به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، محمد باقری متولد 1369 در تهران است اما به واسطه شغل پدرش سال‌هاست که ساکن مشهد هستند. وی به شدت به تاریخ علاقمند است و هم اکنون به عنوان دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تهران در حال تحصیل است و حدود 14 عنوان کتاب تاکنون منتشر کرده است که یکی از آثارش اخیرا در «دومین دوره جایزه ملی کتاب سال جوانان» از میان بیش از 1000 اثر، در بخش نسخ خطی – تالیف، به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد.

در این دوره از جایزه کتاب سال جوانان، مجموعا 1012 عنوان مورد ارزیابی قرار گرفت كه پس از داوری نخست، 81 عنوان کتاب به دور دوم راه یافتند و از میان این آثار، پس از بررسی دقیق و سنجه‌های علمی - هر اثر توسط حداقل دو نفر از داوران سنجیده شده است - 13 کتاب در مقام برگزیده و 28 کتاب در مقام شایسته تقدیر شناخته شدند که کتاب «طبس‌نامه؛ میراث مکتوب مردم طبس» از انتشارات کتیبه میراث شیعه به قلم محمد باقری در میان این 28 اثر قرار گرفت. گفت‌وگوی ما را با این پژوهشگر و مولف جوان در ادامه مطالعه می‌کنید.
 
در ابتدا خودتان را بیشتر معرفی کنید.

محمد باقری هستم. در 19 بهمن 1369 در تهران به دنیا آمدم. البته پدر و مادر بنده طبسی هستند. در دو سالگی به علت شغل پدرم به مشهد مهاجرت کردیم. تحصیلات بنده کارشناسی تاریخ از دانشگاه تهران و کارشناس ارشد تاریخ تشیع از دانشگاه فردوسی مشهد و هم اکنون دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تهران هستم. باید عرض کنم که بنده به تاریخ بسیار علاقه داشتم و در مقطع کارشناسی اولین انتخابم رشته تاریخ بود.
 
از آثاری که تاکنون منتشر کرده‌اید، بفرمایید.

تاکنون از بنده 14 کتاب در 21 جلد منتشر شده است؛ «طبس پژوهی؛ جستارهایی درباره تاریخ و تمدن طبس»، «اظهری نامه؛ مجموعه آثار محمدرضا اظهری»، «روزنامه خاطرات منشی باشی»، «زندگانی ابومسلم خراسانی»، «مجموعه آثار سید حسن مشکان طبسی در هشت جلد»، «شط شیرین پر شوکت؛ یادنامه سید حسن مشکان طبسی»، «وصایای حکیم»، «درهای خانه‌های از یاد رفته»، «کتیبه‌ها؛ جستارهای تاریخ نگاری»، «مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی تاریخ محلی ایران با تاکید بر تاریخ محلی طبس»، «طبس نامه میراث مکتوب مردم طبس»، «سنگ نوشته‌های از یاد رفته؛ سنگ نوشته‌های شهرستان طرقبه شاندیز»، «پرده دوم: ‏خاطرات شفاهی محمدرضا شرکت توتونچی»، «زمجی نامه؛ روایت خراسان». افزون بر کتاب‌ها حدود 30 مقاله از بنده در نشریات کشور منتشر شده است.


 
حتما از کودکی کتاب‌خوان هم بودید؟

از همان دوره کودکی کتاب‌های غیردرسی می‌خواندم. به خاطر دارم در محله ما مرکز محله که دور تا دو آن مغازه وجود داشت و چند سالی لوازم التحریری بزرگی در آنجا فعالیت می‌کرد. در آنجا دو قفسه کتاب بود پول‌های خردی را که از پدر و مادرم می‌گرفتم، جمع می‌کردم و از آنجا کتاب‌های داستان یا تاریخ می‌گرفتم. یک مجموعه سه جلدی آنجا بود به نام داستان‌های شیرین ایرانی که از جمله آثاری بود که آنجا تهیه کردم و هنوز یک جلد آن را دارم و ورق زدن آن جزو خاطرات شیرین بنده است. در کتابخانه محله و مدرسه نیز همیشه عضو بودم. همیشه بسیار کتاب می‌خواندم و در خلال مطالعات گوناگون بیش از همه تاریخ می‌خواندم و علاقه‌مند شدم که در دانشگاه تاریخ بخوانم. علاقه و پشتکاری که از علاقه برخاسته موجب شده که همواره بخوانم و بنویسم و بخش‌هایی از آن تاکنون منتشر شده است.
 
آثاری در انتظار چاپ هم دارید؟

باید عرض کنم چاپ نشده‌های بنده چندین برابر چاپ شده‌هایم است که آهسته و پیوسته به زیور طبع آراسته خواهند شد و در اختیار جامعه جامعه علمی قرار خواهد گرفت.
 
به صورت پژوهشی در حوزه تاریخ فعال هستید؟

بله، فعالیت‌های بنده در سه حوزه پژوهشی است. حوزه نخست تاریخ و تمدن طبس، حوزه دوم سنگ نوشته‌های تاریخی طرقبه شاندیز و حوزه سوم کیسانیه و دعوت عباسیان است.
 


در حوزه اجرا هم اقداماتی داشتید، از آنها بگویید.

افزون بر فعالیت پژوهشی چهار مجموعه تاسیس کرده‌ام که فعالیت‌های آن‌ها نیز در راستای فعالیت‌های پژوهشی است. چهار مجموعه عبارتند از: موسسه، شرکت، انتشارات و دوفصلنامه کتیبه میراث شیعه. در انتشارات کتیبه تاکنون سی کتاب منتشر شده و همچنین شش شماره از دوفصلنامه کتیبه منتشر شده و چندین نشست توسط موسسه و شرکت کتیبه برگزار شده است.
 
در مورد کتاب «طبس‌نامه؛ میراث مکتوب مردم طبس» که شایسته تقدیر «دومین دوره کتاب سال جوانان» توضیحاتی بفرمایید.

در کتاب طبس نامه میراث مکتوب مردم طبس برای نخستین بار نام مشاهیر علم و ادب طبسی در کنار هم ذکر شده و از این جهت نخستین کتابی است که در این زمینه تألیف شده و در این حجم از مشاهیر طبس سخن گفته است. از جهتی هم می‌توان کتاب حاضر را معرّفی مشاهیر طبس و آثار آن‌ها دانست. کتاب حاضر در فهرست نویسی نیز نخستین کتابی است که در این زمینه تألیف شده چرا که کتاب‌های فهرست‌نویسی که تاکنون تألیف شدند نسخ خطی کتابخانه­ای خاص را در یک یا چند کتاب فهرست می‌کردند اما در کتاب حاضر برای نخستین بار فهرست نویسندگان و کاتبان نسخ خطی یک شهر تدوین شده است. کتاب در دو فصل تنظیم شده است. در فصل اول نویسندگان و در فصل دوم کاتبان نسخ خطی آمده است. اطّلاعات نسخ خطی نیز بر این اساس آمده است: نام نویسنده یا کاتب نسخۀ خطی، نام کتاب، موضوع و زبان، اطّلاعات نسخه شناسی، اطّلاعات کتابشناسی، محلّ نگهداری نسخه خطی و تصویر صفحۀ اوّل و آخر نسخه خطی. این اثر در «دومین دوره کتاب سال جوانان» شایسته تقدیر شناخته شد.
 
با مطالعه این کتاب با مشاهیر طبس به صورت کامل آشنا می‌‎شویم؟

در خصوص مشاهیر طبس تا کنون کتاب جامعی نوشته نشده است. درباره تاریخ و تمدن طبس در آغاز راه هستیم. اگر همین کتاب تدوین نمی‌شد نام بسیاری از مشاهیر طبس اصلا زنده نمی‌شد. چرا که فصل دوم این کتاب اختصاص به کاتبان نسخ خطی دارد و بسیاری از کاتبان نسخ خطی افرادی گمنام بودند و برای نخستین بار در یک جا گرد آمدند. باز نویسندگان نسبت به کاتبان شناخته شده تر هستند و بسیاری از ایشان بین جامعه علمی شناخته شده هستند اما کاتبان صرفا در بخش انتهایی کتاب از ایشان یاد شده است. در این اثر تمام کاتبان طبسی و آثار کتابت شده آنان یک جا تدوین شده که امکان مطالعه و پژوهش درباره آنان را فراهم کرده است. فصل هفتم کتاب دیگر بنده، کتاب طبس پژوهی، به مشاهیر طبس اختصاص دارد که طولانی ترین فصل کتاب نیز است. محققین برای پژوهش درباره مشاهیر طبس از آن کتاب نیز می‌توانند بهره جویند. می‌توان گفت مطالب کتاب طبس پژوهی و طبس نامه درباره مشاهیر طبس مکمل یکدیگر هستند. کتاب طبس نامه افزون بر طبس برای مطالعات سایر شهرستان‌ها و مناطق اطراف طبس نیز راهگشاست و پژوهشگران این شهرها را راهنماست.
 


از مسیر تدوین این کتاب بگویید.

کتاب طبس نامه یک کتاب پویاست و در آینده ویراست‌های دیگری از کتاب منتشر خواهد شد و کامل و کامل تر خواهد شد. همچنین از سرگذشت همه نسخ خطی که به وسیله فرزندان طبس نوشته یا کتابت شده اطلاعی نیست و بسیاری از این نسخ خطی هنوز در اختیار افراد و خاندان‌ها قرار دارد و تاکنون در اختیار کتابخانه‌های عمومی قرار نگرفته است. هنوز بسیاری از کتابخانه‌های کشور به سامانه‌های دیجیتال متصل نشدند یا اینکه اگر شدند همه منابع آنها در سایت بارگزاری نشده است. همچنین بسیاری از نسخ خطی کتابخانه‌های ایران اصلا فهرست‌نویسی نشدند. همچنین کتب چاپ سربی و سنگی که نویسنده آن‌ها طبسی بوده با توجه به اینکه محدوده پژوهش در کتاب حاضر معرفی نسخ خطی که نویسنده یا کاتب آن‌ها طبسی بوده است تنها به معرفی نسخ خطی پرداخته شده و پژوهش درباره کتب چاپ سربی و سنگی به ویراست دوم کتاب واگذار شد. قصد بنده این بود که تصاویر صفحات آغاز و انجام تمام نسخ خطی یادشده کنار یکدیگر بیاید. بر همین اساس نیز با کتابخانه‌ها وارد گفتگو شدم. بعضی از کتابخانه‌ها همکاری بسیار خوبی داشتند اما متاسفانه بعضی از کتابخانه‌ها همکاری لازم را نداشتند و شرایط بسیار سختی برای تهیه تصاویر صفحه اول و آخر نسخ خطی می‌گذاشتند و یا اینکه همکاری لازم را نداشتند که در نهایت موجب شد بعضی از نسخ خطی بدون تصاویر در کتاب بیایند. امیدوارم در ویراست بعدی کتاب بتوان تصاویر صفحه اول و آخر همه نسخ را از همه کتابخانه‌ها تهیه کنم.
 
انتشار کتاب برای احیای فرهنگ کتابخوانی مناسب است؟

بله اما متاسفانه امروزه عموم مردم رغبتی به کتابخوانی ندارند. در این روزگار انتشار کتاب نوعی خودکشی است. در دهه‌های بیست تا پنجاه شمسی کتاب حکم رسانه‌های پر مخاطب مجازی امروز را داشت اما امروزه انتشار کتاب واقعا نوعی خودکشی است البته همراه با عشقی مقدس. نمی‌دانید چه لذتی دارد زمانی که کتاب جدید انسان منتشر می‌شود گویی که فرزند انسان متولد شده است.
 
جشنواره‌ها چه تاثیری در ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه دارد.

در این روزگار عُسر نشر و پر شدن کتابفروشی‌ها از کتاب‌های پر زرق و برق اما کم محتوا، برگزاری بعضی جشنواره‌هایی این چنین بسیار نیاز است. بخصوص جشنواره‌هایی مشابه کتاب سال جوانان ایران که برای نو قلمان این سرزمین است.