به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) پانزدهمین جلسه پایگاه نقد کتابخانه مرکزی پارک شهر به بررسی کتاب «نیایش ما» اختصاص داشت که با حضور ایمان پورنصیر، نویسنده اثر و علیرضا زندوکیلی، مدیرکل کتابخانه های عمومی‌استان تهران به عنوان منتقد اثر و با همکاری شهرداری ناحیه ۲منطقه ۱۲ در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر عصر روز گذشته برگزار شد.

پورنصیر در ابتدای این نشست درباره این کتاب توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: اکثر مسلمانان وقتی نماز می‌خوانند به مفهوم آن دقت نمی‌کنند و بیشتر برایشان صرف انجام دادن یک مناسک دینی است. از سوی دیگر کتاب‌های دینی ما بیشتر برای افراد مذهبی نوشته شدند در حالیکه ما در جامعه افراد خاکستری داریم بدین معنی که نه خیلی مذهبی هستند و نه خیلی هم دین گریز. این افراد خاکستری خیلی دین گریز نشدند.  اکثر کسانی که دین را کنار گذاشته اند به سوی بی اخلاقی هم رفته‌اند، گرچه استثنا هم وجود دارد. بنابراین یکی از مخاطبان اصلی این کتاب این دسته از افراد هستند.

او ادامه داد: درباره نماز هم کتاب‌های بسیاری نوشته شده اما برای افراد غیر مذهبی کمتر اثری نوشته است. یکی از آثاری که برای مخاطبان غیر مذهبی نوشته شده کتاب «نماز چیست» شهید بهشتی است که بسیار خوب اما موجز و کوتاه است. شهید بهشتی را بیشتر به عنوان شخصیت سیاسی می‌شناسند در حالیکه ایشان مبلغ دینی بسیار خوبی بودند.

پورنصیر با بیان اینکه در این کتاب سعی کرده با زبان ساده و روان با مخاطبان صحبت کند افزود: بسیاری خدا را قبول دارند اما این سوال را مطرح می‌‌کنند که چه نیازی هست برای نیایش با خدا نماز بخوانیم. من در این کتاب سعی کردم به این سوال پاسخ دهم.

او با اشاره به اینکه در کتاب تلاش شده از احادیث معتبر استفاده شود یادآور شد: متاسفانه در بسیاری از کتاب‌های مذهبی احادیثی آورده می‌شود در حالیکه یک کذاب آن را روایت کرده و حدیث تحریف شده ای است. ما سعی کردیم در این اثر، سره را از ناسره تشخیص دهیم و روایت های معتبر را ذکر  کنیم و روی این موضوع حساسیت داشته باشیم.

علیرضا زند وکیلی مدیر کل کتابخانه‌های استان تهران نیز در این نشست با  اشاره به روایتی از امام صادق(ع) گفت: به فرموده این امام، «نماز نیکوترین صورتی است که خدا خلق کرده است» و باید از این صورت به سیرت برسیم.

او ادامه داد: مولف در این زمینه کتاب اولی است اما من کتاب و نثرش را دوست داشتم. قبل از نقد این کتاب باید بگویم، ما در نقدمان به کتاب و فیلم باید فلسفه نقد را بشناسیم و این سوال را بپرسیم که چرا باید یک اثر را نقد کنیم؟ چون اگر چیزی در آن مغفول مانده به آن پرداخته شود و به نویسنده برای بهبود اثر کمک کنیم.

او با اشاره به نظریه مرگ مولف گفت: این بدین معنی است که کتاب باید آن قدر گویا باشد که مولف به آن سنجاق نشود، بنابراین باید کتاب آن قدر واضح و شفاف باشد که تمام منویات مولف را شرح دهد. از این منظر نثر کتاب خواندنی است.

زندوکیلی افزود: با توجه به اینکه نویسنده، مخاطبان کتاب را افرادی می‌داند که نه خیلی بی دین هستند نه دین دار، باید بگویم مخاطب کتاب باید سواد بالایی برای درک آن داشته باشد و بنابراین مخاطب عام برای خواندن این اثر با مشکل مواجه می‌شود؛ مثلا واژه درون مایگی و بیرون مایگی و ... برای مخاطب سخت است. بنابراین اصل متن برای مخاطب عام ثقیل است و مولف کتاب را برای مخاطب عام ننوشته است. از این جهت فکر می‌کنم این هم نقطه قوت و هم ضعف اثر است.

به گفته مدیر کل کتابخانه‌های استان تهران، فیزیک و ظاهر کتاب خوب است و حتی قابلیت جیبی شدن دارد و می‌شود همراه با مخاطب باشد. از سوی دیگر زوایه دید مولف به کتاب بسیار خوب است اما این زاویه آن قدر بدیع نیست که بگوییم مبتکرانه است و در عین حال تکراری هم نیست.

زندوکیلی با اشاره به اینکه متن کتاب بدیهی است و متن غلبه بر مفهوم دارد و گاهی بر آن سوار است توضیح داد: مولف در بخشی از کتاب حوصله به خرج داده و گاهی در بخش‌هایی سرسری رد شده است. نویسنده وقتی درباره وعده های نماز حرف می‌زند سریع رد می‌شود یا وقتی درباره غلو کنندگان دین و غیب گویی صحبت می‌کند، به سرعت از کنار آن رد می‌شود. در حالیکه می‌توان به برخی از این مباحث بیشتر پرداخت و آنها را بررسی کرد.

مدیر کل کتابخانه‌های استان تهران گفت: یکی دیگر از مباحثی که کتاب به آن پرداخته سلام بر پیامبر در نماز است، دیدگاه مولف در کتاب این است که اگر ما سلام بدهیم، جواب ما را می‌دهند گویی فرد خودش را در مقامی‌می‌بیند که پیامبر جوابش را بدهد. مولف می‌توانست این را بیشتر شرح دهد اما چون مبنایش بر ایجاز بوده می‌توان از آن گذر کرد.

به گفته زندوکیلی، یکی دیگر از مباحثی که در کتاب می‌توانست مورد بررسی قرار گیرد این است که در ایران در چه بازه زمانی آدم‌ها موحد بودند و نماز داشتند؟ نمازشان چه کیفیتی داشته؟ آیا خوب بوده یا نه؟

او خطاب به پورنصیر گفت: اگر  به مقام خلیفه الهی انسان می‌پرداختید و از این منظر وارد نماز می‌شدید، بهتر بود چون باید نسبت به مخاطب یک فضای شخصیتی بسازیم و این مقام خلیفه الهی برای این فضاسازی بسیار مهم است. بسیاری از بزرگان ما از این شروع می‌کنند و به حرف اصلی می‌رسند بنابراین رنگ مسائل عرفانی در کتاب کم بوده است.

مدیر کل کتابخانه‌های استان تهران اضافه کرد: در کتاب برخی از آیات با معنی آمده و برخی هم نه در حالی که می‌شد، هارمونی بهتری وجود داشته باشد و به طور مثال همه آیات با معنی ذکر شوند. برخی از واژگان کتاب نیز حالت فانتزی دارند، مثلا مولف از نیایش آزاد و ویژه نام برده در حالیکه این واژگان خاص مولف است و بیشتر حس فانتزی به مخاطب می‌دهد.

او با بیان اینکه بخش درون مایه دو سوم کتاب را در برگرفته توضیح داد: فلسفه نماز با درون مایه های نماز فرق دارد. مولف در هر کدام از این ها گریزی زده و اگرچه درون مایه‌های کتاب، بی درون مایه نبود اما کامل هم نیست و در واقع با ایجاز نوشته شده در حالیکه بهتر بود برای درک بهتر مخاطب ارجاع به منابع بیشتر داده می‌شد.

زلف کتاب را به زلف عرفان گره بزنید!
زند وکیلی با بیان اینکه منابع دست اول خوبی در کتاب  مانند عیون اخبار الرضا، احادیث کلینی، شیخ مفید و صدوق استفاده شده افزود: ارجاعات به توضیح المسائل در کتاب فقط یک مرجع داشته و به طور مثال همه از آقای شبیری زنجانی بوده و چند مورد هم به آیت‌الله سیستانی اشاره شده، در حالیکه شاید اگر از مراجع تام تر استفاده می‌شد بهتر بود.

او به مولف کتاب پیشنهاد کرد: جا داشت از کتاب آداب الصلاه امام خمینی(ره) برای بخش دوم کار استفاده می‌کردید. همچنین کتاب اسرار الصلاه نوشته جواد آقا ملکی تبریزی می‌توانست برای بخش درون مایه نماز استفاده شود. حجت‌الاسلام قرائتی هم نگاه جالبی دارد که می‌شد از آن در کتاب استفاده کرد. قولی هم از دکتر شریعتی آوردید اما ایشان قولشان درمسایل دینی به عنوان جامعه شناس سندیت ندارد، گرچه حرف درست را باید در نظر گرفت اما این یک قول از دکتر شریعتی را شاید نتوان مبنا در نظر گرفت. کتاب اسرار العبادات و حقیقه الصلاه هم اثر معروفی است که جاداشت از آن استفاده شود.

او گفت: در کتاب از واژه آسیب نماز استفاده شده که واژه درستی نیست باید به مسایلی بپردازید که به نماز آسیب می‌زند.

زند وکیلی با بیان اینکه رشته فلسفه سخت است و همه فهم نیست گفت: عرفان به معنای اعم که بعضا گاهی به عرفان های نوظهور تعبیر می‌شود جذابیت بالایی دارد بنابراین اگر در این اثر به گرایشات معنوی غلیظ تر پرداخته می‌شد، بهتر بود.

او خطاب به پورنصیر یادآور شد: اگر شما زلف کتاب را به زلف عرفان گره بزنید! دستتان بازتر است. این کتاب را باید مثل یک ظرف متراکم ببینیم که می‌تواند بازتر شود.