الکترونیک بیش از کتاب‌های کاغذی است. برخی از کتاب‌های الکترونیک هم فقط 10 درصد از نمونه کاغذی خود ارزان‌ترند. این درحالی است که قیمت کتاب الکترونیک داخل ایران حدود 30 درصد قیمت پشت جلد کتاب کاغذی است. به همین دلیل است که در ایران اگر کتاب الکترونیک و صوتی با تخفیف نامتعارف فروخته شود، باعث ضرر مولف، مترجم، ناشر و کل زنجیره خواهدشد.
 
علت ارزان بودن کتاب الکترونیک و صوتی در ایران چیست؟ آیا مانند دیگر کشورها خدمات ارائه نمی‌شود؟
خدمات کتاب الکترونیک و صوتی در ایران مانند آن‌چیزی است که در دیگر کشورها ارائه می‌شود، اما قیمت کتاب کاغذی، الکترونیک و صوتی را بازار تعیین می‌کند. اگر تقاضا بالا باشد، قمیت‌ها می‌تواند بالا برود. کتاب الکترونیک و صوتی در ایران نوپاست و تقاضای چندانی برایش نیست. ناشران سعی می‌کنند با کاهش قیمت، تقاضا را بالا ببرند، تا خرید کتاب الکترونیک و صوتی برای مردم مقرون به‌صرفه باشد. در بازار آمازون که تقریبا می‌توان گفت رشد کرده‌است و جایگاه مشخصی دارد، دلیل ندارد که قیمت کتاب الکترونیک را ارزان درنظر بگیرند.  
 
به نظر شما ارائه تخفیف‌های مکرر و نامتعارف چه تاثیری بر ناشر، کتاب‌فروش و مخاطب خواهدداشت؟
اگر حد و حدود مشخص برای تخفیف درنظر بگیرند، آسیبی به همراه نخواهدداشت. مثلا اگر کتابی را با تخفیف 70 درصد می‌فروشند، این فروش را به یک یا دو روز محدود کنند بر مجموعه 40 تا 50 هزار عنوانی کتاب الکترونیک و صوتی آسیب نمی‌زند. به نظرم مواردی مشکل‌ساز می‌شود که هزاران عنوان کتاب روزهای مکرر با تخفیف فروخته می‌شود.
 
آیا بر فروش کتاب با تخفیف در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی نظارتی انجام می‌شود؟
اقدامات اتحادیه‌ها و مجوزها هنوز در حوزه کتاب صوتی و الکترونیک روشن نیست. همکاران ناشر در حوزه کتاب صوتی و الکترونیک داریم که هنوز مجوز ندارند و عضو هیچ اتحادیه‌ای نیستند، مانند پلتفرم کاملا قانونی فعالیت می‌کنند. همکارانی هم انواع مجوزها را دارند.

نهادی که فعالیت قانونی می‌‌کند، ممکن است با چند بخش مرتبط باشد، ممکن است زیر نظر اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی فعالیت کند، همچنین ممکن است زیرنظررسته ناشران الکترونیک فعالیت کند. درهر صورت نظارت خاصی در این حوزه وجود ندارد، نظارتی روی بحث قیمت وجود ندارد، به نظرم دلیلی هم ندارد، چنین نظارتی وجود داشته‌باشد، زیرا بازار می‌تواند خودش را پیدا کند.
 
چطور بازار می‌تواند خودش را پیدا کند در حالی که برخی از کتاب‌فروشان ورشکسته می‌شوند و ناشران وضعیت سختی دارند؟
از نظر بنده حوزه کتاب الکترونیک و صوتی نظارت‌پذیر نیست. نیازی نیست که نظارت سختی روی این مساله وجود داشته‌باشد، اما این مساله باید توسط ناشر کنترل شود. اگر ناشر فکر می‌کند، این تخفیف‌ها بی‌رویه شده‌است، باید با فروش با تخفیف کتابش مخالفت کند. نیازی نیست نهاد خاصی بر فروش کتاب صوتی و الکترونیک نظارت کنند. ناشران باید توجه داشته‌باشند که کتاب‌ها با چه درصد و در چه زمانی با تخفیف فروخته‌می‌شود و از فعالیت پلتفرم‌های ضدرقابتی جلوگیری کنند.

ناشران همانطور که در حوزه کتاب‌های کاغذی، روی توزیع و فروش دقت و نظارت می‌کنند، در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی هم باید دقت داشته‌باشند. در این روزها ناشرانی هستند که راضی نمی‌شوند که کتابشان با تخفیف فروخته‌شود.
 
آیا فعالیت ناشرانی که به فروش کتاب با تخفیف راضی نمی‌شوند، محدود نخواهدشد؟
هر اقدامی ممکن است نقاط مثبت و ضرر و زیان داشته‌باشد، ناشران زیادی هستند که اعلام کردند بر درصد و بازه زمانی تخفیف‌ها نظارت دارند و اجازه نمی‌دهند آن تخفیف‌ها روی کتابشان ثبت شود. همچنین برخی از ناشران روی فروش کتابشان با تخفیف نظارت ندارند و به همین دلیل کتاب‌های آن‌ ناشران با تخفیف زیاد فروخته می‌شود.

در کل به نظرم روند بازار را مشتری تعیین می‌کند، اگر در ارزیابی پلتفرم‌ها این نگاه وجود داشته‌بشد که کتاب‌خوان‌های زیادی در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی وجود دارد، چنین تخفیف‌های بی‌رویه‌ای انجام نمی‌شود. ناشران می‌توانند روی روند فروش کتاب نظارت داشته‌باشند و این نظارت بهتر از محدودیت‌هایی است که اتحادیه‌ای بر اساس نظر کارشناسی نشده، اعمال کند. نظر کارشناسی نشده موجب آسیب به رشد پلتفرم‌ها و بازار کتاب الکترونیک و صوتی خواهدشد.