به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، تدوین تاریخ دفاع‌ مقدس، یکی از ضرورت‏‌های تاریخ‌‏نگاری و تعهدات ملی محققان این عرصه است که مؤسسات و مراکز متعددی از سپاه پاسداران گرفته تا ارتش جمهوری اسلامی ایران، جهاد سازندگی، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌‏های دفاع‌ مقدس و دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه‌ ‌هنری سازمان تبلیغات اسلامی از اوان دوران دفاع‌مقدس به آن اهتمام ورزیده‌‏اند.

اما شاید در این میان، شرح، تبیین و توضیح دلاورمردی‌‏های رزمندگان ایرانی در آزادسازی خرمشهر قهرمان که به‌حق خونین‏‌شهر لقب گرفت، می‌تواند در رأس تحقیقات تاریخی مورخان جنگ و تاریخ معاصر ایران قرار گیرد. آزادسازی خرمشهر، تبلور راستین دفاع میهنی ملت ایران در برابر نیروهای بیگانه بوده که شاید در طول تاریخ، هیچ دفاع و افتخاری، غرورانگیزتر از این مقطع تاریخی نبوده است. نویسندگان طی سال‌های گذشته با تألیف آثار و انتشار مطالب در محورهای گوناگون به این مهم پرداخته‌اند.

در گفت‌وگو با سرهنگ یزدان خردمند؛ فرمانده تیپ 72 شهید جوانشیر خرمشهر به بررسی موضوع فتح خرمشهر و آثار مکتوب ارائه شده در این زمینه پرداختیم.
 
وی با اشاره به خرمشهر و آثاری که در این زمینه تألیف شده، گفت: درباره فتح خرمشهر که در سوم خرداد سال 1361 اتفاق افتاد، پژوهش‌های گسترده‌ای صورت گرفته و همه یگان‌های نیروی زمینی به‌ویژه نیروی زمینی ارتش تا جایی که من اطلاع دارم، تحقیقات زیادی انجام داده‌اند که بسیاری از آن‌ها در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود؛ البته هنوز جای کار بیشتر وجود دارد.
 
فرمانده تیپ 72 شهید جوانشیر خرمشهر مجموع عملیات‌ها را در پیروزی رزمندگان در دوران دفاع مقدس و فتح خرمشهر مؤثر دانست و افزود: عملیات بیت‌المقدس، یکی از مهم‌ترین آن‌ها بود. مثل پادگان دژ که در بین 32 پادگان که از شلمچه تا هور مستقر بودند از اهمیت نظامی بیشتری برخوردار بوده و روز گذشته، ثبت ملی شد. این پادگان خرمشهر در زمان حمله عراق به ایران، اولین پادگانی بود که مورد هجوم دشمن قرار گرفت و حداقل 10 روز قبل از حماسه 34 روزه، پادگان دژ خرمشهر مورد هدف قرار می‌گرفت و اسناد آن نیز موجود است.
 
سرهنگ خردمند با اشاره به آثار مکتوب ارائه شده در این زمینه اظهار کرد: طی ماه‌های اخیر با تحقیقاتی که صورت گرفت، اسامی شهدای ارتش را در قالب کتابی گردآوری کردیم. همچنین تحقیقاتی روی نحوه عملکرد گردان‌ها در حال انجام است تا مشخص شود رزمندگان چگونه عمل کردند که در  شرایطی که دشمن مطمئن بود در 24 ساعت خرمشهر را تصرف می‌کند، ناکام ماند و این در شرایطی اتفاق افتاد که تعداد نیروهای ایرانی بسیار کمتر از عراقی‌ها بودند، چون در زمان دولت موقت آقای بازرگان، مدت سربازی به یک سال تقلیل یافته بود و نیروها نصف شده بودند. بااین‌حال وعده 24 ساعته دشمن، 34 روز به طول انجامید و متأسفانه پس از مقاومت سخت رزمندگان، نیروهای شجاع و حماسه‌ساز، نیروهای مردمی، تکاوران و دانشجویان، به دلیل کمبود مهمات خرمشهر سقوط کرد.
وی ادامه داد: ازجمله کارهایی که صورت گرفته، انجام مصاحبه‌های مختلف با رزمندگان است و با کمک همین تحقیقات و مصاحبه‌ها توانستیم ثابت کنیم که پادگان دژ، چه نقشی در دوران دفاع مقدس و آزادسازی خرمشهر داشته و توانستیم آن‌را به ثبت ملی برسانیم. یکی از افسران شجاع این پادگان، سروان اسماعیل زارعیان بوده که به اسارت گرفتن و یا شهادتش برای دشمن خیلی مهم بوده است. این شهید تا زمان سقوط خرمشهر در این شهر می‌ماند و مقاومت می‌کند و روزی که خرمشهر سقوط می‌کند، روی یکی از دیوارها می‌نویسد «ما برمی‌گردیم» و بعد در عملیات آزادسازی خرمشهر هم که فرمانده لشکر بوده در جشن می‌نویسد «ما آمدیم» و سرانجام نیز در عملیات رمضان شهید می‌شود. درباره این شهید کتابی با عنوان «داستان اسماعیل» به قلم امیررضا مافی نوشته شده که دوبار نیز تجدیدچاپ شده است.
 
فرمانده تیپ 72 شهید جوانشیر خرمشهر با اشاره به دیگر آثار منتشر شده در این حوزه، گفت: کتاب «دژ خرمشهر» نوشته علیرضا پوربزرگ باقی ازجمله آثار منتشر شده با موضوع آزادسازی خرمشهر است که در آن با مردم و رزمندگانی که آن زمان بودند، مصاحبه شده است. همچنین کتابی دیگر به قلم سرهنگ حسینی درباره پادگان دژ و مناطق عملیاتی جنوب کشور نگاشته شده است. علاوه بر این‌ها، درباره عملیات بیت‌المقدس نیز لوح‌های فشرده تهیه شده که در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
 
سرهنگ خردمند همچنین به ساخت نماهنگ، کلیپ و جمع‌آوری وصیت‌نامه شهدای نیروی زمینی ارتش اشاره کرد و افزود: ارتش در دوران دفاع مقدس 48 هزار شهید تقدیم جمهوری اسلامی کرده که 46 هزار نفر از نیروی زمینی بوده‌اند و تنها در عملیات بیت‌المقدس، 1768 شهید ارتش تقدیم کردیم و البته 16 هزار نفر تلفات و اسیر از دشمن گرفتیم و همه این‌ها می‌رساند که این عملیات چقدر بزرگ بوده و هنوز جای کار بسیار در این زمینه وجود دارد.
وی با بیان اینکه شیرین‌ترین روز جنگ تحمیلی، آزادسازی خرمشهر و تلخ‌ترین روز هم سقوط خرمشهر بود، اظهار کرد: اولین آتش‌بس دشمن 6 روز پس از جنگ بود، چون دشمن فکر نمی‌کرد با چنین مقاومتی روبه‌رو شود و مهمترین منطقه‌ای که دشمن از آن هراس داشت، پادگان دژ بود که تا وقتی این پادگان سقوط نکرده بود، شهر خرمشهر هم سقوط نکرد و این‌قدر برای عراق مهم بود که وقتی سال 1349 ساخته شد، عراق به مجامع بین‌المللی اعتراض کرد و وقتی خرمشهر سقوط کرد، صدام به این پادگان آمد و سنگر بسیار قوی ساختند و برایش خوشحال‌کننده بوده که با چند لشکر توانسته بود یک گردان را بگیرد و در حالی در سال 1361 خرمشهر را پس گرفتیم که کشور عراق از سوی ابرقدرت‌ها حمایت می‌شد، اما رزمندگان با اتحاد و همدلی در عملیات آزادسازی خرمشهر توانستند، 5400 کیلومتر از خاک کشور را آزاد کنند.
 
فرمانده تیپ 72 شهید جوانشیر خرمشهر، گفت: همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند: «هشت سال جنگ تحمیلی دانشگاه بود» باید این موضوع تحلیل شود که چطور رزمندگان در برابر کشوری که از همه طرف حمایت می‌شد، مقاومت کردند و توانستند پیروز شوند. همه عوامل باید ریشه‌یابی و به نسل جوان منتقل شود تا نسل جوان بدانند که این‌طور نیست که هر کشوری تجهیزات بیشتری داشته باشد، پیروز می‌شود، بلکه اراده و اتحاد رزمندگان و نیروهای مردمی و رهبری امام خمینی (ره) بود که باعث شد در این جنگ نابرابر پیروزی شویم. این موارد باید به نسل جوان منتقل شود تا اعتماد و خودباوری آن‌ها ارتقاء یابد، چون درست است، ما از نظر اقتدار نظامی خیلی پیشرفت کرده‌ایم، اما سرمایه اصلی نیروی انسانی است.