خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کرونا؛ ویروسی که ارکان بازار‌ کتاب را دچار دگرگونی‌های قابل تامل کرده است. به‌نظر می‌رسد، از ‌مهم‌ترین مصادیق این دگرگونی‌ در عرصه بازار‌یابی کتاب اتفاق افتاده که در حوزه بازار کتاب کودک با توجه به تعطیلی‌ مدارس، نمود بیشتری داشته است. ظهور بازا‌ریاب‌های خانگی کتاب که عمدتا زنان خانه‌دار هستند، جریان فروش کتاب کودک را تداوم بخشیده است.                             
حميدرضا سيدناصری، مدیر انتشارات «ذكر» درباره تعامل و همکاری با این بازاریاب‌های کتاب کودک به ایبنا گفت و تاکید کرد، بعد از پایان شیوع ویروس کرونا، به این همکاری ادامه می‌دهد چراکه  «دسترسی گسترده مردم به انواع شبکه‌های مجازی، تعامل با مخاطب، از مرحله معرفی کتاب تا ثبت سفارش و واریز هزینه خرید آسان، سریع و در یک کلام، مدرن شده است.» وی کتاب‌های آموزشی، علمی روان‌شناسی و ادبیات داستانی را اولویت خرید‌های اینستاگرامی خانواده‌های ایرانی برای کودکان خود ارزیابی می‌کند.                                    
 
بازاریابی در حوزه کتاب کودک متاثر از همه‌گیری کرونا دچار چه تغییر و تحولاتی شده است؟
به نظر می‌رسد، وضعیت کتاب در دوره کرونا را باید تاثیر‌گذاری مسائل اقتصادی مانند تحریم‌ها بر زندگی مردم بررسی کرد؛ درحالی‌که در کشور‌های پیشرفته صرفا آثار اقتصادی ناشی از شیوع کرونا که بر بازار‌های مختلف از‌جمله کتاب سایه انداخته بود، بررسی می‌شود. بازار کتاب در ایران با توجه به دو مشکل کرونا و دغدغه‌های معیشتی بیش از گذشته دچار آسیب شد و فعالان حوزه نشر را دچار فشار مضاعف کرد. بازار کتاب کودک در این شرایط بسیار افت کرده است. بازار‌یابی کتاب کودک نیز با توجه به شرایط، تغییر و دیجیتالی شده؛ فضای اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی، فضای جدیدی را برای ناشران و حتی سایر فعالان حوزه نشر به‌ویژه کتاب‌فروشان ایجاد کرد. معرفی و تبلیغ کتاب در صفحه‌های شخصی خانم‌های خانه‌دار، از روش‌های نوین بازار‌یابی کتاب، به‌ویژه کتاب کودک و نوعی کسب و کار خانگی تبدیل شده است.
 
با توجه به اینکه حرفه بازار‌یابی از‌جمله در حوزه کتاب تخصصی است، شیوه‌های نوین فروش کتاب، به‌ویژه در حوزه کودک در فضای مجازی از‌جمله اینستاگرام را می‌توان به‌عنوان در ردیف بازار‌یابی کتاب تعریف کرد؟ به‌ویژه اینکه می‌فرمایید، صاحبان صفحه‌های پر‌بازدید اینستاگرام با هدف ایجاد کسب و کار کنار سایر فعالیت‌های مجازی و البته جذابیت‌های بصری و محتوایی به معرفی کتاب هم اقدام می‌کنند.
بازار‌یابی انواع مختلفی دارد، نخست اینکه کتاب‌های جدید از سوی ویزیتور‌های مراکز پخش، برای دریافت سفارش، به کتاب‌‌‌فروشان معرفی می‌شود؛ روش دوم که مبتنی بر قابلیت‌های فضای مجازی است. مخاطب با ورود به این فضا به انتخاب دست می‌زند؛ مشابه نمایشگاه مجازی کتاب تهران که جذابیت‌هایی مانند تخفیفف مخاطب به کتاب جذب می‌شود. با تشدید مشکلات اقتصادی با شیوع کرونا، خانواده‌‌ها برای خرید کتاب به اولویت‌‌بندی دست می‌‌زنند؛ به‌عنوان مثال با توجه به تعطیلی مدارس و رویکرد خانواده‌‌ها در حفظ جریان آموزش فرزندانشان، به‌‌ویژه دانش‌آموزان دبستانی، به خرید کتاب‌های کمک آموزشی و یا هوش اقدام می‌کنند. این اولویت خانواده‌ها موجب شده تا بازار کتاب‌های کمک آموزشی، همچنان گرم باشد؛ صاحبان صفحات کتاب‌محور در اینستاگرام نیز محور فعالیت‌های خود، یا همان بازار‌یابی را به معرفی و تبلیغ این کتاب‌ها اختصاص داده‌اند. بعد از کتاب‌های آموزشی، خانواده‌ها برای خرید کتاب‌های علمی از‌جمله دائره‌المعارف‌ها، سپس روان‌شناسی و در نهایت ادبیات داستانی به فضای مجازی مراجعه می‌کنند. قرار گرفتن کتاب‌های ادبیات داستانی، در فهرست خرید خانواده‌ها به‌ویژه با تعطیلی مدارس به‌‌دلیل شیوع کرونا، از اتفاق خوبی را خبر می‌دهد؛ کاهش سن مخاطبان این قالب، از مقاطع متوسطه به مقطع دبستان. دانش‌آموزان این مقطع به انواع قالب‌ها از‌‌جمله علمی تخیلی و به‌ویژه وحشت علاقه قابل‌توجی نشان می‌دهند.

تجربه همکاری با صاحبان صفحات مجازی در اینستاگرام برای معرفی کتاب چطور شکل گرفت؟ با توجه به اینکه این افراد، تخصص و مهارتی در بازار‌یابی کتاب ندارند.
تعداد قابل‌توجهی از افراد به‌ویژه خانم‌های خانه‌دار وارد عرصه معرفی کتاب در فضای مجازی شده‌اند. برخی از این افراد از مسیر‌های دور، برای تهیه کتاب‌هایی که از سوی دنبال‌کنندگان سفارش گرفته‌اند، به دفتر نشر مراجعه می‌‌کنند. جالب است که بدانید، برای کاهش هزینه‌ها و حذف کرایه پیک با وسایل نقلیه عمومی این مسیر را طی می‌کنند. در مجموع به‌نظر می‌رسد، فعالان این عرصه را باید به دو دسته حرفه‌ای و غیر‌حرفه‌ای تقسیم کرد چراکه علاوه‌بر صدای خوب و قابل قبول، از ابزار‌های حرفه‌‌ای ضبط و یا نور نیز بهره می‌برند.
 
به‌نظر می‌‌رسد، در حال پدید آمدن نسل جدیدی از بازار‌یاب‌های کتاب هستیم. به‌عنوان ناشر، چگونه به توافق مالی می‌رسید؟ هزینه‌های ارسال کتاب‌ها چطور محاسبه می‌شود؟
قرار‌داد کتبی نوشته نمی‌شود؛ صرفا زبانی توافق می‌کنیم. به‌عنوان مثال دارنده صفحه برای جذب بیشتر مخاطب تصمیم می‌گیرد، میزان تخفیف را افزایش دهد؛ بنابراین توقع دارد کتاب را ارزان‌تر از ناشر دریافت کند. به‌عنوان مثال اگر تخفیف 15 درصدی را برای مخاطب خود در نظر گرفته، درخواست تخفیف 25 درصدی از ناشر را دارد. با 15 نفر از این بازار‌یاب‌های اینستاگرامی همکاری دارم؛ برخی خیلی سریع و حرفه‌ای موفق شدند مخاطب جذب کنند و فروش قابل‌توجهی دارند. دو فاکتور یکی برای معرفی‌کننده و یکی هم برای خریدار صادر می‌کنیم. هزینه پست برای مشتری‌های تهران 10 و برای مخاطبان شهرستان‌ها 13 هزار تومان است.
 
بعد از توقف شیوع کرونا و برقراری وضعیت عادی، آیا تجربه و تعامل با صاحبان صفحات مجازی را برای معرفی و فروش کتاب ادامه می‌ دهید؟
حتما ادامه می‌دهم؛ چراکه با وجود دسترسی گسترده مردم به انواع شبکه‌های مجازی، تعامل با مخاطب، از مرحله معرفی کتاب تا ثبت سفارش و واریز هزینه خرید آسان، سریع و در یک کلام، مدرن شده است؛ بنابراین به نظر می‌‌رسد، اگر دسترسی به شبکه‌های مجازی محدود شود، بسیاری از کسب‌و‌کار‌ها به‌ویژه در حوزه فرهنگی دچار آسیب خواهند شد.
 
با توسعه فعالیت‌های فرهنگی در فضای مجازی، احتمال دگرگونی در صنعت نشر و حذف حلقه توزیع و یا کتاب‌‌فروشی را جدی ارزیابی می‌کنید؟
به نظر نمی‌رسد، شاهد حذف دو حلقه توزیع و عرضه باشیم. یکی از راهکار‌هایی که کتاب‌فروشان برای بقاء عملی کردند، عرضه انواع محصولات فرهنگی و حتی اسباب‌بازی بود؛ با شیوع کرونا نیز فعالان این عرصه به قابلیت‌های فضای مجازی یا ثبت سفارش‌های تلفنی توجه کردند.