به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به‌گفته کارشناسان، فروش کتاب در فضای مجازی، اگرچه دیگه به یکی از روش‌های مرسوم در بازار کتاب تبدیل شده اما به‌دلایل مختلف، از جمله نبود نظارت صنفی لازم بر آنها، با آسیب‌هایی همراه بوده است. یکی از مصادیق این آسیب‌ها، عرضه شبه کتاب‌ها در شبکه‌های فروش مجازی بوده است. این آسیب، علاوه بر خسارت‌هایی که به ناشران و کتاب‌فروشان وارد می‌کند در نهایت منجربه تغییر سلیقه مخاطب‌های بزرگسال و تمایل آنها به سمت کتاب‌های عامه‌پسند نیز می‌شود؛ چراکه در فضای مجازی عنوان‌هایی بیشتر نمایش داده می‌شوند که بیشترین توجه‌ها به آنها شده و دارای بیشترین کامنت در فضای مجازی‌اند؛ کتاب‌هایی که عموما کیفیت چندانی ندارند. این درحالی است که در مراجعه‌های حضوری، کتاب‌فروشان می‌توانند کتاب‌های با کیفیتی را متناسب با سابقه کتاب‌خوانی افراد و علایق آنها پیشنهاد بدهند.
صفا امیری، مدیر انتشارات براق فروش شبه کتاب در حوزه کودک و نوجوان را برای مخاطبان در این گروه سنی، مضر می‌داند، زیرا موجب دلسرد شدن کودک از کتاب می‌شود و همچنین به اعتماد مخاطب نسبت به ناشر آسیب می‌زند.
به نظر شما چرا روند کتابسازی و فروش آن در فضای مجازی تا این اندازه رواج پیدا کرده‌است و این مساله چه تاثیری بر مخاطب خواهدداشت؟
بحث کتابسازی مقوله‌ای است که در شرایط اقتصادی سخت، وقتی ناشران توانایی هزینه کردن برای تولید آثار با کیفیت را ندارند، اتفاق می‌افتد و در نتیجه آن ناشران به مقوله‌ای به نام کتابسازی روی می‌آورند. معمولا نخستین مشکل کتابسازی این است که کتاب‌ها اصالت ندارند و از نظر محتوا به آن پرداخته نشده‌است. معمولا حق‌التالیف کتابسازان هم بسیار پایین است و این مساله برای ناشران، صرفه اقتصادی دارد.
اثر کتابسازی‌شده، به‌جای اینکه به کودک کمک کند، هم به او و هم به بازار کتاب کودک ضربه می‌زند. در وهله اول، کودک نمی‌تواند از کتاب بهره کافی را ببرد و از کتاب خواندن دلسرد می‌شود و دوم اینکه این روند به فروش کتاب‌هایی که برای آنها وقت گذاشته شده و هزینه شده‌است هم آسیب می‌زند. از طرف دیگر این کتاب‌ها معمولا با تخفیف‌های بالا عرضه می‌شوند و این مساله، اعتماد مخاطبان را به کتاب‌های اصیل از بین می‌برد. مخاطب فکر می‌کند مگر ناشر تا چه اندازه سود می‌کند که برای برخی کتاب‌ها 60 تا 80 درصد تخفیف ارائه می‌شود! زمانی که در ذهن مخاطب چنین سوالی به وجود بیاید، نسبت به کتابی که دارای اصالت است و برای آن زمان گذاشته شده، اعتمادش را از دست می‌دهد. در نتیجه بازار کتاب دچار اختلال و مشکل خواهدشد. به نظر می‌رسد، نیاز داریم تا سطح معرفت و شناخت مخاطب را نسبت به کتاب‌های واقعی و شبیه‌سازی شده ارتقا دهیم، تا آنها بتوانند انتخاب‌های درستی داشته باشند. در غیر این صورت، همه متضرر خواهندشد؛ چه افرادی که تولیدکننده هستند و چه افرادی که مخاطب‌اند، همه خسارت خواهند دید.
برای چاپ شبه کتاب‌ها هزینه زیادی نمی‌شود
آیا ناشران می‌توانند کتاب‌هایشان را از نظر ظاهری، آن‌قدر با کیفیت چاپ کنند؛ یعنی از کاغذهای با کیفیت استفاده کنند، رنگ‌های خوب و طراحی جلد خوبی داشته‌باشند که مخاطب با دیدن آثار کتابسای شده، بتوانند از روی ظاهر، کتاب اصلی را از اثر موارد کتابسازی شده، تشخیص دهند؟
قاعدتا برای چاپ شبه‌کتاب‌ها، در تولید هزینه زیادی نمی‌شود؛ زیرا این گروه اگر بخواهند در تولید هزینه کنند، توانایی رقابت در بازار تخفیف‌ها را نخواهندداشت. با توجه به اینکه تهیه کاغذ، مقوا و زینک، هزینه‌های بالایی در پی دارد که به صورت نقدی پرداخت می‌شوند. هزینه تولید کتاب چند ماهه به ناشر باز می‌گردد و ناشرانی که می‌خواهند کتاب زیبا با جلد سخت تولید کنند، نمی‌توانند وارد بازار تخفیف‌ها شوند.
بنابراین قاعدتا کتابسازی‌ها از نظر طراحی و کاغذ و مقوا از سطح پایین‌تری برخوردارند و در مقابل هم قیمت بسیار بالاتری از حد معمول دارند تا بتوانند با تخفیف بالاتری از عرف در بازار عرضه کنند. در غیر این صورت تمام این کارها ضررده خواهدبود و برای ناشر سودی به همراه نخواهدداشت.
آیا از کتاب‌های انتشارات براق هم کتابسازی و در فضای مجازی فروخته می‌شود؟
تا به حال 40 عنوان از کتاب‌های من به صورت زیرزمینی چاپ و منتشر شده‌است. شبه‌کتاب‌ها با کیفیت بسیار پایین عرضه شده‌اند تا با تخفیف بالا عرضه شوند و من نتوانم با آنها رقابت کنم.
مقررات توانایی حل مشکلات را ندارد
آیا قوانین و ضوابط موجود، می‌تواند مانع از تداوم سوءاستفاده‌ها و بازار عرضه شبه‌کتاب‌ها در فضای مجازی شوند؟
خیر. بیش از نیم قرن از سال 48 (سال تصویب قانون حمایت از مولفان و مصنفان) گذشته است و اگر افرادی را که در آن سال‌ها در صنعت نشر حضور داشتند با فعال‌های این صنعت در این روزها مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که این افراد از جنبه‌های مختلف متفاوت‌اند. می‌توان گفت امروز، در جهان دیگری زندگی می‌کنیم. قانون داریم اما این قانون جامعیت ندارد تا امروز بتواند از مولفان و مصنفان حمایت کامل کند. بارها شکایت کردم و توانستم چند بار پرونده را به وزارت فرهنگ و ارشاد برسانم، اما این قانون به به‌روزشدن نیاز دارد. در هر حوزه و نه فقط در حوزه نشر، قوانین ساختمان‌سازی، قوانین شهری و راهنمایی و رانندگی... وقتی بیش از نیم قرن از آن گذشته‌باشد، کارایی‌شان پایین می‌آید و نمی‌توانند مشکلات را حل کنند. به این دلیل که این قانون توانایی حل مشکلات را ندارند، نتوانستم حق و حقوقم را بگیرم. حتی نتوانستم کسی را به عنوان مقصر پیدا کنم.
باید سرشاخه را پیدا کرد
سایت‌هایی که به عرضه کتاب‌هایی از این دست مشغول‌‌اند، مشخص‌اند. چرا از شما کتاب اصلی نمی‌خرند؟
چندبار به مدیران سایت‌ها اعتراض کردم که چرا این کالا را به فروش می‌رسانید؛ درحالی که اصل آن برای من است. فروشنده اعلام می‌کند که نمی‌توانید اعتراض کنید، زیرا فروشنده فقط کالا را در ویترین قرار داده‌است و برای شکایت، باید تولیدکننده را پیدا کنید. مانند این است که فردی کالایی را به صورت قاچاق تولید و در مغازه‌های سطح شهر توزیع می‌کند و وقتی فروشنده می‌بیند که قابلیت فروش دارد، آن را در ویترین هم بگذارد. البته فروشندگان سایت‌ها درست می‌گویند؛ زیرا هر روز نمی‌توانم وارد یک فروشگاه شوم و سعی کنم که کتابم از سایت‌هاشان جمع‌آوری شود. باید سرشاخه را پیدا کرد.
به نظر شما در حوزه فروش شبه‌کتاب با تخفیف بالا در فروشگاه‌های مجازی کتاب چه اقدامی باید انجام شود؟
در تمام دنیا و ایران قوانینی برای اعطای مجوز به کتاب وجود دارد؛ یعنی یک‌سری آیین‌نامه وجود دارد و زمانی که ناشر می‌خواهد کتابی را به بازار عرضه کند، باید آن قوانین را رعایت کند. برای مثال، برای انتشار کتاب باید از وزارت فرهنگ و ارشاد مجوز دریافت کند. در حوزه مربوط به شبه کتاب‌ها هم باید به شکل کاملا قانونی وارد شد؛ زیرا زمانی که قانون وجود نداشته‌باشد، این وضعیت آشفته ادامه خواهدداشت.
همانطور که معاهده برن و کپی‌رایت در سطح بین‌الملل اجرا می‌شود، ابتدا باید معاهده‌نامه و پروتکلی برای داخل تنظیم شود. قوه قضاییه باید پشتیبان این پروتکل باشد و چنانچه خلاف آن صورت بگیرد، با آن برخورد کند. باید کارشناس‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کارشناس‌های قوه قضاییه به صورت مشترک قوانینی را برای حوزه نشر تنظیم کنند و این قانونی توسط پلیس و قوه قضاییه قابل پشتیبانی باشد؛ زیرا اگر برای مراجع قضایی تعریف شده‌نباشد و قانون محدود به وزارت فرهنگ و ارشاد باشد، ضمانت اجرایی نخواهدداشت.
شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۰ - ۱۰:۲۸
نظر شما