به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، در آخرین روز از اجرای طرح «بهارانه کتاب 1400» که همزمان با سراسر کشور برگزار شد، به سراغ برخی از کتابفروشی‌های سطح شهر قم رفتیم و با آن‌ها درباره کم و کیف اجرای این دوره از طرح‌های فصلی که به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و با مشارکت کتابفروشانِ سراسر کشور برگزار می‌شوند، به گفت‌وگو نشستیم.
 
تخفیف برای کتاب کار خوبی نیست
حمید خلیلی مدیر انتشارات و کتابفروشی شهید کاظمی در قم در این‌باره گفت: چند سالی است که طرح‌های تشویقی کتابفروشی‌ها را تقویت کرده است. اگر بخواهیم برای صنعت نشر با شرایط فعلی یک برون‌رفتی ارائه کنیم، باید کتاب‌فروشی‌ها را تقویت کنیم و اجرای این طرح‌ها به همین موضوع کمک می‌کند.
 
وی افزود: این دوره مثل دوره‌های قبل به‌خاطر دلایلی همچون کرونا، انتخابات، امتحانات یا حتی برگزاری نمایشگاه مجازی قرآن در ماه مبارک رمضان و البته مشکلات اقتصادی، با استقبال کمی از طرح مواجه بودیم که این مسئله، واقعا خارج از تصور من بود.

مدیر انتشارات و کتابفروشی شهید کاظمی در قم ادامه داد: به نظرم یک عامل دیگر در اُفت استقبال، ضعف در تبلیغات بود. نوبت قبل بنرهایی در سطح شهر نصب شد اما این دوره خیلی کم بود یا اصلا دیده نشد.
 
خلیلی تاکید کرد: تخفیف برای کتاب کار خوبی نیست. شما زمانی که به برخی مغازه‌ها مراجعه می‌کنید، مثل سوپرمارکت، اگر مواد و کالای اصلی زندگی را بخواهید، درخواست تخفیف نمی‌کنید و اگر درخواست کنید، خنده‌دار است؛ اما از آن طرف هم چاره‌ای برای تخفیف کتاب نیست و اگر تخفیف نباشد همین رغبت کم هم صورت نمی‌گیرد.
 
این فعال حوزه نشر بیان کرد: من برگزاری نمایشگاه کتاب را به‌همین سبک و روال موجود، خوب ارزیابی نمی‌کنم اما آن‌قدر مشکلات مالی داریم (دو ماه است حقوق کارمندها را پرداخت نکرده‌ایم) که از همین الان منتظر نمایشگاه کتاب هستیم.
 
خلیلی با اشاره به اینکه برای ترغیب مخاطب کتابفروشی‌شان همراه با تخفیف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تخفیف مضاعفی قائل شده است، یادآور شد: همان‌طور که به بخشی از مردم یارانه می‌دهند، خوب بود که به هر دانشجو، طلبه، اهل فکر و کتابخوانی به‌جای طرح فصلی، کارتی اعتباری می‌دادند که مخصوص خرید کتاب باشد و در طول سال آن را شارژ می‌کردند تا مخاطب در طول سال بتواند از این یارانه استفاده کند.
 
وی پیشنهاد کرد: بهتر است این پولی که برای تخفیف در نظر می‌گیرند، به سمت تبلیغات و کارهای تشویقی، تبلیغی، ترغیبی و فرهنگی برود تا بتواند برای مردم مؤثر باشد. یا مثلاً اگر دانش‌آموزی را تشویق می‌کنند، یک مقدار اعتبار هم در طول سال به او اختصاص داده شود تا بتواند به کتابفروشی بیاید و کتاب مورد علاقه خود را تهیه کند.

مدیر انتشارات و کتابفروشی شهید کاظمی در قم با انتقاد از عدم نظارت بر سایت‌های فروش کتاب گفت: در ایام کرونا یک تهدید برای کتاب‌فروش‌ها و ناشرها به وجود آمد و آن اینکه بی‌نهایت پِیج و صفحات مجازی راه‌اندازی شد که نوعی ابتذال و بی‌بندوباری در آن دیده می‌شد. من به‌عنوان ناشر طبق قانون کتابم را با 30 تا 35 درصد تخفیف به یک کتاب‌فروشی مثلاً در زاهدان ارسال می‌کنم، اما یک سایت آمده و بدون پرداخت هزینه‌هایی مثل اجاره، مالیات یا دریافت پروانه تأسیس یا گرفتن مجوز با 50 درصد تخفیف و پست رایگان عرضه می‌کند. نهایتاً چیزی هم گیرش نمی‌آید اما هیچ نظارتی بر این کار نیست و همین موضوع باعث ضربه‌ها و خسارت‌های جدی شده است.

کتاب به کالایی لوکس تبدیل شده است
محمدرضا حسن‌زاده مدیر کتابفروشی «کتاب‌باز» قم همبرگزاری طرح‌های فصلی را خوب ارزیابی کرد و گفت: به‌طورکلی اجرای طرح‌های فصلی کتاب خوب است و بسیار کمک می‌کند اما مشکلی که این طرح‌ها دارد، محدودیت اعتبار است. برای ما کتابفروشی‌ها کار سخت می‌شود. به دلیل اینکه خیلی زود اعتبارمان تمام می‌شود. اگر اعتبار بیشتری به ما اختصاص داده شود، می‌توانیم فروش بیشتری داشته‌باشیم. به‌همین دلیل، ما خیلی تبلیغ نکردیم و بیشتر به مشتری‌های مجازی خودمان سرویس دادیم.

حسن‌زاده اضافه کرد: علاوه‌بر تخفیف خودِ طرح، مقداری هم خودمان تخفیف قایل ‌شدیم تا در این اوضاع نابسامان اقتصادی مردم بتوانند کتاب بیشتری تهیه کنند.
 
مدیر کتاب‌فروشی «کتاب‌باز» قم گفت: با توجه به شیوع بیماری کرونا، ایجاد محدودیت‌ها و رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی باز هم استقبال مناسب است، به‌نحوی‌که مخاطب در فاصله تقریباً 3 ماهه بین طرح‌ها سوال می‌کنند طرح بعدی کی آغاز می‌شود و همه برای شروع دوره بعد هیجان دارند.

وی معتقد است کتاب به کالایی لوکس تبدیل شده است و در همین زمینه توضیح داد و گفت: سبد خرید کتاب خانواده در روزهای عادی اُفت می‌کند. در اوضاع کنونی که کتاب گران و به یک کالای لوکس تبدیل‌ شده است، متاسفانه نظارتی بر قیمت‌ها وجود ندارد؛ باید مسئولین به این موضوع بیشتر توجه کنند.
 
فرهنگ کتابخوانی در ایران افت کرده است
علی بحرانی مدیر فروش نشر صدرا (آثار شهید مطهری) در باره طرح بهارانه کتاب هم گفت: استقبال خاصی از طرح «بهارانه کتاب» صورت نگرفت و من این موضوع را ناشی از پایین آمدن توان خرید مردم می‌دانم. در این دوره واقعا نسبت ‌به طرح قبلی استقبال کمتر بود و این طرح‌ها روی فروش ما خیلی تاثیر ندارند چرا که ما فروش خودمان را داریم.
 
وی تصریح کرد: واقعیت این است که فرهنگ کتابخوانی در ایران اُفت کرده و بیشترِ مردم به سمت فضای مجازی گرایش پیدا کرده‌اند. این‌ مسئله به‌خاطر تغییر در سبک زندگی است. از طرفی، به‌سبب مشغله‌های زیادی که مردم دارند، دیگر سراغ کتاب نمی‌آیند و سریع از طریق اینترنت و فضای مجازی مطلب خودشان را به‌صورت حداقلی دریافت می‌کنند.

فروش و ثبت فاکتور زمان‌بر است
محمد صیادی مدیر فروش انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز به مشکل اصلی کتابفروشی‌شان در زمان اجرای طرح اشاره کرد و یادآور شد: طرح مشکل خاصی ندارد و تنها مشکلی که داشتیم زمان‌بر بودن انجام کار، حین فروش و ثبت فاکتور است.
 
وی افزود: این مساله باعث می‌شود مشتری معطل شود نارضایتی او را به دنبال داشته باشد چراکه کتاب‌ها را باید در ابتدا شابک بزنیم. برخی از کتاب‌ها داخل طرح نیستند و برخی قرار دارند. ما باید کتاب‌ها را تفکیک کنیم و برای هر کدام به‌صورت مجزا فاکتور صادر کنیم.
 
صیادی در همین رابطه بیان کرد: مشتری انتظار دارد روی ‌همه کتاب‌ها تخفیف بگیرد و همین عوامل مشکلاتی را برای ما پیش می‌آورد.
 
مدیر فروش انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان گفت: ما علاوه‌ بر تخفیف بهارانه کتاب، خودمان هم تخفیف جزئی برای مشتری قائل می‌شویم تا این مشکلات مقداری جبران شود و مشتری با رضایت خرید خودش را انجام دهد.