به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان جنوبی، نامگذاری چهاردهم تیرماه به عنوان «روز قلم» در تقویم رسمی کشور بهانه‌ای شد تا با چند تن از نویسندگان خراسان جنوبی برویم و نظرات آنها را درباره اهمیت قلم و نویسندگی، بایدها و نبایدهای تولید آثار مکتوب، رسالت صاحبان قلم، اهمیت نشر اندیشه و تفکر در جامعه و مسائل و مشکلات این روزهای نویسندگان جویا شویم. در این مجال با محمدرضا راشد محصل، محمد بهنام‌فر، عبدالرضا صمدی، مریم واعظی و خدامراد محمدی به گفت‌وگو نشستیم که ماحصل آن در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.

 
محمدرضا راشد محصل نگارنده کتب متعددی در حوزه ادبیات فارسی و تاریخ و فرهنگ مردم خراسان جنوبی در گفت‌وگو با ما به قدمت توجه به قلم در این استان اشاره می‌کند و می‌گوید: مدارس شوکتی از سال 1328 در 15 نقطه از این منطقه همچون گزیک، نهبندان، درخش،دشت بیاض، قائن و ...  تاسیس شد. تا سال 1300 که در هیچ یک از شهرهای بزرگ و کوچک مدرسه ای به شکل مدرن وجود نداشت، در مدارس شوکتی با حضور معلمان خارجی به صورت شبانه‌روزی و با اخذ شهریه، دانش‌آموزان علاوه بر علم آموزی باید به صورت عملی مهارت کسب کرده و مشغول به کار می‌شدند.

صاحب قلم در نگارش فکر و اندیشه استقلال داشته باشد
وی ادامه می‌دهد: بزرگانی همچون علامه فرزان، دکتر شکوهی (پدر علم تعلیم و تربیت ایران)، پروفسور گنجی (پدر علم جغرافیا) و پروفسور بلالی‌مود (پدر علم سم‌شناسی) فارغ التحصیل این مدرسه هستند. مردم خراسان جنوبی نیز مخالفتی با این مدارس نداشتند زیرا که آیت‌الله‌هادوی و آیت‌الله گازاری دو مجتهد بزرگ آن زمان، با فعالیت این مدارس موافقت کرده بودند، تا سال 1307 که اولین مدرسه دولتی دایر شد و در سال 1316 تمامی مدارس شوکتی به دولت واگذار شدند.
 

راشد محصل با اشاره به اینکه این سبقه فرهنگی، اهمیت توجه به قلم را در این استان دوچندان می‌کند، می‌گوید: کسانی که با قلم سر و کار دارند، باید به مسائل فرهنگی بپردازند، از کارهای سفارشی بپرهیزند و در نگارش و پیاده سازی فکر و اندیشه استقلال داشته باشند.

صاحب قلم نباید کاسبکارانه با قلم برخورد کند
محمد بهنام‌فر استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند نیز با بیان اینکه در اهمیت قلم همین بس که خداوند متعال در قرآن به آن سوگند یاد کرده و در روایتی اولین آفریده خدا قلم عنوان شده است (إنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمُ)، می‌گوید: منظور از قلم، همان سخن و تفکری است که وجه تمایز انسان با سایر موجودات محسوب می‌شود و نطق همان اندیشه است که با قلم نمود پیدا می‌کند و نگاشته می‌شود.

این نویسنده خطه خراسان جنوبی که دارای تالیفات متعددی در حوزه مولوی‌شناسی و فردوسی‌شناسی است، ادامه می‌دهد: صاحب قلم نباید منتظر باشد و کاسبکارانه با قلم برخورد کند، بلکه باید دارای همت بالا و احساس رسالت باشد تا بتواند اثری ماندگار خلق کند؛ همان گونه که فردوسی ابتدا رسالت خود را احساس کرد، سپس با همت بالایی که داشت 30 سال وقت گذاشت تا شاهنامه را بیافریند. علامه دهخدا نیز سی سال زحمت کشید تا لغتنامه‌ای را به فرهنگ و جامعه ایران تقدیم کند.
 

جامعه برای ماندگاری نیاز به انتشار اندیشه و تفکر دارد
عبدالرضا صمدی نویسنده تخصصی کتاب‌های کودک و نوجوان نیز، قلم را به تابش خورشید تشبیه می‌کند و می‌گوید: استفاده از قلم هم واجب است و هم لازم؛ جامعه برای ماندگار شدن نیاز به انتشار اندیشه و تفکر دارد و این اهل قلم هستند که برای حیات مادی و معنوی جامعه قدم برمی‌دارند.

وی با تاکید بر اینکه هر چه جامعه به اهل قلم توجه بیشتری داشته باشد و ارزش‌های لازم را گذاشته و فرصت‌های لازم را ارائه داده باشد، پیشرفت سریعتری خواهد داشت، ادامه می‌دهد: خداوند نیز برای بیان احکام و دستورات دین از قلم استفاده می‌کند، به قلم سوگند می‌خورد و آن را راه هدایت جامعه می‌بیند.

مدیرکل سابق کانون پرورش فکری کودک و نوجوان خراسان جنوبی یادآور می‌شود: کسی نیست که متوجه اهمیت قلم نباشد. اگر به سابقه 50 سال گذشته نگاهی بیندازیم، می‌بینیم پدران و مادران با وجود بی‌سوادی، به اهمیت قلم واقف بوده و فرزندان خود را در مسیر تعلیم و تربیت قرار دادند.

صمدی با بیان اینکه اگر زمینه و فرصت برای ارائه اندیشه‌ها و آموزه‌های فرهنگی و دینی فراهم شود، اهل قلم نیز آثار ارزشمندتر و ماندگارتری را خلق می‌کنند، یادآور می‌شود: برای مثال شاهنامه فردوسی یک قرن پیش نوشته شده اما آثار معنوی و مادی آن همچنان ادامه دارد. افراد و گروه‌های بسیاری از قِبَل این اثر نان خورده و کار کردند و همین اثر ارزش‌های فرهنگی متعددی در جوامع دیگر ایجاد کرده است.

 
توزیع اثر، مشکل عمده اهل قلم
وی در بخش دیگری از سخنانش به مشکلات متعدد جامعه ادبی و اهل قلم کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: نویسندگان از دوران گذشته تا به امروز، با مشکلات درگیر بودند و همین موضوع باعث شده که دست به کارهای عظیمی بزنند؛ شاید اگر رفاه طلب بودند به این کار روی نمی‌آوردند.

به گفته وی بخش اول مشکلات معیشتی است اما مهمتر از آن و فرای زحمات تولید، چاپ و انتشار اثر، توزیع آن است؛ عمدتا تصور می‌کنند با چاپ کتاب، کار تمام می‌شود؛ درصورتی‌که کار اصلی با چاپ آغاز و تا رساندن آن به دست مصرف‌کننده و نهادهای فرهنگی ادامه دارد.

این مولف کتاب کودک و نوجوان، با اشاره به اینکه شبکه توزیع مناسبی برای محصولات فرهنگی در استان نداریم، ادامه می‌دهد: در شهرهای کوچکتر کار سخت‌تر است؛ زیرا موسسات و ناشرانی که بخواهند از نویسنده حمایت کنند وجود ندارند و نویسنده خود باید صفر تا صد کار را انجام دهد. میانگین برگشت هزینه نیز طولانی است.

صمدی با انتقاد از اینکه طرح‌های حمایتی فصلی به صورت عام بوده و از نویسندگان استانی حمایت موثری نمی‌کند، می‌افزاید: کتاب‌های کشوری در شهرهای دیگر همانند تهران نیز با تیراژ بالا به فروش می‌روند، این کتاب‌های استانی هستند که نیاز به توجه ویژه‌تر و حمایتی اختصاصی‌تر دارند.
 
یگانه علت نوشتن آن است که نویسنده نمی‌تواند ننویسد
مریم واعظی نویسنده جوان بیرجندی و صاحب دو مجموعه شعر منتشر شده نیز از دوران آشنایی خود با قلم می‌گوید و بیان می‌کند: زمانی که محصل بودم دلخوشی‌ای جز امانت گرفتن کتاب نداشتم. گاهی رمان‌های تاریخی می‌خواندم و به نبرد عشق می‌رفتم و گاهی هم مجموعه شعری از فروغ فرخزاد. به کتاب وابسته شده بودم و فیزیک کتاب برایم آرامش بخش بود.

او ادامه می‌دهد: هیچوقت کاغذهراسی نداشتم و زیباترین لحظاتم زمانی بود که قلم به دست می‌گرفتم و با نوشتن آرام می‌شدم. شاید تصور کنید شعر ترکیب کلمات است اما از نظر من یک اندیشه و تصویری همانند نقاشی است.

واعظی به مشکلات نویسندگان نسل خود اشاره می‌کند و می‌گوید: سوای هزینه‌های بالای چاپ، کاغذ و قراردادهای سنگین، در حوزه فروش هم حمایتی نمی‌شویم. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درصدی از کتاب‌ها را خریداری می‌کند اما برای اینکه کار مقرون به صرفه باشد، باید در تیراژ بالا منتشر شود که در شرایط فعلی امکان پذیر نیست.

او اما این مشکلات را قابل تحمل می‌داند و می‌گوید: نگذارید حرف‌ها و موانع استعدادهای ادبی درون ما را از بین ببرد، شاید اثر ما چندان خوب نباشد اما نباید متوقف شد، با تمرین و ادامه این مسیر می‌توان به خلق آثار بهتر رسید. به قولی «یگانه علت نوشتن آن است که نویسنده نمی‌تواند ننویسد».

قلم می‌تواند تربیت‌کننده جامعه باشد
خدامراد محمدی نمایشنامه‌نویس اهل خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه اگر قلم از زندگی بشری حذف شود، عملا چیزی باقی نمی‌ماند، عنوان می‌کند: صاحبان قلم اثرگذارترین افراد بر فرهنگ به شمار می‌روند، حتی اگر بخواهیم فرهنگ جامعه را ارتقا بخشیم باید از ظرفیت اهل قلم بهره بگیریم. قلم در عرصه هنر که با عواطف و احساسات آمیخته شده است، می‌تواند تربیت کننده جامعه باشد.

وی به مشکلات این روزهای اهل قلم اشاره می‌کند و می‌گوید: نگاه جامعه و مسئولان به حوزه‌های فرهنگی کم رنگ شده است و شاید دیگر احساس نیاز در این زمینه نمی‌کنند، از سویی عرصه قلم زودبازده نیست و سال‌ها طول می‌کشد تا تاثیر کار در این حوزه را ببینیم.

نویسنده نمایشنامه‌های «گرداب»، «گم گشته» و «میراث» می‌افزاید: برای اثرگذاری نیاز به حمایت مسئولان نهادهای فرهنگی خصوصا در حوزه چاپ اثر داریم.