به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به اذعان تمام صاحبنظران و نویسندگان حوزه ادبیات، اهمیت نقد ادبی از خود ادبیات کمتر نیست و به لحاظ قدمت نیز تاریخ تکوین آن به سال‌ها پیش برمی‌گردد و نگاهی به تاریخ ادبیات کشورهایی نظیر یونان، روم، چین، ایران و... بیانگر این مدعاست. هدف از نقد ادبی ارزیابی کیفیت آثار از یک طرف و افزایش التذاذ از آنها از طرف دیگر است، یعنی منتقد می‌تواند خود را به عنوان داوری که ارزش هر اثر ادبی را تعیین می‌کند یا به عنوان واسطه‌ای بین اثر ادبی و خواننده به شمار آورد تا وی نیز به درک و لذت از اثر موردنظر دست یابد. بنابراین، اگر امروز می‌خواهیم ادبیات جدی و خلاق داشته باشیم باید نقد را جدی بگیریم و به صورت تخصصی و علمی به آن بپردازیم. با وجود اهمیت ویژه حوزه نقد و نظریهپردازی متاسفانه نتیجه داوری‌های آثار حوزه نقد ادبی در جوایز و جشنواره‌هایی از جمله جایزه جلال آل احمد نشان می‌دهد که کیفیت و تعداد آثار این حوزه رو به کاهش است و این زنگ خطری برای ادبیات ماست؛ به همین منظور، این موضوع انگیزه‌ای شد تا در پرونده‌ای با عنوان تحلیل و آسیب‌شناسی کتاب‌های نقد ادبی به بررسی این موضوع در گفت‌وگو با منتقدان و پژوهشگران بپردازیم.
محمدرضا سنگری، نویسنده، منتقد ادبی و از داوران بخش نقد و پژوهش ادبی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در گفت و گو با ایبنا، با اذعان بر ضعف‌ها و آسیب‌های موجود در وضعیت نقد ادبی کشورمان عنوان کرد: برای برون‌رفت از ضعف‌ها و آسیب‌های این حوزه باید ابتدا تحلیل صحیحی از نقد ادبی در کشورمان داشته باشیم و چشم‌انداز روشنی را برای آن ترسیم کنیم.
وی با تاکید بر وجود نوعی نقدهراسی در جامعه امروز ایران افزود: در هیچ جامعه‌ای به اندازه ایران نقد گریزی و هراس از نقد وجود ندارد و در ساحت نقد ادبی نیز فهم درست و کارآمدی را شاهد نیستیم.
این پژوهشگر ادبی تصریح کرد: در جامعه‌ای قرار داریم که نقد سیاسی را برنمی‌تابند، نقد اجتماعی را تحمل نمی‌کنند و طبیعتا در نقد ادبی نیز این اتفاق خواهد افتاد.
وی بر ضرورت آغاز مساله نقد از دوران دبستان و دبیرستان تاکید کرد و گفت: وقتی به کتابخانه‌ای می‌رویم در قسمت نقد ادبی هیچ کتابی را نمی‌بینیم که دنبال‌کننده داشته باشد. اگر هم داشته باشد برای نوشتن مقاله دانشگاه است و اساسا کتاب‌های نقد ادبی‌مان خریدار ندارد. این مساله نشان می‌دهد که جامعه‌مان برای نقد تربیت نشده است؛ یعنی نه از کودکی بچه‌ها را نقد‌پذیر کردیم و نه نقد‌آموزی را به آنها آموخته‌ایم.
سنگری با بیان اینکه باید به تعریفی صحیح از نقد ادبی در کشورمان برسیم، عنوان کرد: نقد ادبی، نقد رسواگرایانه نیست. نقد ادبی به معنی تحقیر آثار منتشر شده یا برعکس تمجید و بالا کشیدن غیر منطقی آنها نیست. نقد ادبی به منزله آیینه حقیقت نمایی است که مبالغه در آن راهی ندارد و باید مراقب باشیم که با انجام نقدهای نادرست تصویر حقیقی اثر و نویسنده را خدشه‌دار و غیر واقعی نکنیم.
وی افزود: منتقد ادبی باید به دور از گستاخی باشد و به شخصیت نویسنده اثر توهین نکند. فضای نقد ادبی، علمی و کارشناسی است و سلیقه شخصی در آن راهی ندارد. نقد ادبی کارآمد و صحیح عرصه ارزیابی و ارزشیابی است و منتقد با برقراری رابطه منصفانه و عالمانه با اثر تلاش می‌کند زوایای پنهان آن را کشف و آشکار کند. به عبارت دیگر خوانش دوباره متن به دریافت بهتر مفاهیم آن از زوایای مختلف کمک می‌کند.
سنگری همچنین به نقدهای ادبی در روزنامه‌ها و مجلات اشاره کرد و گفت: نقدهایی که در مجلات و نشریات فارسی چاپ می‌شود، روند رو به رشدی را طی می‌کند اگرچه هنوز تا رسیدن به وضع مطلوب و رهایی از سطحی‌نگری در نقد، فاصله‌هایی وجود دارد.
وی در پایان اظهار امیدواری کرد که با تلاش همه صاحبنظران و پژوهشگران حوزه ادبیات، شاهد رشد نقد علمی کتاب‌های ادبی در فضاهای دانشگاهی و رسانه‌های تخصصی باشیم.
چهارشنبه ۲۷ بهمن ۱۴۰۰ - ۱۰:۲۰
نظر شما