به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، طی سال‌های اخیر تشکل‌های حوزه نشر با راه‌اندازی وب‌سایت جامع و کامل برای اعضای خود به دنبال ایجاد تسهیلات و منافع برای هم‌صنفی‌های خود بودند و توانسته‌اند با تجمیع و فعالیت این سایت‌ها اقداماتی مانند نمایشگاه‌های مجازی کتاب، امکان ارتباط با کتابفروشان و فروشگاه‌های کتاب و بازخورد مستقیم با مخاطبان کتاب‌ها را فراهم کنند.
انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان نیز با راه‌اندازی سایت لیبرنو تلاش کرده است، پا را از اقدامات و کارهای سنتی فراتر بگذارد و با در کنار هم قرار دادن ناشران این حوزه، تلاشی نوین را برای اطلاع‌رسانی و معرفی تازه‌های نشر به مخاطبان کتاب‌های کودک انجام دهد و هرچند دیر اما تلاش مي‌کند با همکاری و حمایت فعالان عرصه نشر، توزیع و فروش کتاب کودک این مسیر دشوار را آغاز کند.
قرار است به‌زودی رونمایی از سایت لیبرنو انجام شود و به صورت رسمی اطلاع‌رسانی درباره فعالیت‌های آن به ناشران و جامعه هدف یعنی خانواده‌ها و کودکان و نوجوان آغاز شود، همین موضوع بهانه‌ای شد تا دقایقی با نامدار افروغ، یکی از بنیانگذاران مجموعه لیبرنو به گفت‌وگو بنشینیم و درباره ویژگی‌ها، برنامه‌ها و امکانات این سایت بیشتر بدانیم.
یکی از چالش‌های جدی دنیای نشر، مخاطبان کودک و نوجوان است که متاسفانه طی سال‌های اخیر توجه زیادی به آن نشده است و این مساله در دوران کرونا که حضور کودکان در جامعه کمرنگ‌تر شده، بیشتر شده است. در این زمینه فکر می‌کنید صنعت نشر ما در این بخش چه جایگاهی دارد؟
شاید بیشترین اثر دوران همه‌گیری کرونا بر روی کودکان و نوجوانان، اختصاص ساعات زیادی از دوران طلایی رشد آن‌ها به وسایل الکترونیکی و به واقع دنیای مجازی باشد. در نگاه اول تغییرات ژرفی که بر روی سبک زندگی همه گروه‌های سنی طی دو سال گذشته رخ داده است، نشان از نفوذ بسیار زیاد و غیرقابل کنترل تجهیزات دیجیتالی، دنیای مجازی و در رأس آن‌ها شبکه‌های اجتماعی مجازی در تمام شئونات زندگی روز‌مره دارد. به همین سبب تمامی کسب‌وکارها بعد از طی شدن ماه‌های ابتدایی این همه‌گیری، بر آن شدند تا از غافله عقب نمانده و تحولی در کسب‌وکار خود با حضور در فضای مجازی ایجاد کنند. کشورهای توسعه‌یافته طی سال‌های اخیر، با وجود زیرساخت به مراتب مهیا و آماده‌تر نسبت به وضعیت کسب‌وکارهای دیجیتالی در ایران، با چالش‌های جدی مواجه شدند. تعطیلی کسب‌وکارهایی که امکان بهره‌مندی از فضای مجازی را نداشتند، بحرانی بود که اقتصاد دنیا با آن مواجه شد. در این میان کسب‌وکارهای متعددی بودند که به سرعت و با انعطاف بالا، فعالیت‌های خود را با فضای دیجیتالی و مجازی هم‌نوا کرده و به حیات خود ادامه دادند.
به‌نظر شما حوزه نشر و کتاب در کشور ما چقدر با این تغییرات و فناوری‌ها همراه بوده است؟
با وجود همه این تفاسیر، کسب‌وکار نشر کتاب از کسب‌وکارهایی نبوده که بتوانیم دیجیتالی‌شدنش را حداقل در کشورهای توسعه یافته به دوران همه‌گیری کرونا مرتبط کنیم. مدت‌هاست که در زمینه‌های مختلف شاهد بهره‌مندی ناشران و همچنین پدیدآورندگان کتاب، از تکنولوژی‌های دیجیتالی و فضای مجازی بوده‌ایم. در مقایسه، فاصله زیادی می‌توان در این حوزه بین ناشران بین‌المللی در کشورهای توسعه‌یافته و ناشران در ایران مشاهده کرد. از جمله مواردی که به وضوح قابل مشاهده است، الگوهای متفاوت عرضه کتاب کودک و نوجوان در فضای مجازی است.
همانطور که شما هم اشاره کردید در حوزه کتاب کودک و نوجوان ما سایت جامع و کاملی نداریم که بتواند پوشش گسترده‌ای برای مخاطبان داشته باشد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
طی سال‌های اخیر وب‌سایت‌های متعددی برای فروش و عرضه کتاب کودک و نوجوان طراحی و راه‌اندازی شده بودند، اما طولانی شدن همه‌گیری کرونا نشان داد که این وب‌سایت‌ها در زیست‌بوم نشر متولد نشده و در این فضا توسعه پیدا نکرده‌اند. پیچیدگی‌های روابط بین ناشر، شرکت‌های پخش و فروشگاه‌های کتاب چه در حوزه سفارش کتاب و چه در حوزه مالی، منجر به این شده است که هیچ‌کدام از وب‌سایت‌های عرضه کتاب کودک و نوجوان را نتوان یک فعالیت جامع در این حوزه در نظر گرفت. تفاوت میان مخاطب وب‌سایت‌ها و مصرف‌کنندگان (خوانندگان) نهایی کتاب در کتاب بزرگسال و کودک و نوجوان از جمله مواردی بوده است که مانع توسعه و فراگیری عرضی کتاب کودک و نوجوان در فضای مجازی است. در این میان به دلیل عدم وجود یک راه‌حل جامع، هر کدام از ناشران، فروشگاه‌های کتاب و حتی مجموعه‌های پخش به‌طور جداگانه تلاش کردند که حضور خود را در فضای مجازی به هر نحوی که برایشان میسر بود اعلام کنند؛ از راه‌اندازی صفحات و کانال‌ها در شبکه‌های اجتماعی گرفته تا راه‌اندازی وب‌سایت‌های فروش محصولات یا توسعه فروشی تلفنی. هرچند تعدادی از ایشان قبل از دوران کرونا نیز فعالیت‌های مجازی خود را شروع کرده بودند، اما در این دوران با اطمینان بیشتری به اثربخش بودن حضور در فضای مجازی، بر این امر متمرکز شدند.
شما موسس مجموعه لیبرنو هستید، برایمان بگویید انگیزه و ایده اصلی راه‌اندازی سایت چه بود و چه هدفی را دنبال میکند؟
انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان پس از بررسی بررسی موارد مختلف، انجام مصاحبه‌های کارشناسی با تعدادی از ناشران (چه آن‌هایی که در فضای مجازی بودند و چه آن‌هایی که هنوز فعالیتی در فضای مجازی نداشتند) و مقایسه نمونه‌های بین‌المللی، تصمیم به راه‌اندازی وب‌سایت لیبرنو با هدف اصلی تسهیل دسترسی به کتاب کودک و نوجوان در فضای مجازی گرفت. یکی از اهداف در طراحی سایت لیبرنو، فراهم آوردن شرایط حمایتی و امکان بهره‌مندی عادلانه از امکانات برای تمام ناشران بوده است که دلیل این امر را می‌توان وجود محدودیت‌های نظام عرضه فیزیکی و معرفی کتاب‌های ناشران با شیوه‌های فعلی برشمرد. در حال حاضر نمونه‌های بسیاری از کتاب‌های ارزشمند و فاخر را می‌توان نام برد که به دلیل نقص در الگوهای عرضه آن‌طور که باید به دست مخاطب نرسیده است. برای حل این مسئله، سایت لیبرنو به صورت مارکت پِلِیس (بازار اینترنتی) طراحی شده است تا بتواند از طریق فراهم آوردن بستری عادلانه برای ناشران، فرصتی یکسان برای تمامی ناشران در عرضه محصولات خود ایجاد کند.
و ویژگی و تمایزی که لیبرنو برای مخاطبان اولیه‌اش یعنی ناشران دارد، چیست که به آن جذب شوند؟
در این سایت هر کدام از ناشران، پنل (حساب کاربری) جداگانه و مستقلی برای خود داشته و امکان به‌روز‌رسانی مشخصات، موجودی و تمام اطلاعات محصول خود را خواهند داشت. همچنین این امکان را دارند که گزارش‌های مورد نیاز خود در خصوص مسائل مالی (فروش و تسویه‌حساب‌ها)، موجودی انبار و ... را در اختیار داشته باشند. در این پنل، ناشر می‌تواند کوپن‌ها تخفیف مختص خود را تعریف کرده و کمپین (کارزار) تبلیغاتی و فروش خود را طراحی کند. در نتیجه با یکسان شدن شرایط و میزان دسترسی برای تمامی ناشران، تنها ملاک توفیق در بازار، میزان فعالیت و بهینه بودن عملکرد ناشران خواهد بود.
یکی از مشکلات فروش کتاب‌های کودک نبود دسته‌بندی مشخص بر روی وب‌سایت‌ها و حتی کتابفروشیها است، آیا برای حل این مساله راهکاری پیش‌بینی کرده‌اید؟
به موضوع درستی اشاره کردید، یکی از مشکلات شناسایی شده توسط انجمن که بر پایه بازخوردهای متعدد از مخاطبان کتاب کودک و نوجوان بوده‌است، عدم وجود دسته‌بندی موضوعی یکسان در میان ناشران است. مخاطبان کتاب کودک که اکثراً والدین هستند در سایت‌های متعدد ناشران یا سایت‌های متنوع فروش آنلاین با دسته‌بندی‌های متنوع و گاهی پراکنده مواجه هستند. برای کمک به حل این موضوع، تلاش شد که دسته‌بندی‌های ناشران مختلف، وب‌سایت‌های فعال در این حوزه و همچنین وب‌سایت‌ها و مجموعه‌های معتبر بین‌المللی بررسی شده و در نهایت طبقه‌بندی موضوعی جامعی برای کتاب‌های کودک و نوجوان در سایت لیبرنو انتخاب شود. این طبقه‌بندی که در ادامه با حضور ناشران بیشتری در سایت، تکمیل خواهد شد، در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰ ردیف است. البته دقت شده است که طبقه‌بندی با این جزئیات منجربه سردرگمی مخاطب نشده و دسترسی به کتاب مورد نظر را برای آن‌ها تسهیل کند.
یکی از نقدهای جدی به فروش اینترنتی کتاب خصوصا از سوی ناشران، نادیده گرفته شدن نقش کتابفروشان است. شما در مجموعه خود چه راهکاری برای برون‌رفت از این مساله پیش‌بینی کردید؟
از دیگر مواردی که در زیست‌بوم نشر، توزیع و فروش کتاب به خصوص در حوزه کودک و نوجوان مورد توجه است؛ امکان ارتباط مستقیم تمام فروشگاه‌های کتاب با ناشران بوده است. هرچند برخی از فروشگاه‌های بزرگ کتاب به صورت مستقیم با ناشران در ارتباط هستند، این ارتباط فراگیر نبوده و به خصوص در شهر‌های کوچک معضلات زیادی را برای سفارش کتاب پیش روی فروشگاه‌های کتاب می‌گذارد. در حال حاضر این امکان فراهم شده است که فروشگاه‌های کتاب بتوانند با عضویت در وب‌سایت لیبرنو، سفارش خود را از ناشران مختلف در سایت ثبت کرده و هنگام مواجهه با کتاب‌ها بر خلاف کاربر عادی سایت، قیمت‌های خرید عمده و تعداد قابل خرید (موجودی) را ببینند. این امکان در کنار دسترسی به تعداد قابل توجهی کتاب که توسط خود ناشران در سایت به‌روز‌رسانی می‌شود، شرایط یکسانی برای همی محصولات و ناشران فراهم کرده و انتخاب را برای فروشگاه‌های کتاب ساده میکند.
طی یکی دو سال اخیر تجربههای موفقی از نمایشگاه‌های مجازی کتاب شد، آیا لیبرنو به عنوان سامانه و سایت انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان همانند سایر تشکل‌های نشر توانایی برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی را دارد؟
همانطور که گفتید تجربه برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مجازی در سال گذشته و استقبال عموم از این موضوع، سبب شد که امکاناتی برای برگزاری رویدادهای نمایشگاهی و جشنواره‌های مجازی در سایت در نظر گرفته شود. نمایشگاه‌های برگزار شده تاکنون به صورت عمومی بوده و نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان به صورت مجازی هنوز برگزار نشده است که اولین نمایشگاه تخصصی کودک و نوجوان تا قبل از پایان سال ۱۴۰۰ برنامه‌ریزی شده و اجرا خواهد شد.
ارتباط و تعامل ناشران با مخاطبان در این سایت چگونه ارزیابی می‌شود؟
یکی دیگر از اهداف پروژه لیبرنو، دریافت و ارائه بازخورد از مخاطبان برای پدیدآورندگان آثار است؛ کاربر سایت می‌تواند زیر کتاب مورد نظر خود امتیاز داده و نظرات خود را در قالب پیام در مورد کتاب و تجربه خود از آن کتاب بنویسد. بدیهی است که این امتیاز و بازخورد در زیر هر کتاب به پدیدآورندگان آثار، ناشران و فروشگاه‌های کتاب کمک میکند تا با سلیقه و نظر مخاطب بیشتر آشنا شده و این ارتباط منجر به ارتقای همیشگی سطح کیفی آثار شود. علاوه بر این، صفحات اختصاصی پدیدآورندگان آثار در سایت لیبرنو به معرفی آن‌ها پرداخته و به مخاطبان امکان آشنایی بیشتر با پدیدآورنده اثر را می‌دهد. تجربههای موفق بین‌المللی نشان می‌دهد که آشنایی مخاطب با پدیدآورنده اثر، نه تنها بر فروش، بلکه بر خوانده‌شدن و مورد توجه واقع شدن کتاب توسط فرد نیز اثر مستقیم می‌گذارد.
سه‌شنبه ۹ آذر ۱۴۰۰ - ۱۰:۳۱
نظر شما