خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ درسال‌های اخیر امکان خرید و فروش آنلاین با رایج شدن گوشی‌های هوشمند و گسترش دسترسی به اینترنت برای بخش بزرگی از جامعه، گسترش چشمگیری داشته است و همه‌گیری کووید 19 هم در دو سال اخیر، باعث توجه بیشتر مردم به خرید در فضای مجازی شد. کتاب از جمله کالاهایی است که معمولا افراد با شناخت از نام نویسنده یا مترجم می‌توانند آن را از بازارهای آنلاین، تهیه کنند؛ اما فروش کتاب در فضای مجازی چه تاثیری بر بازار کتاب می‌گذارد و فعالان این صنف تا چه اندازه مجبور به رعایت استانداردهای از پیش تعیین شده‌اند؟

آریا عابدین‌زاده، قائم‌مقام مدیرعامل و مدیر توسعه و فناوری گاج مارکت درباره مواردی که برای گسترش فعالیت این بخش ضروری است، به خبرنگار ایبنا گفت: در تمام تجارت‌های الکترونیک که در حال فعالیت‌اند، بحث لجستیک و حمل و نقل مطرح است. دو نهاد فعال در این حوزه یعنی دیجی‌کالا و اسنپ هر دو شبکه توزیع بسیار خوبی دارند، اسنپ مجهز به موتورهای خوبی با اسنپ بایک است و دیجی‌کالا به واسطه ارسال تهرانی که دارد شبکه موتور و ماشین بزرگی را در خدمت دارند.

هزینه ارسال کتاب قابل توجیه نیست
عابدین‌زاده ادامه داد: معمولا ارسال کالاهایی که ارزش بالایی دارند، قابل توجیه است و می‌توان برای آن سرمایه‌گذاری کرد. برای مثال اگر در این روزها از سوپر یا فروشگاه مواد پروتئینی خرید کنید، به سادگی مبلغی معادل 150 تا 200 هزار تومان باید بپردازید. در این خریدها، ارسال با هزینه ۱۰ تا ۱۵ هزار تومانی قابل توجیه است؛ اما اتفاق جایی می‌افتد که کالا ارزش بالایی ندارد و کتاب از جمله کالاهایی است که قیمتش پایین است.

عابدین‌زاده درباره سود کالاهای مختلف و ارتباط آن با قیمت کالا توضیح داد: ممکن است کالای دیجیتال، دو تا سه درصد سود داشته‌باشد و مثلا دو درصد از گوشی ۱۰ میلیون تومانی سودی قابل قبول است. در پوشاک هم سود ۴۰ تا ۱۰۰ درصدی در نظر گرفته می‌شود که سود بالایی است. این درحالی است که قیمت کتاب ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان است، اما هزینه ارسال و حمل و نقل آن بالا است.

او افزود: فعالان این صنعت اگر کتاب ۵۰ هزار تومانی را به‌صورت اینترنتی بفروشند، کاربر باید ۱۰تا ۱۵ هزار تومان هزینه ارسال پرداخت کند؛ یعنی حدود ۲۰ درصد مبلغ کل کالا! البته در این میان، برخی کتاب را با همان قیمت پشت جلد می‌فروشند و هزینه ارسال را خودشان متقبل می‌شوند. به هرحال؛ یکی از مسائل مهم در فروش آنلاین ارسال است که می‌تواند برای کاربران بسیار با اهمیت باشد.

رقابت‌های مشکل‌ساز
به گفته او فروش کتاب در فضای مجازی با مشکلاتی همراه است که به دلیل مسائل رقابتی شکل گرفته‌است. عابدین‌زاده ادامه داد: گاج مارکت به عنوان پلتفرمی که همیشه کالای اصل ارائه داده‌است، باید با سایر پلتفرم‌ها رقابت کند، پلتفرم‌هایی که که تخفیف‌های ۴۰ تا ۸۰ درصدی برای مخاطبان خود درنظر می‌گیرند (هرچند این کتاب‌ها تقلبی‌اند و قیمت اولیه بالاتری نسبت به کتاب‌های بازار دارند).

او با تاکید بر ضرورت رسیدگی و نظارت بر فعالیت پلتفرم‌های فروش کتاب در فضای مجازی، گفت: منظورم از نظارت، اقدامات سخت و بگیر‌ و ببند نیست؛ اما اگر شرایط برای فعالیت سالم در این حوزه فراهم شود، فکر می‌کنم زمینه رقابت سالم مهیا شود.

عابدین‌زاده درباره خرید و فروش آثار کتاب‌سازی شده و فرهنگ استفاده از آن، بیان کرد: متاسفانه برای این مساله در کشور فرهنگ‌سازی نشده‌است. قانون‌گذار و قوه مجریه به این مساله خیلی فکر نکرده‌اند و همین مسائل، فعالیت سالم در این حوزه را سخت کرده‌است. اینجا است که باید بزرگان این عرصه به حل این ماجرا کمک کنند. این اقدام می‌تواند به ادامه فعالیت سالم کتاب‌فروشی آنلاین کمک کند.

کپی‌رایت و سیاست‌های کلی کشور
وقتی از فعالیت سالم کتاب‌فروشی‌های آنلاین صحبت به‌میان می‌آید، شاید مشکل اساسی، آثار کتابسازی‌شده باشند که با تخفیف بالای 50 درصد به فروش می‌رسند؛ درحالی که بخش بزرگی از این کتاب‌ها مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد دارند و توسط ناشری منتشر می‌شوند که از این وزارتخانه مجوز دریافت کرده‌است.

عابدین‌زاده با بیان اینکه این مشکلی به دلیل نبود قانون کپی‌رایت است، ادامه داد: تا جایی که می‌دانم فقط ایران نیست که این مشکل را دارد. باید توجه داشت، کتاب یک کالای قدیمی است و در طول هزاران سال استفاده شده‌. قطعا باید به تجربه، آزمون و خطای کشورهای دیگر توجه کرد. باید به روندی که منجر به فرهنگی مانند رعایت کپی‌رایت می‌شود، توجه کرد. همچنین باید ناشر، مخاطب و شرکت پخش حمایت شوند تا فعالیت خود را حفظ کنند اما به نظر می‌آید تا به‌حال توجه چندانی به این مساله نشده‌است.

او ادامه داد: افرادی که در این حوزه فعالیت‌ می‌کنند، شاید از نظر درآمدی در شرایطی نباشند که بتوانند برای رعایت کپی‌رایت، هزینه مجزایی درنظر بگیرند. این روند به سیاست‌های کلی کشور و قوه‌هایی از جمله قوه قانون‌گذار و مجری بستگی دارد تا بتوانیم در این شرایط شفاف‌تر جلو برویم. صنف کتاب تا به امروز نگاه خوش‌بینانه‌ای به تکنولوژی نداشت، خیلی‌ها مخالف تکنولوژی بودند و هستند و در این شرایط خیلی بعید است که اقدامات فعالان بتواند به صنف کمک کند. باید دید نگاه صنف به این موضوع چیست و چقدر حاضر است برای تغییرات همراهی هزینه و ریسک کند.

خرید آنلاین با شرایط موجود در کشور همسو بوده‌است
خرید در فضای مجازی در سال‌های اخیر رونق زیادی گرفته‌است و با همه‌گیری کووید 19 و محدودیت‌های رفت‌وآمدی، توجه به خرید آنلاین بیشتر شد. عابدین‌زاده دراین‌باره بیان کرد: خرید آنلاین تجربه‌ای است که در ۱۰ سال گذشته با شرایط به‌وجودآمده در کشور همسو بوده‌است. با استفاده گسترده از تلفن هوشمند، اینترنت پرسرعت و زیرساخت‌هایی که به وجود آمده، ایران ششمین کشور استفاده کننده از تلفن همراه است.

به گفته او توجه گسترده مردم ایران به استفاده از تلفن همراه، فرصت بزرگی است که نقاط مثبت و منفی دارد. مدیر توسعه و فناوری گاج مارکت ادامه داد: این امکان را می‌توانید از تعداد کتاب‌فروشی‌های آنلاینی که در سال‌های گذشته به وجود آمده‌اند، بسنجید. تعداد زیادی از کتاب‌فروشی‌های آنلاینی که داریم، عمر ۶ ماهه دارند. اینکه تا این اندازه کتاب‌فروشی ایجاد می‌شود، نشان دهنده مخاطبان زیاد این حوزه است.

او با تاکید بر اینکه مسئولان پیش از اینکه مشکلات فروش کتاب در فضای مجازی به بن‌بست برسد، باید اقدامی کنند، افزود: کتاب کالایی است که به‌راحتی می‌تواند به شکل آنلاین خریداری شود، زیرا مخاطب آن نگران اینکه مانند وسایل الکترونیک، روشن نشود، یا کار نکند نیستند. همچنین مشتریان کتاب، نگران گارانتی و خدمات پس از فروش نیستید.