خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) حسین روحانی صدر: چه نیکو گفته‌اند سخن علی علیه‌السلام فروتر از سخن خالق و فراتر از سخن خلق است. از نیمه دوم قرن ششم شرح نهج‌البلاغه نویسی شروع شد و علمای برجسته‌ای همچون قطب‌الدین راوندی (شرح منهاج البراعه)، حاج میرزا حبیب‌الله خویی(شرح منهاج البراعه)، ابوالحسن بیهقی(فرید خراسانی)، امیرعلی شیرنوایی، شیخ محمد عبده و ابن ابی‌الحدید همت گماشتند. با توجه به آنچه درباره محتوای کتاب شریف شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید گفته شد و با نظری اجمالی، معلوم می‌شود بخش عمده آن مباحث، تاریخی – اجتماعی است که برای عموم مردم هم سودبخش‌تر و ساده‌تر است.

به اعتقاد دکتر محمود مهدوی دامغانی استاد بی‌بدیل تاریخ ادبیات و منبع شناس و مترجم خوش فکر عالی نسب که بیش از چهل و پنج سال در محضر والد بزرگوارش حضرت آیت الله حاج شیخ محمد کاظم شرح نهج البلاغه را آموخت، بخش‌هایی که مربوط به تاریخ موجود در متن  شرح ابن ابی‌الحدید گردآوری شده توسط محمد ابوالفضل ابراهیم مصری و چاپ سنگی تهران ترجمه نموده که هیچ کدام از شروح نهج‌البلاغه را قابل مقایسه با شرح مفصل و بیست جلدی ابن ابی‌الحدید نمی‌داند.

هدف دکتر مهدوی استخراج مطالب تاریخ اسلام و از مجموعه مطالب ابن ابی‌الحدید و ترجمه آن به فارسی بوده، تا استفاده از این کتاب برای فارسی‌زبانانی که نمی‌توانند از متون عربی بهره‌مند شوند، فراهم آید.  

ابن ابی‌الحدید مشاغل حکومتی را عهده‌دار شد، نخست به دبیری دارالتشریفات و سپس به دبیری دیوان خلافت و پس از آن به عنوان ناظر بیمارستان و سرانجام به سرپرستی کتابخانه‌های بغداد گماشته شد. ابن ابی‌الحدید این ارزنده‌ترین اثر خود را به توصیه محمد علقمی وزیر بغداد در سن پنجاه و هشت سالگی شروع کرد. تصنیف این کتاب 6460 صفحه‌ای در چهار سال و هشت ماه تمام شد، که آغاز آن روز اول رجب سال 644 ق و پایان آن روز سی‌ام صفر سال 649 ق  بود. او پیش از فروپاشی خلافت بغداد توسط مغولان درگذشت.

برای رعایت ترتیب و سهولت مراجعه به متن اصلی، شماره خطبه و نخستین عبارت آن آورده شده است و سپس مطالب تاریخی و اجتماعی مطرح شده را ترجمه کرده‌ام.

کتاب ارزشمند «جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه» سال 1388 در هشت مجلد و سال 1399 در چهار مجلد تنظیم کرده و نشر نی، ناشر هر دو نوبت این اثر فاخر ارزشمند است.

خداوند متعال از خانواده شریف و خدمتگزار آستان علوی که در گذشته‌اند غریق رحمت واسعه خویش قرار دهد و به بازماندگانی که پهنه تحقیق به وجودشان آراسته است عمر طولانی همراه با توفیق و عزت و کرامت فرماید.