به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ طرحی‌های فصلی کتاب با وجود پیشنهاداتی که برای بهبود آن وجود دارد از نظر اکثر ناشران و کتابفروشان توجیه اقتصادی دارد و بسیار کارآمد و مفید است؛ اما نکاتی وجود دارد که بهتر است در ارزیابی طرح‌های فصلی مد نظر مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار بگیرد. به بهانه اجرای طرح‌های فصلی که طرح پاییزه آن امروز در تهران به پایان می‌رسد؛ سراغ علی‌اکبر تورانیان، مدیر انتشارات شهراب رفتیم. او پیشنهاد عدالت‌محوری در توزیع یارانه را مطرح کرد تا نفس کار خوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد سواستفاده افراد سودجو قرار نگیرد و خرید غیرکتابی با یارانه این طرح کتابی؛ انجام نشود. یارانه کتاب مساله‌ای است که در همه طرح‌ها محل صحبت کتابفروشان بوده و پیشنهاداتی برای توزیع عادلانه این یارانه مطرح است. او همچنین از فرصت خوب طرح‌های فصلی برای تهیه منابع کتابخانه‌‌ای گفت که این موضوع هم می‌تواند مورد توجه مسئولان کتابخانهها قرار بگیرد.
به عنوان اولین سوال نظرتان را درباره طرح پاییزه کتاب بفرمایید؟
این طرح بسیار خوب، قابل دفاع و توجیه و در واقع حمایت از کتابفروشان است. با توجه به رکودی که در بازار کتاب هست و اپیدمی کرونا که باعث تعطیلی دانشگاه‌ها شده فروش‌های کتابفروشان به ویژه بخش ناشران دانشگاهی با رکود بسیار مواجه شده؛ تا حدی که در دو سال گذشته، بسیاری از کتابفروشان تا مرز ورشکستگی رفتند و تعدادی از این کتابفروشیها تعطیل شدند اما بسیاری از آنها با وجود این فشار‌ها به سختی تاکنون دوام آورده‌اند.
دلیل این رکود و تعطیلی‌ها چیست؟ طرح‌های فصلی چه کمکی به آنها می‌کند؟
متاسفانه ویترین معرفی کتاب در کشور ما بسیار کم است. ما نیاز داریم ویترین کتاب در کشور بیشتر شود تا بحث معرفی و دیده شدن آثار بیشتر صورت بگیرد و کتابفروشان بتوانند با استفاده از این ویترین‌ها، سرپا بمانند. بالارفتن قیمت کاغذ باعث شده کتاب در بازار ثبات قیمت نداشته باشد و این بی‌ثباتی باعث می‌شود کتابفروشان کتاب را با قیمت‌های متفاوت و فراز و فرود زیاد بفروشند. در این مسیر مخاطب ممکن است به خاطر افزایش پی‌درپی این محصول فرهنگی، حتی از خرید کتاب منصرف شود. طرح‌های فصلی کتاب مانند پاییزه باعث می‌شود مردم راحت‌تر بتوانند کتاب خود را بخرند و در عین حال؛ کتاب‌فروش فرصت بیشتری برای معرفی وفروش آثار خود داشته باشد.
عدالت محوری در توزیع یارانه طرح‌های فصلی چطور می‌تواند لحاظ شود؟
عدالت‌محوری در توزیع میزان یارانه برای کتاب‌فروشی‌های مختلف باید رعایت شود. این که یک کتابفروشی، فروشگاهی است یا یک کتابفروشی مساحت کمی دارد، یارانه اختصاص‌یافته به کتابفروشان متفاوت است اما بهتر است این یارانه با دقت و عدالت بیشتری توزیع شود. مثلا ممکن است به یک فروشگاه 50 تا 80 میلیون یارانه کتاب اختصاص پیدا کند که البته رقم‌های بالاتر از این هم هست؛ در آن طرف به یک فروشگاه کتاب روبه‌روی دانشگاه دو میلیون یارانه برای فروش کتاب اختصاص دهند.
یارانه اختصاص یافته از طرف وزارت ارشاد در طرح‌های فصلی فقط برای فروش کتاب است اما متاسفانه در فروشگاه‌های بزرگ کتاب که ممکن است 70 درصد آنها لوام‌التحریر باشند تا کتاب؛ این یارانه بعضا صرف خرید صنایع دستی و لوازم‌التحریر می‌شود و افراد با یارانه کتابی خرید غیرکتابی می‌کنند.
پیشنهاد شما برای عدالت محوری بیشتر در توزیع یارانه های فصلی چیست؟
کتابفروشی های کوچک که فقط کتاب می فروشند، می‌توانند یارانه بیشتری را دریافت کنند. این کتابفروشیها فضایی برای عرضه محصولات غیرکتابی ندارند و صرفا کار‌فروش کتاب را انجام می‌دهند؛ در حالی‌که فروشگاه‌های بزرگ‌‌تر، تنها به خاطر فروش بیشتری که صرفا کتابی هم نیست و اکثرا غیرکتابی است، یارانه بیشتری دریافت می‌کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اختصاص یارانه بیشتر به کتابفروشان مخصوصا کسانی که فقط کتاب می‌فروشند، می‌توانند باعث رشد کتاب‌فروشی‌های کوچک شوند.
اختلاف یارانه میان یک فروشگاه کتاب بزرگ و یک کتابفروشی متوسط که فقط کتاب دارد؛ بهتر است با عدالت بیشتری توزیع شود تا اختلاف یارانه‌های شدید در این فروشگاه‌ها و کتابفروشیها باعث سواستفاده و خرید غیرکتابی مانند خرید صنایع دستی و لوام‌التحریر از سوی افراد نشود و مبلغ یارانه باعث سود افراد غیرکتابی نشود و این یارانه کتابی خارج از حوزه کتاب هزینه نشود.
پیشنهاد شما درباره زمان اجرای طرح چیست؟
طرح فصلی کتاب مانند طرح پاییزه می‌تواند از حالت فصلی خارج کرد و در تمام سال با دفعات بیشتری اجرا شود. این استمرار در اجرای طرح‌هایی از این دست باعث رونق بازار فروش کتابفروشان در طول سال می‌شود.
نظر شما درباره تفکیک یارانه تالیف و ترجمه در طرح‌های فصلی چیست؟
طرح حمایت از ترجمه خوب است اما جایش در طرح فصلی نیست. در این گونه طرح‌ها با اختصاص یارانه بیشتر می‌خواهند از تالیف حمایت کنند که اصل این موضوع قابل ستایش و خوب است اما جای مطرح کردن این حمایت در طرح‌های فصلی نیست و نباید در این گونه طرح‌ها اختلاف میان تالیف و ترجمه را مطرح کرد.
حمایت از تالیف بهتر است در طرح خرید وزارت ارشاد مورد توجه قرار بگیرد یا در اهدای جوایزی مانند کتاب سال از افراد با کتاب‌های تالیفی حمایت شود. این حمایت بسیار خوب است و حتی بر اساس فرمایش رهبر انقلاب؛ باید طوری از کتاب‌های تالیفی حمایت کنیم که خودمان صادرکننده علم به دینا شویم و کتاب‌های تالیفی نویسندگان ما در دنیا بتواند مرجع شود اما جای این‌گونه حمایت‌ها هم مهم است.
طرح‌های فصلی چه تاثیری بر خرید کتاب‌های دانشگاهی دارد؟
کتاب‌های مورد نیاز دانشگاهیان که برایشان مرجع و رفرنس است، بیش از 95 درصد ترجمه است و گرانی کتاب‌ها متاسفانه باعث شده دانشجویان به سمت استفاده از جزوه بروند و کتاب را به دلیل گرانی نخرند؛ درحالی که این گونه طرح‌ها فرصتی است که می‌تواند دانشجویان را تشویق به خرید و مطالعه کتاب کند.
نظرتان درباره ارائه کتاب‌های 5 سال اخیر در طرح پاییزه چیست؟
در این طرح که شما می‌گویید؛ فقط می‌توان کتاب‌های پنج سال اخیر را آورد به نظر من درست نیست و نباید برای آوردن کتاب به طرح فصلی زمان انتشار تعیین کرد. در واقع نباید برای کتاب‌ها تاریخ تعیین کنیم؛ ممکن است یک ناشر کتابی را 5 سال پیش منتشر کرده باشد و کتاب خوبی باشد اما متقاضی خریدش کم باشد و این محدودیت نباید باعث ورود این کتاب به طرح شود و ممکن است برخی کتاب دیگر چاپ نشوند و این طرح فرصت خوبی برای پیدا کردن چنین کتاب‌هایی است.
مثلا کتاب‌های خوب دانشگاهی ما که 10 سال پیش منتشر شده؛ هنوز متقاضی دارد. درست که اکنون نمی‌توان مثلا 5000 نسخه کتاب چاپ کرد اما 200 نسخه از یک کتاب قطعا مورد نیاز جامعه علمی است. ناشران با توجه به گرانی کاغذ حاضر نیستند کتاب با تیراژ بالا را منتشر کنند و با کمک چاپ دیجیتال با تیراژ کم سعی می‌کنند برخی کتاب‌ها را منتشر کنند. محدودیت در ارائه اثر توجیه ندارد زیرا تعداد عناوین منتشر شده در کشور بسیار زیاد است و مردم باید در حوزه علمی و غیر علمی کتاب‌های مختلفی در دسترس داتشه باشند تا بتوانند منابع مورد نیاز خود را با تنوع خریداری کنند.
پیشنهادتان درباره خرید کتاب از سوی کتابخانهها در این طرح‌ها را هم بفرمایید؟
کتابخانهها یکی از مکان‌هایی هستند که می‌توانند کتاب را با تیراژ بالا خریداری کنند و در اختیار مخاطبان قرار دهند، اما متاسفانه به دلیل آنچه که آنها کمبود بودجه می‌نامند، خرید کتاب خوب و با تعداد زیاد از سوی آنها کم صورت می‌گیرد. کتابخانهها می‌توانند در طرح‌هایی مانند پاییزه خریدهای مناسبی را داشته باشند و این کتاب‌ها را با وجود گرانی کتاب بدون هزینه در اختیار مخاطب قرار دهند و از این طریق کتابخوانی را گسترش دهند.
« طرح پاییزه کتاب از 29 آبان ماه سه شنبه شروع شده و امروز چهارشنبه سوم آذرماه به پایان می‌رسد؛ این طرح در شهرستان‌های کم برخوردار تا 5 روز دیگر ادامه خواهد داشت.»
چهارشنبه ۳ آذر ۱۴۰۰ - ۱۱:۴۸
نظر شما