به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، حسین جلال‌پور، شاعر، پژوهشگر و غزل‌سرای فقید جنوبی نامی آشنا در آسمان غزل ایران به‌ویژه غزل آوانگارد یا غزل امروز است. وی در سال‌های محدود عمر با همراهی هم‌مسلکان خویش طرحی نو در غزل امروز ایران درانداخت و توانست حال و هوای تازه‌ای به این قالب کلاسیک اصیل بدهد. بدیهی است این نوع غزل که از دهه ۷۰ ازسوی شاعران جوان و تحول‌خواه در شعر با کمترین جابه‌جایی در ارکان غزل پدید آمد، دنیای جدیدی را پیش روی مخاطبان غزل قرار داد.

حسین جلال‌پور آگاهانه با حفظ موسیقی طبیعی زبان غزل، اشعاری نغز و متفاوت را خلق کرد و با نگاهی ژرف و جزئی‌نگرانه به پدیده‌ها تصویرهای زنده‌ای را ترسیم کرد که در نوع خود قابل تامل بودند. غزل‌های جلال‌پور به‌دلیل برخوداری از ایماژهای منحصربه‌فرد، اندیشه‌محور بودن و نوآوری‌های زبانی جای پای خود را در میان اهالی شعر محکم کرد و مورد خوشایند آن‌ها واقع شد.

جلال‌پور در غزل و شعر امروز و همچنین پژوهش در عرصه ادبیات کلاسیک ایران مسیر رو به رشدی را در پیش گرفته بود، اما متاسفانه اجل به او فرصت بیشتر برای رسیدن به اهداف و خواسته‌های ادبی و پژوهشی‌اش را نداد و درِ زندگی را با تصادفی مرگبار به روی او بست؛ اما مرگ نتوانست پایانی بر راه او باشد؛ چراکه دوستان و خانواده وی که خود از اهالی شعر و ادب بودند و با راه‌اندازی جایزه‌ای با نام حسین جلال‌پور با محوریت غزل مستقل تلاش کردند تا به‌شکلی نیکو راه و دغدغه‌های او را در عرصه غزل امروز و پژوهش این گونه‌ی شعری ادامه دهند.

جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور خیلی زود توانست راه خود را در میان جوایز معتبر ادبی کشور به‌ویژه شعر باز کند و با کیفیت و پرمحتوا به حیات خود ادامه بدهد. این جایزه اکنون به پایان راه سومین دوره خود رسیده است و با وجود اینکه کرونا بر کشور هنوز حاکم است اما در این دوره توانسته با ۶۸۰ اثر اهمیت خود را در میان غزل‌سرایان جوان و همچنین پژوهشگران دغدغه‌مند غزل آوانگارد به رخ بکشد.

یک ماه مانده به برگزاری آیین پایانی سومین جایزه مستقل غزل یادبود حسین جلال‌پور (در 11 دی‌ماه 1400) در بندر گناوه، با حسن فرهادی، دبیر این جایزه ادبی درباره چندوچون این رویداد ادبی به گفت‌وگو نشستیم که ماحصل آن در ادامه از نظر مخاطبان می‎گذرد.

از دید شما جایزه ملی حسین جلال‌پور در شناسایی و پرورش استعدادهای جوان در حوزۀ غزل امروز چقدر موثر ظاهر شده است؟

حالا که دو دوره از جایزه را پشت سر نهاده و در حال برگزاری سومین دوره جایزۀ ملی حسین جلال‌پور هستیم، باید به این سوال شما که یکی اهداف جایزه هم بوده، با نگاهی به سه دوره از جایزه پاسخ گفت. اگر به اسامی منتخبین دو دوره گذشته نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که همه آن‌ها افرادی جوان هستند که با مداومت در غزل‌سرایی سعی می‌کنند خود را به‌عنوان یک شاعر تثبیت‌شده در این حوزه معرفی کنند. این جایزه تا اینجای کار توانسته افراد مستعدی را شناسایی کند که در آینده در عرصه ادبیات و به‌ویژه غزل از آن‌ها بیشتر خواهیم شنید.

مهم‌ترین اهدافی که از برگزاری این رویداد ادبی در بندر تجاری گناوه دنبال می‌کنید، کدام است؟

درست است که گناوه را همه با تجارت و بازار آن می‌شناسند؛ اما در همین بندر عزیز، بزرگان فرهیخته بسیاری رشد کرده‌اند. اگر فقط بخواهیم شعر و شاعران این بندر را مورد پژوهش قرار دهیم، به اسامی بسیاری خواهیم رسید که در بندر گناوه بالیده و رشد کرده‌اند و افتخاری برای این بندر بوده و هستند. از این بسیاران فقط اسامی درگذشتگان را اینجا یادآوری می‌کنم. این افراد هر کدام دریغ‌های این بندر هستند. از نام حسین جلال‌پور که بگذریم، به نام‌هایی چون ایرج شمسی‌زاده، جواد خدری، عذرا حیدری و مجید دشتی‌زاده می‌رسیم که هر کدام قسمتی از حافظه شعر گناوه را به خود اختصاص داده‌اند. با چنین پتانسیل ادبی دریغمان آمد جایزه‌ای با نام دوست عزیزمان دکتر حسین جلال‌پور برگزار نکنیم تا هم شهر از فضای ادبیات حرفه‌ای دور نشود و هم نام پرآوازه گناوه با فرهنگ و هنر بیشتر از قبل آمیخته شود.

حسین جلال‌پور در پویایی و تحرک غزل امروز چقدر نقش داشت؟ آیا در این رویداد به دغدغه‌های وی توجه ویژه شده است؟

حسین جلال‌پور همیشه یک گام از زمانه خود جلوتر بود، بنابراین از غزل‌سرایان هم‌دوره خود نیز جلوتر بود. این پیشی‌ گرفتن باعث شده بود که غزل حسین جلال‌پور چندان مورد قبول سنت‌گرایان نباشد و از سویی ملقبین به غزل آوانگارد نیز چندان روی خوشی به کسی که یک گام فراتر از آن‌هاست، نشان ندهند. اساس جایزۀ ملی حسین جلال‌پور پرداختن به دغدغه‌های وی در شعر و ادبیات بوده است. اگرچه معتقدم و اقرار می‌کنم در این راه موفق نبوده‌ایم، ولی تلاش خودمان را کرده‌ایم.
 

آثار رسیده به دبیرخانه این رویداد در دوره سوم، آیا از نظر کیفی نسبت به دوره‌های قبل رشدی داشته است؟

شاید برای جواب دادن به این سوال قدری زود باشد، زیرا هنوز نتوانسته‌ام همه آثار رسیده را مطالعه کنیم. آثار در حال داوری هستند و نمی‌شواد جواب کاملی به این پرسش داد. فقط می‌توانم بگویم آثار رسیده از نظر کمی نسبت به دوره گذشته رشد 15 درصدی داشته است.

مهم‌ترین معیارهای انتخاب هیات داوران این جایزه چه بوده است؟

شناخت کامل از غزل امروز و شناخت دیدگاه‌های حسین جلال‌پور در شعر و ادبیات، از جمله معیارهای انتخاب داوران بوده است؛ اما با این حال انتخاب داوران فرایندی دارد به این شرح که سه دریافت‌کننده‌ی نشان جایزه در سال گذشته، دو داور سال گذشته به همراه دو غزل‌سرا خارج از جایزه، نفرات انتخابی خود را برای داوری بخش‌های مختلف جایزه ارسال می‌کنند. با جمع‌بندی آرا، داوران هر بخش مشخص می‌شوند. اگر در جمع‌بندی، آرا نزدیک به هم یا مساوی باشند، دو نفر از موسّسان جایزه که در غزل تخصص دارند، به این جمع هفت نفره اضافه شده و نفرات پیشنهادی خود را اعلام می‌کنند و در نهایت سه داور در بخش پژوهش غزل و پنج داور برای بخش غزل‌های ارسالی و کتاب غزل انتخاب و معرفی می‌شوند.

پژوهش در حوزه غزل امروز را چقدر لازم می‌دانید و آثار رسیده به این بخش تا چه میزان توانسته نقیصه‌ها یا ابعاد زیباشناختی این گونه ادبی را تبیین و نمایان کند؟

بعد از گذشت سه دهه از گونه غزلی که به غزل دهه هفتاد مشهور شد، این نوع غزل با نام‌ها و نشان‌های مختلف ادامه پیدا کرد. به‌نظر می‌رسد زمان آن رسیده باشد که این نوع غزل را مورد پژوهش و کنکاش قرار دهیم. خوشبختانه در دو دوره گذشته و همچنین جایزه سوم (با توجه به عناوین پژوهش‌هایی که رسیده است) سمت‌وسوی پژوهش‌ها به سمت همین گونه‌ی غزل است. خوشحالی بیشتر من، این است که کارهای پژوهشی اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها - هرچند تعداد کمی از آن‌ها - دارد از ادبیات سنتی و کلاسیک فاصله می‌گیرد و به زمان معاصر و حال می‌رسد.

یکی از نقدهایی که به جوایز ادبی به‌ویژه در سال‌های اخیر وارد است، وجود روابط مرید و مرادی میان داوران و شرکت‌کنندگان یا به‌قولی رسوخ مافیای ادبی به این جریانات ادبی است. شما تا چه میزان کوشیده‌اید که این جایزه از این آفت به‌دور باشد؟

با مافیای ادبی موافق نیستم. اختلافاتی بین اهالی شعر و ادب است که گاهی خود را در داوری جوایز ادبی نمایان می‌کند. همچنین مودت‌هایی که خود را در داوری این جوایز به رخ می‌کشد. باید این را بگویم که بخشی از داوری سلیقه‌ای است و این سلیقه همیشه در انتخاب متون هنری بوده و خواهد بود. برای اینکه داوری جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور به‌دور از حاشیه باشد، همراه با اشعار که بدون نام سراینده برای داوران ارسال شده است، فرم داوری نیز ارسال می‌شود تا با توجه به فرم داوری به اشعار امتیاز داده شود.

از دید شما غزل امروز با چه چالش‌هایی مواجه است و این رویداد تا چه میزان در رفع این چالش‌ها موثر بوده است؟

غزل امروز یا شعر امروز را - همان‌طور که حسین جلال‌پور در جایی گفت - مخاطب می‌نویسد و این بزرگترین چالش و آفت شعر امروز است. شاعر برای خوشایند مخاطب و دریافت لایک بیشتر سعی بر سرودن شعر مخاطب‌پسند دارد. این جایزه دنبال ذات شعر و شاعر بالفطره می‌گردد و این را در دو دوره گذشته جایزه دیده‌ایم و در آینده نیز خواهیم دید.

یکی از چالش‌های اصلی برگزاری جوایز ادبی، تامین منابع مالی آن است. آیا در این دوره نهاد یا شرکتی از این جایزه حمایت خواهد کرد؟

در این دوره، خوشبختانه کمیته روابط عمومی پتروشیمی‌های منطقه پارس قول مساعدت و حمایت از جایزه را داده‌اند که همین‌جا از تک‌تک اعضای این کمیته که هر کدام خود به هنری آراسته هستند، تشکر می‌کنم. این کمیته سال‌هاست با نگاه فرهنگ‌محور در حال کمک به اتفاق‌های خوب فرهنگی است و امسال نیز یاریگر جایزه ملی حسین جلال‌پور هستند.

به زعم شما، آیا حمایت صنعت از رویداد ادبی مثل جایزه ملی غزل را می‌توانیم آغازگر فصلی نو در راستای پیوند صنعت و ادبیات جنوب تلقی کنیم؟

وقتی شما عنوان کلی صنعت را به‌کار می‌برید، اگر من هم بخواهم کلی به صنعت و کمک‌های فرهنگی صنعت بپردازم، ممکن است در حق برخی صنایع اجحاف شود. برای مثال، همین کمیته روابط عمومی پتروشیمی‌های منطقه پارس پیش از این، دو دوره جشنواره ادبی «پترو شعر» را برگزار کرده که اتفاقا در هر دو دوره نیز دکتر حسین جلال‌پور دواری جایزه را بر عهده داشت و کمک‌های ادبی و هنری دیگری که نه منتی بر کسی داشته و نه بهره‌برداری تبلیغاتی از آن صورت گرفته است. در طرف دیگر شرکت‌های بزرگ گازی در جنوب استان و نفتی در شمال استان قرار دارند که چندان مایل نیستند پول بیت‌المال خرج فرهنگ و ادبیات شود! امیدوارم این حمایتِ خجسته فتح بابی باشد برای دوستی صنعت و ادبیات.

برای آیین پایانی دوره سوم جایزه ملی غزل حسین جلال‌پور برنامه‌های خاصی در نظر گرفته‌اید؟

بله، برای اجرای سه کارگاه در طول دو روز برگزاری جایزه برنامه‌ریزی شده است. محتوای این سه کارگاه نیز در خصوص غزل آوانگارد، پژوهش غزل معاصر و غزل حسین جلال‌پور است. در خصوص مدرسین کارگاه نیز باید عرض کنم که از داوران بخش‌های جایزه و اساتید صاحب‌نام برای تدریس در کارگاه‌ها استفاده خواهد شد.

آیا دوره چهارم جایزه هم در همین سه بخش (غزل، مجموعه‌غزل و پژوهش غزل) برگزار می‌شود؟

اگر من تصمیم‌گیرنده باشم چون این جایزه تخصصی غزل است، با همین سه بخش ادامه خواهم داد؛ ولی تصمیم‌گیرندگان این جایزه پنج نفر هستیم که با هم برای ادامه و چگونه ادامه‌ دادن جایزه تصمیم می‌گیریم.

و سخن پایانی؟

سوالات سختی بود، خدا قوت به شما و به امید برگزاری جایزه‌ای در خور نام حسین جلال‌پور در بندر گناوه.