به گزاش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ در ادامه برگزاری نشست‌های بخش بین‌الملل دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، صبح شنبه(9‌بهمن‌ماه) نشست «فرصت‌‌ها، تهدید‌ها، چالش‌‌ها و موانع حضور در بازار‌های بین‌المللی دیجیتال کتاب» به صورت آنلاین برگزارشد.
 
در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین محمد اسدی‌موحد، مدیر‌عامل موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی و دبیر کمیته هماهنگی و پشتیبانی نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب؛ سید‌عباس حسینی‌نیک، مدیر‌مسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی و مدیر انتشارات مجد؛ افشین شحنه تبار، مدیر انتشارات شمع و مه؛ سیاوش گودرزی، مدیر‌روابط عمومی طاقچه حضور داشتند. دبیری این نشست را عبدالرضا باقری کارشناس فضای مجازی بر عهده داشت.
  
اسدی‌موحد در این نشست عنوان کرد: نمایشگاه مجازی کتاب تهران امروز با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در حال برگزاری است. برگزاری این رویداد فرهنگی باعث ترویج روح کتاب در جامعه شده است و قشرهای مختلف مانند دانشجویان و نخبگان تاکنون در نمایشگاه مجازی کتاب تهران حضور فعالی داشتند.

وی با بیان این که امیدواریم مجموعه این فعالیت‌‌ها صنعت نشر کشور را در مجامع بین‌المللی بیشتر معرفی کند، اظهار کرد: امیدواریم نتایج این بحث‌ها پیاده‌سازی شود تا با کمک رایزنان فرهنگی در کشورهای مختلف بتوانیم از نتایج این هم اندیشی‌ها استفاده کنیم.
 
اسدی موحد با بیان این‌که در جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌هایی زیادی در بخش‌های مختلف وجود دارد که ما از آن‌ها بی‌خبر هستیم، عنوان کرد: به عنوان مثال؛ در بخش فرهنگ و اقتصاد هنوز ظرفیت‌های زیادی داریم و ازآن بی‌خبر هستیم. 

وی افزود: متاسفانه در حوزه نشر به صورت جزیره‌‌ای عمل کردیم. باید بدانیم در بخش فرهنگ و کتاب فعالیت‌های خوبی انجام می‌شود که متاسفانه از آن‌ها بی‌خبر هستیم. ظرفیت‌های بخش اقتصادی و فرهنگی باید شناسایی شود و متولیان برای ارائه آن در بخش بین‌الملل تلاش کنند. توجه به ظرفیت‌های فرهنگی در حوزه نشر می‌تواند یک گام بلند برای معرفی فرهنگ و تمدن و همچنین ارائه آثار فاخر کشور در سطح بین‌المللی باشد. 
 
وی با بیان‌این‌که باید ظرفیت تولید علم و نشر و تولید کتاب ایران را به جهان معرفی کنیم، بر اساس اعلام یونسکو؛ ایران در بحث تولید کتاب و نشر؛جایگاه  10 را دارد. این جایگاه با تولید 72 هزار عنوان کتاب درسال حاصل شده است. کشور چین ظرفیت تولید 440 هزار عنوان کتاب در سال را دارد که رتبه بسیار بهتری در این رتبه‌بندی دارد. 
 
مدیر‌عامل موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی با بیان‌این‌که کرونا باعث شد فعالیت ناشران در فضای مجازی بیشتر شود، عنوان کرد: یکی از پلتفرم های بین‌المللی آمازون است و مشکلات بسیاری البته برای حضور ناشران ایرانی در این زمینه وجود دارد و باید تلاش‌کنیم، پلتفرم‌های بومی را در کشور‌های مختلف شناسایی کنیم.
 
مدیر انتشارات بین‌المللی الهدی با اشاره به این که پلتفرم‌های داخلی مانند طاقچه، نورا و فیدیبو پلتفرم‌های موفقی درسطح داخلی هستند، اظهار کرد: نظیر این پلتفرم‌های مختلف بومی در کشور در سطح دنیا زیاد است و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تلاش می‌کند با کمک رایزنان فرهنگی زمینه ارتباط پلتفرم‌های داخلی با خارجی را فراهم کند. بحث تبادلات ارزی و مالی بهتر است در مسیر این ارتباط پلتفرم‌ها، مورد توجه قرار بگیرد.
  
وی افزود: در کشور‌‌هایی مانند افغانستان و تونس هنوز وارد فضای پلتفرم‌‌ها به صورت فعال نشدیم اما بسیاری از کشور‌ها دارای پلتفرم‌های فعالی در این زمینه هستند. باید پلتفرم‌های داخلی را کمک کنیم تا در عرصه بین‌الملل بیشتر حضور پیدا کنند، این مشارکت و همکاری برای ارائه آثار ناشران ایرانی موثر‌تر خواهد بود.
 
اسدی موحد با بیان این‌که مزیت ارتباط پلتفرم‌های داخلی و خارجی این است که پلتفرم‌های داخلی می‌توانند از طریق این ارتباط مشکلات مبادلات ارزی خود را تاحدودی مرتفع کنند، گفت: ناشران بهتراست در بحث استفاده از پلتفرم‌ها تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و برای حضور در این عرصه خود را رقیب همدیگر ندانند و برای ارائه آثار خود در پلتفرم‌های مختلف خارجی،متحد عمل کنند.
 
وی با اشاره به این که مبادلات ارزی مهم‌ترین مشکل در حوزه نشر الکترونیک است، اظهار کرد: بهتر است فضایی ازسوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، موسسه انتشارات الهدی و دبیر نمایشگاه بین‌المللی کتاب فراهم شود تا ظرفیت را برای حضور ناشران با کمک رایزنان فرهنگی در خارج از کشور فراهم شود. همچنین مراکز یا موسسه‌های فرهنگی هم‌سو که تحت حمایت ما در کشورهای خارجی هستند، می‌توانند در زمینه تبادلات مالی به ما کمک کنند.

ناشران حوزه علم و دانش فضای اختصاصی برای انتشار آثارشان داشته باشند
سید‌عباس حسینی‌نیک، مدیر‌مسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی و مدیر انتشارات مجد در این نشست عنوان کرد: نشر الکترونیک و ورود به بازار دیجیتال نیازمند بررسی‌هایی است تا مشخص شود ایران برای ورود به این دنیا چه ساختار و محتوایی نیاز دارد. تولید محتوا و فراهم کردن زیر ساخت‌ها برای ورود به بازار دجیتال کتاب باید مورد بررسی قرار بگیرد تا مشخص شود، ناشران دانشگاهی تا چه اندازه در بخش نشر الکترونیک موفق بودند.

مدیر انتشارات مجد با اشاره به این که موضوع الکترونیک زمان و مکان نمی‌شناسد و افراد می‌‌‌توانند در سطح جهانی کتاب‌های خود را بدون توجه به این دو فاکتور، عرضه کنند، گفت: مزیت حضور کتاب به صورت الکترونیک فارغ شدن از هزینه‌های حمل و نقلی است که ناشران برای ورود به نمایشگاه‌های حضوری و جهانی باید پرداخت کنند. مشکل دیگر حضور کتاب‌های چاپی در نمایشگاه‌های بین المللی فیزیکی این است که این کتاب‌ها با محدودیت و نظارت شدید دولت‌ها رو به رو هستند.
 
حسینی نیک با تاکید بر این که اگر ناشران دانشگاهی، علمی و پژوهشی می‌خواهند در سطح بین‌‌الملل معرفی و دیده شوند، باید وارد بازار کتاب دجیتال و نشر الکترونیک شوند، عنوان کرد: در دیدار با علی رمضانی، مدیر عامل موسسه خانه و کتاب و ادبیات ایران این مساله را مورد تاکید قرار دادم.
 
وی در این زمینه افزود: در دیدار با مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران تاکید کردم برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران با نمایش آثار چاپی و فیزیکی یک اتفاق بزرگ برای طی کردن مسیر به سمت عدالت نمایش آثار است اما گام دوم حرکت به سمت نشر الکترونیک است.
 
مدیر‌مسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی افزود: در این دیدار پیشنهاد دادم آیکون‌های کتاب‌های الکترونیک هم در کنار کتاب‌‌های چاپی مورد استفاده خریداران و مخاطبان قرار بگیرد و نشر الکترونیک هم در کنار کتاب‌های چاپی که محبوبیت زیادی دارند، بتوانند از ظرفیت نمایشگاه مجازی کتاب استفاده کنند.
 
حسینی‌نیک با تاکید بر این که نشر الکترونیک رقیب نشر فیزکی نیست، عنوان کرد: اکنون کتاب‌های چاپی مقبولیت خوبی دارند اما پلتفرم‌‌های الکترونیک رقیب نشر کاغذی نیست و این دو مکمل هم هستند.

وی افزود: ایجاد و ضرورت شکل‌گیری پلتفرم‌های مخصوص کتاب‌‌های دانشگاهی گفت: ضرورت ایجاد پلتفرم مخصوص برای کتاب‌‌های دانشگاهی به‌ویژه بخش‌های فقهی و علمی بسیار احساس می‌شود؛ زیرا امروز ای‌پاب (ePUB) فرمت اصلی کتاب‌های عمومی دانشگاهی را به‌هم می‌ریزد، درحالی که کتاب‌های دانشگاهی تخصصی باید با ذکر منبع و ماخذ رو‌به‌رو هستند و این مشکل یک نقص مهم در ارائه کتاب‌های تخصصی دانشگاهی است زیرا محتوا تخصصی است و نباید تغییر فرمت بدهد.

مدیر‌مسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی با تاکید بر این که محتوای کتاب‌های علمی با زحمت و مشقت تهیه می‌شود، عنوان کرد: محتوای کتاب‌‌های تخصصی دانشگاهی با کتاب‌های عمومی مانند ادبیات داستان رمان و شعر یک تفاوت مهم دارند و آن این است که مطالب به زحمت تهیه می‌شوند و آن مساله‌ای که اکنون محل چالش است این است که متاسفانه قیمت‌گذاری کتاب‌های دانشگاهی با وجود زحمت فراوان و حق‌التالیف‌های سنگین و زمان انتشار طولانی با کتاب‌های عمومی یک‌جور قیمت‌گذاری می‌شوند.
 
وی افزود: در همه کشورها قیمت کتاب‌های علمی و دانشگاهی بر اساس محتوا و نویسنده آن که استاد به نام با حق‌التایف سنگین باشد، متفاوت است مثلا کتاب‌های عمومی با 7 دلار و کتاب‌های دانشگاهی از 25 دلار شروع می‌شود. این کتاب‌ها با چاپ بر روی بالک و کاغذ کاهی با 500 صفحه و زحمت تالیف استادان با یک کتاب عمومی، یک‌جور قیمت‌گذاری می‌شوند؛ درحالی که باید یاد بگیریم در حوزه علم در دنیا چطور کتاب منتشر می‌کنند.
 
حسینی‌نیک با بیان این که متاسفانه ناشران دانشگاه مانند ناشران عمومی برای اشتراک کتاب‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های مختلف تمایلی به‌حضور ندارند، عنوان کرد: یک کتاب علمی از نظر فنی یکسال زمان برای انتشار نیاز دارد و ناشر ترس زیادی برای منتشر شدن کتاب‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی دارند. ناشران دولتی و خصوصی اعتمادی برای انتشار کتاب‌های خود در پلتفرم‌ها ندارند.
 
وی با یبان این که بشیترین حجم اطلاعات علمی ایران در کتاب‌ها منتشر می‌شود، عنوان کرد: نشریات ایران در بخش انتشار محتوای علمی ضعیف‌ترند و کمتر مرجع و منبع علمی هستند اما کتاب‌های علمی ایران رفرنس‌های بسیار خوبی برای ارجاع هستند.

مدیر‌مسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی افزود: فیدیبو و طاقچه در حوزه انتشار کتاب‌های عمومی توانستند اعتماد ناشران را برای عضره کتاب‌ها درفضای نشر الکترونیک جلب کنند اما در بخش تخصصی و دانشگاهی هنوز پلتفرم‌ها نتوانستند اعتماد ناشران تخصصی و دانشگاهی را جلب کنند.
 
حسینی نیک در این نشست با اشاره به این که باید شرایط و ساز و کار فراهم شود تا ناشران تخصصی و دانشگاهی بتوانند در یک محیط امن و اختصاصی که فقط قابلیت دسترسی از طرف خودشان مهیاست، در پلتفرم‌های مختلف حضور پیدا کنند، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران باید این شرایط را فراهم و تسهیل کنند و ناشران فضای اختصاصی در پلتفرم‌ها داشته باشند؛ زیرا براساس قانون هم اختصاص فضای مجازی خاص به حوزه علم و دانش یک وظیفه قانوین برای پلتفرم‌هاست.
 
وی با تاکید بر این که وجود قانون‌گذاری یک ضرورت برای حضور ناشران تخصصی در پلتفرم‌های تخصصی است، عنوان کرد: یکی از مقدمات مهمی که می‌تواند اعتماد ناشران تخصصی و داشنگاهی را در این زمینه فراهم کند، بحث التزام قانونی و وجود قانون‌های محکم و محکمه‌پسند و امکان نظارت ناشران بر آن‌هاست که می‌تواند حضور ناشران در فضای بازار دیجیتال کتاب را رونق دهد.
 
حسینی‌نیک عنوان کرد: مهم‌ترین چالش حضور فعالان عرصه کتاب فقدان زیرساخت‌های مناسب در حوزه نشر الکترونیک و نبودن حق رایت برای مولفان و مصنفین است.
 
ناشران در ایران فضای امنی برای عرضه آثار خود ندارند
افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات شمع و مه در این نشست عنوان کرد: من از اولین افرادی بودم که از 13 سال پیش تاکنون در سایت آمازون حضور پیدا کردم و‌ آثارم با عناوین مختلف در این سایت بارگذاری شدند؛ با توجه به تجربه حضوری که در این سال‌ها در سایت‌های معتبر جهانی مانند فنک و آمازون داشتم می‌گویم که هنوز نسخه دیجیتالی به صورت کامل دردنیا جایگزین نسخه فیزیکی نشده است.
 
وی افزود: سیتم‌های بزرگ دنیا مانند آمازون برای حضور ناشران در این سایت الزام‌های قانونی شدید دارند و برای این حضور سرمایه گذاری و قانون‌گذاری‌های محکم دارند؛ زیرا قانون باید از آثار صاحبان اثر در این پلتفرم‌ها حمایت کند.
 
مدیر انتشارات شمع و مه با تاکید بر این که ناشران اروپایی ابتدا برای عرضه آثار خود مقاومت کردند، عنوان کرد: سایت آمازون با وجود 13 سال سابقه فعالیتن یک سایت بزرگ و حرفه‌ای است و بسیاری از ناشران قدیمی نمی‌توانند با آن‌ها رو‌به‌رو شوند. این سایت در ابتدای فعالیتش ایبوک‌های خود را با قیمت‌های نامتعارف و بسیار ارزان ارائه کرد و مجموعه فعالیت‌ةایش باعث شد مقاومت دنیا در برابر عرضه آثار دیجیتال کتاب‌ها از بین برود.
 
وی با بیان این که سایت آمازون برای فعالیت‌های خود یک شعار دارد، عنوان کرد: سایت آمازون یک شعاری برای مخاطبان دارد و آن این است که به ازای خرید هر کتاب از سایت آمازون، افراد می‌توانند گزارش دریافت کنند.
 
شحه‌تبار با بیان این‌‌که از سال 2016 تاکنون سایت آمازون یکسری شرایط خاص را برای بارگذاری کتاب‌ها در سایت خود درنظر گرفته است، عنوان کرد: از سال 2016 تاکنون با لود کردن نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌ها امکان مستقیم پیگیری قانون کپی رایت به صورت مستقیم و همزمان با لود وجود دارد و برای بارگذاری کتاب به شدت سخت‌گیری دارند و همه تشابه‌ها در کتاب را با آثار دیگر  تذکر می‌دهند.

مدیر انتشارات شمع و مه با بیان این‌که فضای رقابتی در بیرون از ایران برای عرضه  آثار الکترونیک کتاب‌ها بسیار فشرده است، عنوان کرد: متاسفانه ناشران در داخل ایران فضای مطمئن برای عرضه کتاب‌های خود در پلتفرم‌های مختلف را ندارند؛ در‌حالی‌که سایت آمازون می‌گوید با خرید کتاب از هرجای دنیا گزاش آن را در سایت ببینید.
 
وی اظهار کرد: بهتر است در ایران فضای عرضه کتاب‌های الکترونیک و ایبوک سامان پیدا کند؛ زیرا با قدرت گرفتن برخی سایت‌ها، دیگر نمی‌توان با آن‌ها مقابله کرد. بهتر است اکنون جلوی نقاط ضعف آن‌ها را گرفت. برای رسیدن به عرضه آثار در سطح جهانی باید قوانین نشر و کپی رایت در دنیا را بپذیریم.
 
شحه‌تبار با تاکید بر این که باید قانون محکمی برای جلوگیری از انتشار کتاب در اینترنت و فضای مجازی وجود داشته باشد، عنوان کرد: قانون باید از صاحبان اثر حمایت کند متاسفانه اکنون نسخه فیزیکی کتاب‌های ناشران کپی و در کنار خیابان به فروش می‌رسد در این شرایط ناشران فضای مجازی را اصلا قابل اعتماد نمی‌دانند.
 
وی افزود: من پیشنهاد می‌کنم یک موسسه یا شرکتی خارج از ایران راه‌اندازی شود و کد اختصاصی برای آن دریافت شود و این شرکت با شرکت‌های ایرانی و خارجی دیگر ارتباط داشته باشد و امکان فروش نسخه الکترونیک کتاب‌ها در ایران و خارج از ایران فراهم شود.
 
سیاوش گودرزی، مدیر روابط عمومی طاقچه در این نشست عنوان کرد: بریا عرضه آثار ناشران ایران در خارج از کشور ازط ریق پلتفرم‌‌های مختلف نیاز به اتحاد داریم اما اکنون فضای حضور بریا ارائه آثار ناشران ایران در خارج از کشور رقابتی است.
 
وی با بیان این‌که گام اول برای حضور آثار ناشران در رویدادهای بین‌المللی، داشتن محتواهای موفق برای عرضه در خارج از ایران است، گفت: ارائه آثار ناشران ایرانی در پلتفرم‌ها و بازه‌ای جهانی را نباید به فارسی‌زبانان محدود کنیم؛ زیرا افرادی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، به این منابع نیاز زیادی دارند و به دلیل دوری مسافت امکان خرید مستقیم از کشور را ندارند.

مدیر روابط عمومی طاقچه با بیان این‌که در پلتفرم‌های دیجیتال مانند طاقچه با بیان این که این وظیفه پلتفرم است که دغدغه ناشران را برای حضور در پلتفرم برطرف کند، عنوان کرد: تنوع ناشران و حضور محتوهای گوناگون در پلتفرم‌های مختلف نشان از اعتماد ناشران است.
 
وی در این زمینه افزود: طاقچه در سال‌های اخیر روی امنیت و حضور آثار ناشران در پلتفرم خود سرمایه‌گذاری کرده سرمایه‌گذاری کرده است و پلتفرم طاقچه در ایران یکی از امن‌ترین فضاها بریا ارائه آثار ناشران در فضای مجازی است.
  
گودرزی با تاکید بر این که از درزکردن کتاب برای ناشر، دست کشیدن از درآمد است، عنوان کرد: درز کردن کتاب برای یک پلتفرم به معنای از دست رفتن اعتبار و همه موفقیت‌های شغلی و سرمایه اوست.
 
وی درباره اعتماد سازی برای ناشران گفت: برای جلب اطمینان به ناشران اطلاعات شفاف و درست ارائه می‌کنیم  و با توجه به نوسانات ارزی آن‌ها را از شرایط مالی و فروش کتاب در پلتفرم طاقچه مطلع می‌کنیم اما مشکلی در این میان وجود دارد بحث انحصار محتوای پلتفرم‌هایی است که با نشاران قراداد انحصاری می‌بندند.  

مدیر روابط عمومی طاقچه افزود: این مساله پیشرفت پلتفرم‌ها را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. همانطور که کتابفروشان باید به‌روز باشند، فروشنده‌های مطلعی داشته باشند و ویترین به‌روزی داشته باشند، پلتفرم‌ها هم باید مزیت به‌روز بودن و مطلع بودن را داشته باشند.
 
 وی با بیان این که وقتی یک محتوا فقط در اختیار یک پلتفرم است، مخاطب ناچار است کتاب را فقط از آن پلتفرم بخرد، گفت: متاسفانه انحصار در عرضه و فروش کتاب در مجازی باعث می‌شود کل بازار دیجیتال ضرر کند و این چرخه پیشرفت نکند. متاسفانه یکی از مشکلات و چالش‌ها در نمایشگاه مجازی کتاب تهران اکنون همین بحث ارسال سریع و دقیق است. در‌حالی‌که در بسترهای دیجیتال اصولا سرعت و دقت بالاست و این یکی از مزیت‌های بزرگ این شیوه فروش است.

مدیر روابط عمومی طاقچه با تاکید بر این که اگر این نمایشگاه بخواهد در عرصه بین‌الملل فعالیت کند، باید از حضور و مشارکت پلتفرم‌ها استفاده کند، اظهار کرد: نکته دیگر این است که بحث تحریم‌ها و تعریف نادرستی که آن‌ها از یک سری محتواها دارند، باعث می‌شود برخی از محتواهای ما قابل عرضه نباشند و همین مساله باعث می شود آن‌ها مشمول برخوردهای سنگین خارجی شوند. بحث کپی رایت هم می‌تواند گریبانگیر برخی ناشران ما در این بازار شود.
 
گودرزی عنوان کرد: بخش عمده محتواهای متنی ما در ایران همچنان پی دی اف است. یعنی ناشران دانشگاهی که محتوای عمومی دارند محتوا را ای پاب می‌کنند اما ناشران تخصصی هم محتوای خود را به صورت پی دی اف ارائه می‌کنند.
 
وی افزود: پیگیری فناوری نوین به ناشران کمک می‌کند تا در دریافت شماره مالیاتی موفق شوند و بحث رقابت برای ورود به این عرصه از میان برود. متاسفانه پلتفرم‌های مختلف انحصار طلب هستند و همین مساله باعث از بین رفتن کیفیت آثار خواهد شد.