به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، الله‌‌کرم لیراوی متولد سال ۱۳۳۴ در دیلم و مولف، استاد دانشگاه و پژوهشگر بود. وی از سال 1357 وارد نظام آموزش و پرورش و در سال ۱۳۸۶ هم به افتخار بازنشستگی نائل شد. لیراوی طی سال‌های 1361 تا 1367 سه بار به جبهه‌های حق علیه باطل اعزام شد.

وی در دانشگاه نیز به تدریس دروس معارف، تفسیر ادبیات، مدیریت امور فرهنگی و... در دانشگاه‌های بوشهر (دانشگاه آزاد، پیام نور، علمی کاربردی مراکز عالی و مرکز آموزش و پرورش استانداری) مشغول بود. از جمله موفقیت‌های لیراوی می‌توان به کسب عناوینی چون استان نمونه گروه معارف اسلامی در دانشگاه، معلم نمونه استان، معلم خبره استان بوشهر و... اشاره کرد.

لیراوی آثار متعددی را در حوزه باورها و اعتقادات، گویش و فرهنگ بومی و فولکور بوشهر به‌ویژه در حوزه بندر دیلم و منطقه لیراوی، بازی‌های محلی و... گردآوری و تالیف کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «راهنمای جامع متون اسلامی»، «گویش و ادبیات فرهنگ مردم دیلم و لیراوی»، «فرهنگیاران و فرهنگ مردم»، «شاهنامه سرایی و شاهنامه‌خوانی در جنوب»، «خورشید آفرین و فلک ناز» و... اشاره کرد.

آیین یادمان زنده‌یاد الله‌کرم لیراوی، مولف، پژوهشگر، استاد دانشگاه و رئیس مجمع خیران کتابخانه‌ساز استان بوشهر شامگاه یکشنبه ۱۶ خردادماه با حضور خانواده این چهره شاخص فرهنگی، جمعی از مسئولان استانی و اهالی فرهنگ و هنر استان بوشهر در تالار لیان برگزار شد و امیر لیراوی فرزند زنده‌یاد الله‌کرم لیرامی در بخش نخست این مراسم، از راه‌اندازی بنیادی غیرانتفاعی به‌نام و یاد این چهره فرهنگی شاخص استان بوشهر خبر داد و فعالیت‌های این بنیاد را تشریح کرد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر هم در بخش بعدی این آیین ضمن تسلیت ایام رحلت امام خمینی (ره)، شهادت شهدای قیام ۱۵ خرداد و امام جعفر صادق (ع)، گفت: با توجه شرایط خاصی که کرونا بر جامعه حاکم کرده، گرد هم جمع شده‌ایم تا یاد و خاطره معلمی وارسته و پژوهشگری برجسته را پاس بداریم. قطعا استاد لیراوی را می‌توانیم از میان آثارش بهتر بشناسیم؛ چراکه او زوایای جغرافیای انسانی را با کتاب و ارکان جامعه و فرهنگ تطبیق داد.
 

فاطمه کرم‌پور ادامه داد: لیراوی در پژوهش‌های خود با بازدیدهای میدانی سعی در رفع عیوب و نقایص آن اهتمام می‎ورزید. وی توجه خاصی به فرهنگ عامه و فولکور منطقه خود و شناخت عمیق این حوزه داشت. قطعا آثار این مولف و پژوهشگر، نمونه و الگوی خوبی برای پژوهشگران جوان و علاقه‌مند به ادبیات فولکور خواهد بود.

به گفته وی، استاد لیراوی با توجه به اشرافی که به فرهنگ عامه داشت، بدون هیچ‌گونه کم‌کاری و با سختکوشی تمام به خلق آثار خود در این زمینه مبادرت ورزید. قطعا شاگردان این پژوهشگر دغدغه‌مند، عشق به دیار و ادبیات فولکور را از وی به‌خوبی فرا گرفته‌اند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر با تاکید بر اینکه لیراوی در شناخت پیشینه فرهنگ عامه که با تاریخ اجتماعی ملازمت دارد، بسیار جدی بود، تصریح کرد: وی با ملاحظه همه غم‌ها، شادی‌ها، آیین‌ها، سنت‌ها، باورها و فراز و نشیب‌های بشر در کره خاکی به جمع‌آوری فرهنگ عامه مردم پرداخت. بدیهی است به کمک همین باورها و سنت‌هاست که اصالت و هویت تاریخی سرزمین‌مان هویدا و بازشناسی می‌شود.

کرم‌پور در پایان با بیان اینکه لیراوی در حوزه بازشناسی فرهنگ عامه شهر و روستای محل تولد خود عافیت‌طلبی را کنار گذاشت و شخصا به معرفی آن پرداخت، یادآور شد: در سال ۹۹ با توجه به نقش موثر وی در بازشناسی و مکتوب‌کردن فرهنگ عامه و ساخت کتابخانه در نقاط محروم، ازسوی شورای پژوهشی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان چهره برتر فرهنگ استان معرفی شد.

سیدناصر جابری اردکانی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خلیج فارس بوشهر نیز در آیین یادمان زنده‌یاد الله‌کرم لیراوی، گفت: استاد لیراوی ویژگی‌های برجسته‌ای داشت که مهم‌ترین آن‌ها مهربانی و احترام‌گذاشتن بود. او بزرگ بود و دیگران را نیز بزرگ می‌دید. وی بیش از ۵۰ سال از عمر گرانبهایش را وقف معرفی فرهنگ و ادبیات بومی استان خود کرد. بدون تردید ثمره کار وی پربرکت خواهد بود.

وی در ادامه با بیان اینکه زنده‌یاد لیراوی در این سال‌ها تلاش بسیاری برای معرفی گوهرهایی کرد که در ادبیات عامیانه وجود داشت، افزود: حال باید پژوهشگران جوان برای زنده‌نگه‌داشتن این فرهنگ تلاش کنند تا مانع از فراموشی آن شوند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: آدمیان را وقتی در ترازوی اعمالشان می‌سنجیم، اینکه بار دیگر نتوانی دوستی عزیز را ببینی، دشوار است. صعب است نشنیدن آوای گرمشان؛ خاصه که بسان شعله‌ای فروزان در تمام سال‌های زندگی نور افشانده باشد؛ اما نه! به حقیقت کسی که ۵۰ سال برای زبان و فرهنگ و تاریخ کشورش کوشیده، زنده است. لیراوی اکنون در تداوم نسلی زنده است که سخن گفتن به لهجه دیلم و گناوه و بوشهر را شیرین و افتخارآمیز می‌داند، در داستان بازی‌های محلی، در قصه‌های زیبای جنوب، در تکیه‌کلام‌های بومی و سنتی، در بازبینی هنرهای محلی در بازنشر حماسه فلک‌ناز و در بسیاری شاخصه‌های فرهنگ بومی و محلی ساری و جاری است.

جابری تصریح کرد: اگر استاد لیراوی تنها و تنها اهمیت این فرهنگ بومی و محلی را به ما گوشزد کرده باشد، بر ما دینی دارد و باید بزرگی او را پاس بداریم و میراث گذشتگان را ارج گذاریم. «گابریل گارسیا مارکز» داستانی به نام «زیباترین غریق جهان» دارد. این داستان کوتاه روایت جسدی بزرگ و باشکوه است که مردم روستایی بی‌آنکه دلیلش را بدانند، علاقه‌مند آن می‌شوند؛ اما آن‌ها بعدها ملتفت می‌شوند که آنچه به خاک سپرده‌اند و به جان دوست داشتند، همان میراث فرهنگی گذشتگانشان است.

وی یادآور شد: حال ما به سوگ کسی نشسته‌ایم که بخشی از میراث ما را پیش‌ از آنکه به خاک فراموشی رود، زنده کرد و در دفترها و کتاب‌ها به یادگار گذاشت؛ اما یادگار استاد لیراوی تنها کتاب و آثار قلمی‌اش نیست، او پیش از هر چیز معلمی دلسوز بود و یک جنوبی جوانمرد بود که زمان را با زر و ارز نمی‌سنجید، زمان ارزشمند برای او وقتی بود که می‌توانست واژه‌ای را که میراثی از گذشتگان می‌نمود، بکاود. شعری را که درسی در آن بود، مزمزه کند و آیه‌ای را که رازی در آن بود، تفسیر کند یا حادثه‌ای را که حقیقتی در آن بود، بازگو کند. یادش گرامی.
 

رضا معتمد، روزنامه‌نگار، شاعر، نویسنده، منتقد ادبی و مدرس دانشگاه هم در این مراسم در وصف الله‌کرم لیراوی گفت: متاسفانه کرونا اهریمن زشت‌خویی است که فضای تلخی را بر جامعه حاکم کرده و بسیار از مردم و همچنین اهالی فرهنگ و هنر استان را قربانی خود کرده که از جمله آن‌ها می‌توان به زنده‌یاد قاضی‌زاده (روزنامه‌نگار)، حسن انصاری (طنزپرداز)، فخاری (استاد تاریخ)، استاد لیراوی و... اشاره کرد. امیدواریم هر چه زودتر این ویروس منحوس ریشه‌کن شود تا دیگر شاهد قربانی شدن مردم و عزیزان خود نباشیم.

وی ادامه داد: زنده‌یاد لیراوی انسانی چند بعدی بود که این شناخت و حقیقت را در سایه ۲۰ سال دوستی با وی به دست آورده‌ام. یک بُعد وی معلمی بود. بعد دیگرش کنشگر اجتماعی و آموزشی و بعد سوم که من بیشتر با آن کار دارم، پژوهشگری بود. این بعد در شخصیت وی بسیار برجسته بود؛ چراکه عمده تمرکز و تاکید وی بر پژوهش‌های بومی بود.

معتمد با تاکید بر اینکه وقتی ما به اهمیت کار لیراوی پی می‌بریم که بدانیم که خرده‌فرهنگ‌های بومی چقدر در ساخت فرهنگی ملی‌مان اهمیت دارند، افزود: خرده‌فرهنگ‌ها بسیار نقش مهمی دارند. اگر ما بخواهیم تفاوت‌های مردم اقلیم‌های مختلف کشور را بشناسیم، راهی جز شناخت و مقایسه فرهنگ آن‌ها نداریم. برای مثال، ویژگی‌های مردم و غنای فرهنگی استان بوشهر را با مقایسه با استان‌های دیگر می‌توانیم بشناسیم؛ یعنی وقتی که بر خرده‌فرهنگ‌های بومی آن‌ها متمرکز می‌شویم. خُب، در این کار مرحوم لیراوی متبحر بود و لزوم مستندسازی فرهنگ و ادبیات شفاهی را درک کرده بود.

این روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه تصریح کرد: لیراوی سال‌های سال با مستندسازی و مکتوب کردن خرده‌فرهنگ‌های بومی خاصه منطقه لیراوی نقش موثری را ایفا کرد. قطعا با توجه به تغییر نسل‌ها اگر این خرده‌فرهنگ‌ها مکتوب و مستند نشوند بعد از مدتی دچار فراموشی می‌شوند، البته تحت تاثیر هجوم فرهنگی شدید و همچنین ارتباطات جدید در معرض فراموشی قرار گرفته و آسیب جدی دیده‌اند.

معتمد تاکید کرد: کاری که لیراوی در حفظ و ضبط فرهنگ بومی به‌ویژه فرهنگ منطقه لیراوی کرد، کار بسیار ارزنده‌ای بود. طبیعتا مستحق‌ترین و مطمئن‌ترین افراد برای پرداختن به فرهنگ بومی خود بومیان هستند. وی تاکید ویژه‌ای بر فرهنگ لیراوی داشت. در اینجا باید یادآوری کنم که من شناخت خودم را از فرهنگ منطقه لیراوی مدیون دو نفر هستم؛ یکی دکتر علیرضا خلیفه‌زاده و دیگری زنده‌یاد الله‌کرم لیراوی. این دو نفر در معرفی فرهنگ لیراوی به‌عنوان قوم دیرپا و کهن در استان و کشور نقش بسیار موثر و کلیدی ایفا کردند.

این استاد دانشگاه گفت: زنده‌یاد لیراوی با جزئیات بیشتر به فرهنگ شفاهی و گویش و لهجه، شاهنامه‌سرایی، افکار و اشعار بومی منطقه لیراوی پرداخته و آقای خلیفه‌زاده بیشتر به تاریخ اجتماعی این قوم توجه کرده است.

معتمد در پایان یادآور شد: وقتی چنین چهره فرهنگی از دست می‌رود، قطعا یک خلا فرهنگی ایجاد می‌شود؛ زیرا یک گنجینه و منبع بسیار ارزشمند از میان رفته است و هنوز بخشی از چیزهایی را که باید می‌گفته، تمام نکرده است و کسی باید بیاید که جای وی را بگیرد. قطعا پرداختن به فرهنگ بومی نشان از فروتنی زنده‌یاد لیراوی دارد و باعث می‌شود که یادش برای همیشه در دل‌ها زنده بماند.

رباب عبیدی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر بوشهر هم در بخش دیگر این آیین، گفت: ویروس کرونا خانواده‌های زیادی را داغدار کرده است اما در این میان فقدان برخی از افراد بر دوش جامعه سنگینی می‌کند؛ زیرا سال‌ها طول می‌کشد تا خلا وجود آنها پر شود. زنده‌یاد لیراوی در عمر پربرکت خود ثابت کرد که فردی بزرگ و پژوهشگری برجسته است. وی سال‌ها در عرصه تاریخ، فرهنگ و ادبیات بومی استان بوشهر قلم زد و با خلق آثاری ارزنده نام خود را در فرهنگ این دیار جاودانه کرد.

وی در پایان با اشاره به نقش موثر زنده‌یاد لیراوی در تعیین روز بوشهر در دوره شورای دوم این شهر گفت: دکتر لیراوی تمام عمر خود را صرف تحقیق و حفظ فرهنگ و ادبیات بومی استان بوشهر کرد. معمولا افراد فرهیخته‎ای مثل او ویژگی‌های مشخصی دارند. این افراد با آگاهی کافی و وافی سخن می‌گویند، به آسانی هر چیزی را نمی‌پذیرند، اعتماد به نفس بالایی دارند، خودشان و توانشان را باور دارند، پشتکار مثال‌زدنی دارند، شخصیتی منسجم و مورد اعتماد دارند، از همین روی چنین افرادی هرگز نمی‌میرند و همیشه مانا هستند.

در این مراسم دکتر علیرضا خلیفه‌زاده استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ در خصوص کتابشناسی آثار دکتر لیراوی مطالبی را بیان کردند و نقش آثار و تالیفات وی را در احیا و ماندگاری سنت‌ها و آداب و سنن استان بوشهر و به‌ویژه منطقه لیراوی چشم‌گیر عنوان و پیشنهاد کرد مجموعه آثار دکتر لیراوی در یک مجموعه به صورت مکتوب یا الکترونیکی در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران تاریخ و ادبیات بومی قرار گیرد.

علی برزگر، فعال فرهنگی و داماد زنده‌یاد لیراوی هم در ادامه این مراسم گفت: توران میرهادی گفت که غم بزرگ را باید به کار بزرگ تبدیل کرد. ما هم درصدد برآمدیم تا غم بزرگِ نبود این چهره شاخص فرهنگی استان را با راه‌اندازی بنیاد دکتر لیراوی به کار بزرگی بدل کنیم.
 
وی یادآور شد: این بنیاد دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و اهداف آن در پنج حوزه کلی تقسیم می‌شود که عبارتند از: ۱) شناخت و بزرگداشت مقام و شخصیت علمی و فرهنگی دکتر الله‌کرم لیراوی، ۲) معرفی آثار، رساله‌ها و کتاب‌های دکتر لیراوی، ۳) معرفی و بزرگداشت عالمان و متفکران عرصه فرهنگ، ۴) توسعه فرهنگ کتابخوانی و ۵) حمایت‌های فرهنگی خیرخواهانه از کودکان آسیب‌دیده.

برزگر در پایان از شورای شهر و متولیان فرهنگی استان خواست تا به پاس خدمات ارزنده زنده‌یاد لیراوی به فرهنگ و ادبیات فولکور استان بوشهر مکان یا خیابانی در بوشهر را به نام وی نامگذاری کنند.

در بخش پایانی این مراسم، از آخرین کتاب زنده یاد دکتر لیراوی با عنوان «نقش مهارت درمانی» با حضور دکتر زرین‌فر معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری بوشهر، سیداسماعیل سیداشرفی رئیس کانون انجمن‌های صنفی آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای کشور، محمدرضا سلیمانی عضو هیئت رئیسه شورای هماهنگی مدارس غیردولتی کشور، عبدالمجید دوراهکی مدیرکل فنی و حرفه‌ای بوشهر و دکتر عباس لیراوی (برادر زنده‌یاد الله‌کرم لیراوی) رونمایی شد.

این کتاب جلد دوم از مجموعه مقالات «روش‌های مهارت درمانی» در اهمیت مهارت‌آموزی در مدارس و مراکز آموزش عالی و خانواده و نقش آن در اشتغال و کاهش نابسامانی در جامعه است. در این کتاب به رابطه آموزش مهارت‌های اساسی زندگی شغلی با اغلب پدیده‌های زندگی فردی و اجتماعی و تاثیر متقابل آنها در ابعاد مختلف پرداخته شده و اشاره شده که مهارت می‌تواند داروی شفابخش برای اغلب مشکلات فردی و اجتماعی باشد.

جلد اول این کتاب با عنوان «هوش مهارت درمانی» در رابطه مهارت با دیگر پدیده‌های زندگی فردی و اجتماعی می‌پردازد که مورد استقبال خوانندگان و اهل علم و عمل و خانواده قرار گرفته بود.

از دیگر بخش‌های آیین یادمان زنده‌یاد الله‌کرم لیراوی که به همت انجمن سینما جوانان با همکاری انجمن موسیقی استان بوشهر برگزار شد، می‌توان به خوانش قطعه ادبی در رثای پدر از سوی دخترش ریحانه لیراوی، شروه‌خوانی و... اشاره کرد.