به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با همکاری موسسه شهرستان ادب، به بهانه انتشار «غزلیات بیدل دهلوی» شاعر فارسی‌گوی شبه‌قاره، در مراسمی به رونمایی از این کتاب پرداخت. کار تصحیح این کتاب توسط سید مهدی طباطبایی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی و علیرضا قزوه، شاعر و پژهشگر زبان و ادبیات فارسی انجام شده و نشر شهرستان ادب آن را روانه بازار کرده است.
در این مراسم استادانی مانند غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و استاد فلسفه دانشگاه تهران، محمدرضا ترکی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، محمدکاظم کاظمی، شاعر و پژهشگر زبان و ادبیات فارسی و کاووس حسن‌لی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز سخنرانی کردند.
در آغاز جلسه غلامعلی حداد عادل به بیان تاریخچه پرداختن به شعر بیدل در ایران پرداخت و گفت: شعر بیدل دهلوی در ایران پیش از انقلاب اسلامی، چندان رواج نداشت. در چهار دهه اخیر است که ما شاهد رواج شعر بیدل در میان مردم و توجه ادبیات‌خوانده‌ها به این شاعر هستیم. من در کتاب «حدیث سرو و نیلوفر» مقاله‌ای درباره بیدل نیز نوشته‌ام که به چرایی این موضوع پرداخته‌ام. اینجا هم باید بگویم که پیش از انقلاب همیشه پیچیدگی شعر بیدل مد نظر بود. اما بعد از انقلاب عظمت او در کنار پیچیدگی شعرش جلوه‌گر شده و اهمیت مطالعه اشعار او شناخته شده است. من فکر می‌کنم شعر فارسی بعد از انقلاب بیشتر به صورت و قالب شعر سنتی وفادار ماند. شاعران این دوره نیز قالبا سعی کرده‌اند در بحور عروضی و قالب‌های سنتی شعر بگویند، چراکه برای عموم مردم قابل‌فهم بود، برخلاف شعر نو که بیشتر شعر محافل روشنفکری بود. یکی از شاعرانی که حلقه واسطه بین بیدل و شاعران دهه شصت بود، سهراب سپهری بود. او به نوعی از ویژگی‌های زبانی بیدل بهره برد.
وی در ادامه به دشواری شعر بیدل پرداخت و گفت: برای فهم شعر بیدل ممارست لازم است و باید از شارحان کمک گرفت. کلیدهای فهم شعر بیدل را باید کشف کرد و به کار بست. روح شعر بیدل نیز عرفان اسلامی است. هرکس اندازه‌ای با عرفان اسلامی آشنا باشد، در فهم شعر بیدل هم موفق خواهد بود. من این شاعر را مفسر عالم درون انسان می‌دانم. این عالم پیچیده و عمیق است و بیدل گوهرشناس عالم درون انسان است. کمتر شاعری توانسته مفاهیم و واقعیت‌های درونی ذهن آدمی را این‌طور واژه‌نشان و واژه‌نشین کند. من ذهن بیدل را از نظر قدرت تجزیه و تحلیل از این منظر بی‌نظیر می‌دانم.
حدادعادل با اشاره به قدرت زبان فارسی گفت: قدرت زبان فارسی نیز در شعر بیدل مشهود است. گسترش این زبان در شبه‌قاره و علاقه‌مندکردن شاعران غیرفارس‌زبان به فارسی، از نشانه‌های تاثیر زبان فارسی است. واژه‌گزینان و فرهنگ‌نویسان ما باید به قدرت واژه‌سازی بیدل نیز بسیار توجه کنند و از این مسئله در کار خود بهره گیرند.
تصحیح خوبی از غزلیات بیدل در دسترس نداشتیم
کاووس حسن‌لی در ادامه به ضرورت پرداختن به تصحیح غزلیات بیدل پرداخت گفت: تا کنون چاپ‌های متعددی از دیوان بیدل در اختیار داشته‌ایم که هیچ‌کدام آنان از ایراد خالی نیست. اما مانند هر تصحیح دیگری، بعضی بر دیگری رجحان دارد. یکی از این چاپ‌ها، چاپ انتشارات کابل از دیوان بیدل است که ایرادات بسیار دارد، چه در حوزه تصحیح و چه در حوزه اغلاط املایی. بنابراین ما تصحیحی خوب از غزلیات بیدل در دسترس نداشتیم. من بسیار خوشحالم که اکنون به همت این مصصحان عزیز، علیرضا غزوه و سید مهدی طباطبایی چنین چاپ مناسبی از غزلیات بیدل در دسترس داریم. البته من ایرادات اندکی نیز در این چاپ دیدم که به گوش مصصحان محترم رساندم. امیدوارم در چاپ‌های آینده این کتاب، این ایرادات نیز برطرف شود.
کم‌توجهی دانشگاه به سبک هندی
محمدرضا ترکی، سخنران بعدی برنامه به مسئله ادبیات سبک هندی در دانشگاه‌ها پرداخت و گفت: متاسفانه در دانشگاه‌های ما به حوزه ادبیات سبک هندی بسیار کم‌توجهی می‌شود. تنها دو واحد به این درس اختصاص دارد که نمی‌توان در آن تمام شاعران یا حداقل بزرگان سبک هندی را پوشش داد. این سبک در دانشگاه‌ها به عنوان نماد انحطاط شعر فارسی شناخته می‌شود، درحالی‌که این دیدگاه بسیار غلط است. در دوره معاصر شاعرانی مانند مهرداد اوستا، مرحوم معارف و شفیعی کدکنی توجهاتی به بیدل داشته‌اند که بسیار هم در شناساندن بیدل به جامعه موثر بود. چاپ دیوان بیدل می‌تواند خبری خوشحال‌کننده برای علاقه‌مندان به سبک هندی باشد. اینکه فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز بانی و میزبان این جلسه است هم نشان از نگاه بهتری به سبک هندی دارد. بر اساس مقدمه این چاپ قرار است فرهنگی نیز برای دیوان بیدل تالیف شود که من به خاطر این خبر بسیار خوشحالم. این کار می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند.
محمدکاظم کاظمی نیز در سخنانی از چاپ این کتاب ابراز خوشحالی کرد و گفت: یکی از اخبار خوشحال‌کننده این روزها چاپ این کتاب است. من توفیق این را داشتم که پیش از انتشار کتاب، کل آن را بخوانم و برخی نکاتی را که به ذهنم رسید، به مصححان محترم رساندم.
بهترین بیدل‌شناس دنیا سیدحسن حسینی است
دو سخنرانی آخر به مصححان این اثر اختصاص داشت. در آغاز علیرضا غزوه به بیان دشواری‌های کار پرداخت و گفت: من از میزبانان این برنامه و سخنرانان دیگر که نکاتی را ذکر کردند، بسیار متشکرم. باید بگویم بزرگانی مانند علی معلم و سید حسن حسینی از شعر بیدل بهره برده‌اند. احسن‌الظفر، بهترین بیدل‌شناس هندوستان معتقد است بهترین بیدل‌شناس دنیا سیدحسن حسینی است. استفاده سهراب سپهری از شعر بیدل نیز بسیار مشهور و معروف است. نسخه‌ای که ما بر اساس آن کار کردیم، نسخه‌ای است که بلافاصله بعد از مرگ بیدل جمع‌آوری شده است و بسیار دقیق و متقن بود. سه دفتر نیز از رباعیات بیدل یافتم که به دست‌خط خود شاعر بود. بعد از مدتی که عکس‌های غزلیات بیدل آماده شد، کار تصحیح را شروع کردیم. به کمک دوستان دیگر نسخه‌های دیگری از غزلیات بیدل نیز یافتیم که در راه تصحیح بسیار به کمک کرد.
سید مهدی طباطبایی، مصحح دیگر این اثر نیز به بیان سخنان پایانی پرداخت و مختصرا درباره این تلاش ده‌ساله گفت: یکی از مسائلی که باید به آن اشاره کرد، تلاش‌های بی‌وقفه نشر شهرستان ادب در چاپ این کتاب بود و من باید از دست‌اندرکاران این کار بسیار تشکر کنم. علیرضا قزوه یکی از استادان من است و خواهد بود. من از اعتماد وی به خودم در انجام این کار بسیار متشکرم. امیدوارم کاستی‌های کار را به کم‌دانشی من ببخشند. کار انجام این فرهنگ نیز در جریان است. امیدوارم که این فرهنگ بتواند کمکی برای فهم شعر این شاعر باشد. من در اینجا از استادانم، محمدکاظم کاظمی، محمدرضا ترکی، غلامعلی حداد عادل و... بسیار تشکر می‌کنم.
پنجشنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۰ - ۱۲:۰۹
نظر شما