به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پخش و فروش غیرقانونی نسخه‌های الکترونیک و صوتی کتاب‌ها، یکی از نگرانی‌های اصلی فعالان در حوزه نشر دیجیتال به‌شمار می‌آید. ناشران و شرکت‌های تولیدکننده کتاب الکترونیک و صوتی از یک طرف و همچنین سایت‌ها و پلتفرم‌هایی که به شکل قانونی فعالیت می‌کنند، خواستار رسیدگی و توقف فعالیت غیرقانونی و ضایع شدن حقوق نویسنده، مترجم، ناشر، شرکت‌های تولیدکننده کتاب صوتی و الکترونیک و ... هستند.

مجید شریفی، مدیر کتابخوان الکترونیکی «کتابراه» با تاکید بر اینکه کتاب‌های الکترونیک، نسبت به کتاب‌هایی که فقط به شکل کاغذی منتشر می‌شود، کمتر در خطر سوء‌استفاده هستند، علت این مساله را دسترس‌پذیربودن نسخه الکترونیک رسمی کتاب اعلام کرد؛ امکانی که در صورت فقدان آن، ممکن است کاربر مجبور به استفاده از نسخه غیرقانونی کتاب شود.
 
تکثیر غیرمجاز، یکی از نگرانی‌های شاخه‌های نشر دیجیتال بوده است. در این زمینه، وضعیت کنونی بازار نشر الکترونیک را از این منظر، چطور ارزیابی می‌کنید؟
ابتدا باید توجه داشت که فعالیت افرادی که از کتاب‌های صوتی و الکترونیک سوءاستفاده می‌کردند، نسبت به قبل کمتر شده‌است. این گروه‌ها و افراد، پیش از این، با نام و نشان مشخص فعالیت می‌کردند، اما در این روزها نمی‌توانند این اقدامات را انجام بدهند و این روند در نتیجه فعالیت افرادی مانند من و هم‌کارانم است. در این روزها گروه‌های سوءاستفاده‌گر کمتر به صورت علنی فعالیت می‌کنند. فقط تعدادی از آن‌ها باقی‌مانده‌اند و بیشتر در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام فعالیت می‌کنند. این فعالیت هم به صورت کاملا بی‌نام و نشان است و بیشتر کتاب‌های صوتی را به صورت غیرقانونی منتشر می‌کنند.

با پیگیری‌هایی که در تلگرام و شبکه‌های دیگر انجام دادیم، توانستیم تعدادی از این گروه‌ها را مسدود کنیم؛ اما تعدادی از آن‌ها با دنبال‌کنندگان –فالوئرها- بالا فعالیت می‌کنند و دست ما جایی بند نیست؛ زیرا ایران عضو کنوانسیون‌های کپی‌رایت نیست و نمی‌توانیم تلگرام را مجاب کنیم که این کانال‌ها را ببندد. بدون کسب موافقت آن‌ها نمی‌توان اقدامات قانونی انجام داد. البته مطالبه برای پیوستن به کنوانسیون‌های جهانی کپی‌رایت، تیغ دولبه‌ای است، زیرا اگر بخواهیم عضو کنوانسیون‌ها شویم، برای ترجمه کتاب‌های زیادی که در ایران به صورت رایگان ترجمه می‌شوند، دچار مشکل خواهیم‌شد.
 
آیا ناشران توانسته‌اند از مرحله نگرانی برای ساده‌شدن سوءاستفاده از کتابی که صوتی یا الکترونیک شده‌است، بگذرند و در این حوزه بیشتر فعالیت کنند؟
این اتفاق که کتاب‌ها به صورت غیرقانونی منتشر می‌شود، ربطی به اینکه کتاب ناشر به صورت صوتی یا الکترونیک منتشر شده‌باشد، ندارد؛ چراکه این افراد خودشان کتاب‌ها را به صورت غیرقانونی اسکن و منتشر می‌کنند. اکثر کتاب‌های کاغذی، اسکن و در فضای مجازی پخش شده‌است، معمولا کتاب‌هایی که الکترونیک شدند، به صورت غیرقانونی منتشر نمی‌شوند. افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بیشتر کتاب‌های کاغذی را اسکن، و فایل آن‌ها را بارگذاری می‌کنند. در حوزه کتاب‌های صوتی، در ابتدا فایل را به صورتی به دست می‌آورند و بعد آن را منتشر می‌کنند.

این دیدگاه که اگر ناشر کتاب‌هایش را الکترونیک کند، کتاب‌هایش بیشتر به شکل غیرقانونی انتشار پیدا کند، درست نیست. در حقیقت این ارتباط عکس وجود دارد؛ یعنی کتاب‌هایی که به صورت قانونی الکترونیک شدند، کمتر به صورت غیرقانونی منتشر می‌شوند. زیرا اگر کتاب الکترونیک یک عنوان در دسترس مردم باشد، دیگر تمایلی به استفاده از کتاب غیرقانونی ندارند. در ارتباط با خیلی از مشتریان متوجه شدیم وقتی دنبال نسخه الکترونیک بسیاری از کتاب‌ها هستند و آن را پیدا نمی‌کنند، مجبور به استفاده از نسخه غیرقانونی آن می‌شوند. در هر صورت موارد زیادی هست که موجب شده است که شرایط به این صورت درآید.

با اینکه حوزه فعالیت شما درباره کتاب است، اما پلتفرم‌های فعال در فضای مجازی زیر نظر اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان نیستند، به نظر شما برای حفظ امنیت فعالیت در این حوزه آیا لزومی به همکاری با این اتحادیه وجود دارد؟
بخش‌های مختلف اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان دغدغه‌های متفاوتی دارند و دغدغه‌های آن‌ها با دغدغه افرادی که در پلتفرم‌ها فعال هستند، تفاوت می‌کند. آن‌ها درگیر مسائلی مانند تحویل کاغذ هستند و خیلی نمی‌توان انتظار داشته‌باشیم که دغدغه پلتفرم‌های نشر الکترونیک و کتاب‌های صوتی را پیگیری کنند.

البته از سوی فعالان نشر صوتی و الکترونیک، پیگیری‌های زیادی و جلسات زیادی برگزار شده‌است تا ناشرانِ کتاب‌های الکترونیک، رسته فعالی داشته‌باشند؛ رسته‌ای برای پلتفرم‌ها تا به مسائل آن‌ها رسیدگی شود؛ اما هنوز به نتیجه دقیقی در این حوزه نرسیده‌ایم.
 
مقداری درباره اقدامات انجام شده برای تاسیس رسته تخصصی فعالان حوزه کتاب الکترونیک و صوتی توضیح دهید.
در سال‌های اخیر جلسات زیادی داشتیم. یکی از جلسات بر این اساس بود که رسته ناشران الکترونیک، زیر مجموعه اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان فعال شود. جلسات زیادی داشتیم، تا آیین‌نامه‌هایی نوشته شود. اما هنوز به نتیجه خاصی نرسیدیم. همچنین جلسات زیادی داشتیم تا انجمن ناشران کتاب‌های الکترونیک و پلتفرم‌ها –تولیدکنندگان کتاب‌های صوتی- تاسیس شود. در مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، جلساتی برگزار کردیم تا انجمن پایه‌گذاری شود و اساسنامه‌ای داشته‌باشد. اساسنامه تدوین شده‌ اما هنوز به تصویب شورای عالی فضای مجازی نرسیده‌است.

در مجموع، از راه‌های مختلف پیگیر مساله‌ بوده‌ایم، اما هنوز اتفاقی نیفتاده است. در اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان، مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی و حتی با وزارت فرهنگ و ارشاد جلساتی برگزار کرده‌ایم. با معاونت فرهنگی ارشاد در زمان آقای جوادی - معاون سابق امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- هم جلساتی متفاوتی داشتیم، اما هیچ کدام هنوز به نتیجه نرسیده‌است.
 
آیا عاملی باعث توقف این روند می‌شود؟
یک‌سری اختلاف‌ نظرها وجود دارد. مرکزی با دیگری اختلاف نظر دارند که متولی این انجمن، کدام باشد. هنوز به نتیجه نرسیدند. هنوز قانون مشخصی وجود ندارد تا اگر ناشر جدیدی بخواهد در حوزه الکترونیک یا صوتی فعالیت کند، بر اساس آن فعالیت خود را آغاز کند. هنوز فعال‌های این حوزه نمی‌دانند که از کجا باید مجوز بگیرند، زیرا نهادهای مختلف برای این حوزه مجوز صادر می‌کنند. تکلیف فعالیت این حوزه اصلا مشخص نیست.
 
اهداف و امکاناتی که این انجمن می‌تواند به اعضا بدهد، چه خواهدبود؟ آیا سازوکار قانونی خواهدداشت تا اقدامات خلاف قانون پیگیری شود؟
این انجمن هنوز شکل نگرفته‌است و نمی‌توانم بگویم دقیقا چه خواهدبود، اما اهداف ما این است تا در زمینه‌های مختلف که دغدغه فعالان این حوزه است، بتواند نقش تاثیرگذاری داشته‌باشد. برای مثال در حوزه مالیات و بیمه مطالبات را پیگیری کند و مانع انجام فعالیت‌های غیرمجاز شود. همچنین خواستار اجرای آیین‌نامه‌ها باشد و بتواند در نمایشگاه کتاب پیگیر حقوق این صنف باشد. فعال‌های حوزه کتاب صوتی و الکترونیک دغدغه‌های متفاوت و زیادی دارند، امیدواریم تا در این انجمن بتوانیم به این مسائل برسیم.