به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، نشست «شبی با راوی قصه‌های رفته از یاد» با هدف بزرگداشت مهدی اخوان ثالث، به صورت مجازی و به همت موسسه‌ی خردسرای فردوسی و با همکاری انجمن علمی_آموزشی معلمان زبان و ادبیات فارسی استان خراسان رضوی برگزار شد که در آن، علاوه بر صاحب نظران حوزه‌ی شعر، خانواده‌ی مرحوم اخوان ثالث هم حضور داشتند.

در ابتدای برنامه، محمدجعفر یاحقی، مدیر خردسرای فردوسی، ضمن خوش‌آمدگویی به میهمانان برنامه، به بیان اهمیت برگزاری هرساله‌ بزرگداشت اخوان ثالث پرداخت.

پس از سخنان یاحقی، اولین سخنران تخصصی نشست، بهزاد خواجات، شاعر، منتقد ادبی، پژوهشگر، مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد ماهشهر و مدرس دانشگاه شهید چمران اهواز درباره‌ «اخوان و پارودی حماسه» به بیان مطالب خود پرداخت.

به نظر خواجات، مرحوم اخوان ثالث به دلیل پیشینه‌ی فرهنگی عظیمی که دارد، جزو شاعران برتر معاصر محسوب می‌شود. اخوان سه یا چهار دوره‌ی شعری دارد که با «ارغنون» آغاز می‌شود. فصل دوم شاعری اخوان ثالث پس از ارغنون آغاز می‌شود و از اینجا به بعد می‌توان درباره «پارودی» در آثار اخوان صحبت کرد.

شعر اخوان ثالث از نوع سنبلیسم اجتماعی است
به گفته این استاد دانشگاه، شعر اخوان ثالث از نوع سنبلیسم اجتماعی است و از لحاظ شعری در مقابل شعر تغزلی قرار می‌گیرد. شاعران سنبلیسم با گونه‌ای دیگر از حرکت اجتماعی به بیان نظرات خود در روایت روزهای پس از کودتای 28 مرداد می‌پرازند و شعر اخوان که لحن حماسی هم دارد، نقش سترگی را در شعر آن روزگار ایفا می‌کند.

طبق آنچه این منتقد ادبی مطرح کرد؛ اخوان پس از آزادی از زندان، یأس را در شعر خود ظاهر می‌کند و این یأس به معنای عیب دیدگاه اخوان نیست؛ بلکه، نمودی است از شرایط جامعه که در اخوان ظهور می‌کند و در واقع یأس اخوان، از یأس مردم زمان خود برمی‌خیزد.

خواجات با بیان این مطلب که اخوان در شعر خود نه تنها به کل خلقت، بلکه حتی به جزئیات جامعه هم اعتراض می‌کند و این اعتراض را به ریزترین نکات هم انتقال می‌دهد، ادامه داد: اصولا در شعر اخوان می‌توانیم احظار گذشته برای امروز را ببینیم؛ اما، این احظار گذشته نمی‌تواند با حماسه‌ای که شعر او را در برگرفته، برابری کند.

وی در انتهای سخنان خود گفت: مانیفست شعر اخوان، مجموعه‌ی «زمستان» در سال 1335 است و می‌توان تلخی‌های روزگار را در رگه‌های شعرش مشاهده کرد.

پس از سخنرانی خواجات پیرامون پارودی در شعر اخوان، یوسف بینا، شاعر و منتقد ادبی قصیده‌ای کوتاه را قرائت کرد و پس از او، سخنرانی سینا جهاندیده، شاعر، منتقد و مدرس دانشگاه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان پیرامون «اخوان ثالث و تأویل او از سنت» انجام شد.

برای دیدن تاثیر اخوان بر ادبیات باید او را نقد کرد
به نظر جهاندیده، اگر بخواهيم تأثیر اخوان ثالث را بر ادبیات و شعر ببینیم، باید اخوان را نقد کنیم. نقد اخوان به معنای بدگویی از او نیست؛ بلکه، نقد او نوعی تجلیل از اخوان است.

این استاد دانشگاه معتقد است که شعر ایران در دوره‌ی معاصر دچار گسست شد و زمانی که گسست اتفاق می‌افتد، کسانی هستند که می‌خواهند این گسست را بپوشانند و این خلأ را پر کنند.

به گفته این شاعر، شعر نو در قرن 14 نسبت به اخلاق گرایی و سوژه گرایی شعر کلاسیک اعتراض داشت و شعر تبدیل به پیامرسان مسئله‌ی سیاست شد.

جهاندیده با بیان این مطلب که شعر اخوان اصلاح کننده‌ی مفاهیم نیمایی است، افزود: اخوان معترض به زبان نیما است، از طرفی بسیار به شعر کلاسیک نیز دانا است و شعر نو را به شعر کلاسیک نزدیک می‌کند. درواقع اخوان، پیوند دهنده‌ی شعر کلاسیک و شعر نو است و واسطه‌ی این دو دوره‌ی شعر است. یعنی اگر اخوان نبود شاید بسیاری از افراد هنوز شعر نو را نمی‌پذیرفتند.

پس از پایان صحبت‌های جهاندیده، این نشست ادبی دوباره رنگ شعر به خود گرفت و میزبان دکتر وحید عیدگاه طرقبه‌ای، شاعر و مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران جهت قرائت شعر بود.

هاله کیانی با موضوع «سیمای اخوان ثالث در آینه‌ی نقد دانشگاهی» آخرین سخنران تخصصی این نشست بود.

به نظر دکتر کیانی، شعر اخوان ثالث دارای ویژگی‌های آشکار خوبی مانند زبان کهن، متن حماسی، دغدغه‌ی میهنی و آشنایی با اسطوره‌های کهن در کنار آشنایی خوب با واژگان است.

وی معتقد است، زمانی که نوشته‌ها و متون دانشگاهی نوشته شده در رابطه با شعر اخوان را بررسی می‌کنیم و مطالبی که در رابطه با ویژگی‌های آشکار شعر اخوان به رشته‌ی تحریر درآمده است را مشاهده می‌کنیم، چیزی فراتر از آنچه خود اخوان در مورد شعرش گفته است، نمی توان پیدا کرد.

کیانی ادامه داد: تحلیل‌هایی که در رابطه با شعر اخوان نوشته شده است؛ بیشتر به بیان ذوق و زیبایی و قدرت بیان شعر پرداخته و این درحالی است که این توصیفات کلی و غیرقابل سنجش هستند. یعنی ما نمی‌توانیم اوج هنر اخوان و تغییراتی را که ایجاد کرده است را در این نقدها و بیانات ببینیم.

وی در پایان گفت: در نقد ادبی دانشگاهی باید تفاوت بین این نقد و نقد یک ادیب که به صورت تجربی مطالب خود را بیان می‌کند، مشخص باشد و نقد صورتی علمی و تخصصی به خود بگیرد.

اخوان راهی نو را به آیندگان نشان داد
پس از صحبت های دکتر کیانی، مزدک اخوان ثالث به عنوان فرزند و یادگار استاد اخوان ثالث به بیان نکات خود پرداخت.

مزدک اخوان در ابتدای بحث خود در رابطه با نبوغ اخوان ثالث صحبت کرد و معیارهایی مانند تاثیرگزاری بر نسل‌های بعدی را جزو معیارهای خاص نبوغ اخوان از نظر روان شناسان دانست. او معتقد است، اخوان در حالی که به گذشته پایبند بود، راهی نو را به آیندگان نشان داد و این هم یکی دیگر از ویژگی‌های خاص اخوان ثالث به شمار می‌رود.

پس از بیان نکاتی پیرامون نبوغ و ویژگی‌های خاص اخوان در رابطه با حریت و آزادگی و ضد رانت بودن اخوان ثالث صحبت شد. به گفته مزدک اخوان ثالث کسی که هیچ کدام از این رانت‌ها را نداشت، هنوز که هنوز است شعرهایش در کتاب‌های درسی وجود دارد و این یعنی او چیزی فراتر از شعرهای معمولی داشته است. این موضوع هم یکی دیگر از نشانه‌های نبوغ اخوان به شمار می‌رود که باعث شده، بدون هیچ تبلیغات خاصی، ردپای شعرش حتی از آموزش مدرسه حذف نشود.