به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، اواسط سال 98 بود که شیوع یک بیماری واگیردار جهان را وارد مرحله جدیدی از خلقت کرد و چندماه بعد هم این طوفان به کشورمان ایران رسید و در کنار تمام مسائل و مصیبت‌هایش، مشکلات فراوانی را هم برای مشاغل مختلف به وجود آورد. صنعت نشر نیز از این قاعده مستثنی نبود و علاوه بر چالش‌های فراوانی که در سال‌های گذشته از جمله گرانی کاغذ، نبود مخاطب، کاهش شدید سرانه مطالعه و ... مواجه بود، حالا دیگر باید عطر بدبو و مزه‌ی تلخ کرونا را نیز به سایر دلایل رکود بازار نشر اضافه کرد؛ موضوعی که باعث کاهش میزان فعالیت ناشران، نیمه تعطیلی و تعطیلی کتابفروشی‌ها و انتشاراتی‌ها، خانه‌نشینی کتاب‌دوستان و ... شد. با مهدی نصیرزاده، مدیرعامل شرکت تعاونی اتحادیه ناشران خراسان رضوی مفصل درخصوص مشکلات و مسائل موجود در بازار نشر به گفت‌گو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
 
آموزش‌های غیرحضوری فعالیت ناشران را کاهش داد
مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان با بیان اینکه متاسفانه شیوع بیماری کرونا برای انتشاراتی‌ها نیز همانند سایر مشاغل مشکلاتی به وجود آورد و باعث شد تا ناشران فعالیت کمرنگ‌تری داشته باشند، می‌گوید: صنعت نشر به کتابفروشی و کتابفروشی به میزان مخاطب وابسته است و این زنجیره به طور کامل به یکدیگر متصل هستند، به صورتی که اگر کتابفروش، مخاطب نداشته باشد انتشارات نیز با کاهش میزان سفارش و ضرر و زیان مواجه می‌شود.
 
نصیرزاده ادامه می‌دهد: سال گذشته زمانی که تازه شیوع بیماری کرونا و قرنطینه خانگی مطرح شده بود استقبال نسبت به خرید کتاب افزایش یافت اما این موضوع تنها مدت کمی پابرجا بود، چون افراد به دلیل طولانی شدن زمان خانه‌نشینی دچار بی‌حوصلگی شده و دیگر علاقه‌ به مطالعه در آنها مانند هفته‌های نخست نبود، از طرفی به دلیل آسیب‌های جدی که به صنوف مختلف وارد شده بود و همچنین صرف هزینه برای خرید اقلام بهداشتی مانند ماسک، محلول ضدعفونی کننده و ... که برای خانوارها اجباری بود، باعث شد تا خرید کتاب در سبد خانوارها رنگ ببازد.
 
وی تصریح می‌کند: برخلاف تصور برخی از افراد که افزایش مطالعه در دوران قرنطینه خانگی را با میزان فروش کتاب در یک راستا می‌دیدند در همین سال گذشته شاهد تعطیلی کتابفروشی‌ها و همچنین کاهش میزان فعالیت ناشران بودیم و دلایل آن هم به شیوع همین بیماری و تعطیلی‌های مستمر بازار و منع عبور و مرور بین شهری بازمی‌گردد.
 
عضو هیات مدیره و مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان، یکی دیگر از دلایل کاهش فعالیت ناشران را آموزش‌های غیرحضوری مدارس و دانشگاه‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: این آموزش‌های غیرحضوری باعث شد تا بسیاری از دانش‌آموزان و به ویژه دانشجویان دیگر نیازی به تهیه کتاب‌های درسی و کمک درسی نبینند و از طریق فایل‌های اینترنتی نیاز خود را برطرف کنند.
 
تعطیلی انتشاراتی‌ها همانند کتابفروشی‌ها مشهود نیست!
نصیرزاده با بیان اینکه آمار دقیقی از تعداد ناشرانی که فعالیت خود را در یک سال اخیر تعطیل کرده باشند نداریم، عنوان می‌کند: تعطیلی انتشارات همانند کتابفروشی‌ها خیلی مشهود نیست چون ناشر با چاپ 4 کتاب در سال می‌تواند مجوز خود را تمدید کند در صورتی که برخی از ناشران فعال استان که در سال 50 عنوان کتاب چاپ می‌کردند سال گذشته تا 20 عنوان کتاب کاهش چاپ داشته‌اند و همین موضوع کاهش فعالیت آنها و میزان ضررشان را تا حدودی نشان می‌دهد.
 
وی اضافه می‌کند: مطابق بخش‌نامه‌ جدید به دلیل محدودیت‌های شیوع این بیماری اعتبار ناشرانی که مجوز فعالیت آنها تا ابتدای سال 1400 بوده به صورت خودکار تا پایان امسال تمدید می‌شود و با توجه به این بخش‌نامه نمی‌توانیم از نظر آماری ارزیابی از تعطیلی انتشاراتی‌ها در استان داشته باشیم.
 
عضو هیات مدیره و مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان یادآور شد: یکی دیگر از اتفاقاتی که باعث شد تا تعداد چاپ کتاب در یک سال اخیر کاهش پیدا کند عدم تمایل ناشران به چاپ کتاب‌هایی در حوزه‌های روانشناسی، تجارت، مدیریت و ... به خاطر کاهش میزان فروش بود، به عنوان مثال برخی از ناشران سفارش چاپ کتاب‌هایی در این حوزه‌ها که تمام آنها باید اطلاعات به روزی را به مخاطب ارائه دهند داشتند اما به دلیل عدم خرید از سوی مخاطب ترجیح دادند این کار را انجام ندهند چون کتاب در این حوزه‌ها همچون عتیقه نیست که هر چقدر در انبار بماند بر میزان قیمت و خواهان آن افزوده شود بلکه زمان چاپ در آن تاثیر بسزایی دارد.    
 
سرانه مطالعه در میزان نشر تاثیر مستقیم دارد
نصیرزاده، پایین بودن سرانه مطالعه را یکی از چالش‌های اصلی جامعه که تاثیر مستقیم در حوزه نشر و کتابفروشی می‌گذارد، عنوان می‌کند و می‌گوید: مطابق تحقیقات آماری سرانه مطالعه در کشور ما پایین است و این امر ایجاب می‌کند تا متولیان آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها که شاه کلید ترویج فرهنگ کتابخوانی محسوب می‌شوند با برنامه‌ریزی مدون از همان سنین پایه کودکان و نوجوانان را به خوانش کتاب علاقمند کنند و در ادامه اساتید دانشگاه با تحقیق و پژوهش‌ خواستار پروژه‌های ارزشمند از دانشجویان شوند.
 
وی ادامه می‌دهد: متاسفانه نظام آموزش کنونی کشور کتاب‌محور بوده و با توجه به نوع آموزش و امتحانات، کودکان علاقه چندانی به خواندن کتاب‌های جانبی ندارند در صورتی که اگر حتی 20 درصد نظام آموزشی به سمت مطالعه کتاب‌های غیردرسی برود و با یک برنامه‌ریزی مشخص در تمام سطوح تحصیلی شکل بگیرد در آینده نه چندان دور شاهد افزایش علاقه‌مندان به کتاب خواهیم بود.
 
هیچ ناشری معطل کاغذ برای چاپ نمانده است
مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان در ارتباط با مشکلاتی که برای تامین کاغذ و گرانی آن وجود دارد، نیز می‌گوید: سال 88 بعد از اینکه چند ماهی بازار کاغذ تلاطم داشت، این مشکل با بودجه دولتی و واردات کاغذ با دلار 4200 تومانی برطرف شد و این موضوع تا امسال نیز ادامه داشته است و برای تامین کاغذ ناشران مشکلی نداریم، نمی‌گویم 100 درصد نیاز کاغذ یک ناشر را تامین کرده‌ایم اما هیچ ناشری هم معطل کاغذ برای چاپ نمانده است.
 
نصیرزاده با تاکید بر اینکه مشکل اصلی ناشران تامین کاغذ نیست، عنوان می‌گوید: یک زمانی کاغذ هزینه اصلی برای ناشر و گرانی کتاب به شمار می‌رفت، اما اکنون هزینه‌های زینک، چاپ و صحافی 4 تا 5 برابر افزایش یافته و این افزایش قیمت‌ها تاثیر بیشتری از کاغذ در گرانی کتاب گذاشته است. ناشرانی هستند که معطل کاغذ دولتی نمی‌مانند و از بازار آزاد خرید می‌کنند اما هزینه‌های جانبی مانند مواردی که اشاره شد تاثیرات خود را بر شغل آنها می‌گذارد.
 
وی اضافه می‌کند: قصه نشر در ایران مجهولات فراوانی دارد و یکی از آنها کم بودن ناشر حرفه‌ای است؛ به عنوان مثال ناشری در یک حوزه برای مدتی فعالیت می‌کند و اتفاقا کار او با رشد و سفارش زیادی همراه است اما بعد از مدتی دیگر اسم و رسمی از او باقی نمانده است، چون تب فروش کاهش پیدا کرده و یا سایر ناشران نیز با توجه به بازار وارد این حوزه شده‌اند.
 
تنها یک‌چهارم ناشران کشور حرفه‌ای هستند
عضو هیات مدیره و مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان تصریح می‌کند: متاسفانه در حال حاضر شاید تنها 25 درصد ناشران کشور حرفه‌ای باشند وگرنه با چاپ 4 کتاب در سال هر دفتر نشری مجوز دریافت می‌کند و این در صورتی است که باید به سمت تقویت ناشران حرفه‌ای برویم و با راهکارهای حمایتی ثبات آنها را در بازار تامین کنیم، چون با حرفه‌ای شدن این صنعت نظرسنجی، تبلیغات و تحریک بازار اتفاق می‌افتد که اثرات مثبت فراوانی را به همراه خواهد داشت.
 
نصیرزاده با بیان اینکه نبود استراتژی و برنامه زمانبندی شده در حوزه نشر آسیب جدی به فعالان این حوزه وارد می‌کند، یادآور می‌شود: در کشور ما همانند سایر کشورها نیست که ناشر سفارش یک کتاب را به مولف بدهد به این صورت که برای نوشتن کتاب‌های حوزه روانشناسی یا اقتصاد و .... به مولف حاذقی سفارش کار داده و برای مدت چند سال با او قرارداد ببندد و دلیل این موضوع ناشی از نداشتن قدرت اقتصادی فعالان حوزه نشر است.
 
وی گریزی هم به تیراژ پایین کتاب‌ها در کشور می‌زند و می‌گوید: تیراژ کتاب‌ها در حدود هزار نسخه است و با وجودی که این تیراژ کم، هزینه بیشتری برای ناشر دارد اما این ریسک را قبول نمی‌کند که با چاپ کتاب در تعداد زیاد با عدم استقبال مخاطب آنها را انبار و سپس خمیر کند، تیراژ کم امکان نیازسنجی بازار را به ناشر می‌دهد، اما اگر از قبل همچون کشورهای پیشرفته با تبلیغات و تحریک بازار برای معرفی کتاب اقدام می‌شد، دست ناشر بازتر می‌بود.