کتاب «ننگ سالی» در سه باب مکتوب شده است: اول؛ «پردهنشین» که پرده بر میدارد از روزهای آشوب و اضطراب، دوم؛ «شاهنشین» که کتیبههایی است از ارادتهای پنهانی به سید و سالار شهیدان و سوم؛ «خاکنشین» که روایتهایی است از روزهای قحطی و بیماری. این کتاب از سوی انتشارات (راه یار) منتشر شده است.
فائزه درهگزنی در ابتدای این مراسم رونمایی در خصوص نحوه شکلگیری کتاب «ننگسالی» گفت: کتاب «ننگ سالی» خاطرات مردم محله علیقلی آقای اصفهان از دوران کشف حجاب، ممنوعیت روضه و قحطی را روایت میکند و من به این نتیجه رسیدم که موضوع کشف حجاب صرفا یک نگاه مذهبی نبوده است، بلکه مسالهای است ملی، تاریخی و هویتی که با آن درگیر هستیم.
وی افزود: قوانینی به تبع این قانون وضع شد و اجرای آن اثراتی بر جای گذاشت که بر روی هویت تاثیر گذاشته است. اجرای قانون کشف حجاب ممنوعیتهایی را برای دو قشر از جامعه اول آقایان و بعد از آن برای قشر روحانیون در پی داشت.
درهگزنی بیان کرد: کشف حجاب باعث رکود اقتصاد و تعطیلی کارخانهها و مانع تردد کامیونها در اماکن عمومی شد. بیش از 80 سال از زمان اجرای قانون کشف حجاب گذشته است اما بودند کسانی که این واقعه را به چشم دیدند یا از پدر و مادر و نزدیکان خود شنیدهاند که من سعی کردم به سخنان این افراد گوش سپرده و این خاطرهها را در کتاب بیان کنم.
نویسنده کتاب «ننگسالی» در ادامه گفت: روضهخانههای مشهوری دارای قدمت تاریخی بودند، همچون خانه زرگرباشی و همچنین علمایی که روضههای معروفی داشتند که همه اینها از روضهخوانی منع شدند. زیرا به نظر میرسید این قبیل کارها از تمدن به دور است. روضهخوانیها به مسجدها، تکیهها، مکانهای عمومی و خانهها محدود شد و این قانون همزمان با قانون کشف حجاب به طور رسمی به اجرا درآمد.
درهگزنی افزود: در بحث قحطی بیشتر بحث تابآوری را داریم که صرفا مصاحبه با اهالی محله علیقلی آقای اصفهان نبوده و با مردم محلههای دیگر هم مصاحبه شده است، مصاحبه با اهالی این محله در این کتاب آورده شده و روند کار برای محلههای دیگر ادامه دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا این محله برای کار انتخاب شد، گفت: افراد شاخصی از این محله در پیروزی انقلاب اسلامی و حتی بعد از انقلاب نقش داشتند، بسیاری از علما و حتی بانوانی بودند که از این محله نقش موثر داشتند، این افراد بسیار زیاد بودند و اثرگذاری این افراد حتی بر روی محلههای دیگر نیز قابل مشاهده بود، از این جهت این محله انتخاب شد.
میثم رشیدی، مجری مراسم در پرسشی مطرح کرد؛ در تحقیق و پژوهش در تاریخ شفاهی با دو گروه از افراد روبه رو هستیم، گروهی که خودشان تجربه زیست را دارند و گروهی دیگر که خاطره را به گونهای که از دیگران شنیدهاند، تعریف میکنند، کدام یک از این دو سختتر است؟
درهگزنی در پاسخ بیان کرد: البته ناگفته نماند محلهای که برای پژوهش کار تاریخ شفاهی انتخاب میشود، از بعد تاریخی و ابنیه نیز اهمیت دارد. در محله علیقلی آقای اصفهان بازارچه، حمام، سقاخانهها به عنوان محل تاریخی هنوز شاخصههای جذاب خود را حفظ کرده است. اما در پاسخ پرسش شما و در نگارش کتاب باید بگویم قسمتی که راوی نقل میکند، راحتتر است تا قسمتی که به نقل است و این یکی از دلایلی است که خاطرات کوتاهکوتاه در کتاب آورده شده است. این موضوع جذابیت خاصی داشت و به موضوع مورد پژوهش علاقهمند بودم، هر چند در کنار تلخیها یکسری اتفاقهای جالب هم افتاد.
در ادامه این آیین رونمایی محمدرضا کائینی گفت: کتاب «ننگسالی» در سیو سومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران به دستم رسید. این کتاب اندکی از هزار ماجرایی را که در آن دوره اتفاق افتاده را با حداقل امکانات ثبت کرده است. من سالهاست دستاندرکار جمعآوری یادمانها و خاطرات هستم، باید از نسل دوم و سوم شنید، بعد به این نتیجه میرسید که هنوز چقدر خاطرات گفته نشده وجود دارد که ما به اینها بسنده کردهایم. تاریخپژوهی کار باارزشی است چون دستمایه تاریخنویسی میشود، در عین حال کار سختی است چون پیدا کردن این آدمها بسیار دشوار است، هر چند زنجیرهوار و پیدر پی این افراد پیدا میشوند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر بیان کرد: کتاب «ننگسالی» کار ارزندهای است در مورد کشف حجاب، از آن جهت که در این مورد کتاب به معنی واقعی خیلی کم منتشر شده است. در واقع کسانی که مصاحبه میگیرند و حرف خودشان را به خواننده تحمیل نمیکنند، زحمت بیشتری میکشند. بسیاری از کتابها تکرار مکررات است. از این خلا موجود استفاده میکنند و واگویههایی را جمع میکنند و به چاپ میرسانند، به نظر جامعه هم که الان پرداختن به این امور مطلوب است.
وی افزود: بهترین روش برای جمعآوری تاریخ شفاهی رفتن به سرچشمه است. درست است که افراد کمی از آنها که در زمان اجرای قانون کشف حجاب بودند، زنده هستند اما میتوان افراد مطلع را یافت و جمع کردن این مجموعه بسیار ارزشمند واقعا امکان و توفیقی است که تبریک عرض میکنم.
این پژوهشگر تاریخ معاصر بیان کرد: همواره این پرسش مطرح است که 87 سال از اجرای قانون کشف حجاب میگذرد، چرا همچنان این موضوع مهم است، مساله کشف حجاب به این دلیل مهم است که به اشکال مختلف همچنان ادامه دارد. کشف حجاب همواره کانون توجه بود، بعضی وقتها شدیدتر و گاهی کمتر و همواره ضعف و قوت دارد. هماکنون هم به نوعی کشف حجاب اجباری داریم. دخترانی هستند که برای اینکه از غافله عقب نمانند تبدیل میشوند به موجوداتی غیر خودشان که این نوعی کشف حجاب نرم است.
در ادامه این آیین رونمایی فاطمه شایان پویا گفت: چرایی نوشته شدن این کتاب بسیار مهم است. من به عنوان علاقهمند کتابهای تاریخ شفاهی برایم بسیار مهم است که از لحاظ فرم چطور کار بشود و نویسنده چگونه به ماجرا بپردازد. چگونه خاطرات شفاهی جمعآوری شود. چگونه تالیف شود. آیا فقط خاطره را بنویسیم و مطالب تاریخی را انتقال بدهیم. مخاطبشناسی هم بسیار مهم است که ما قرار است چه استفادهای از مخاطب بکنیم؟ در تدوین خام هم بحث فرم مطرح است.
وی افزود: 80 و اندی سال از اجرای قانون کشف حجاب گذشته است، راویها غیرمستقیم هستند و مجبوریم در همان حد بسنده کنیم و بهتر است در چنین کارهایی از بافت محله استفاده کنیم. امتیاز کتاب «ننگسالی» این است که به بحث سنتی و مشاغل پرداخته است. به تاریخ مردمی وارد شده است که عیار کار را بالا برده است، اما بهتر بود نقشه مکانها ذکر میشد و عیار کار با مستندسازی بالا میرفت.
وی گفت: در کشورهای دیگر حتی در داستانهای علمی تخیلی نیز از اساطیر تاریخی خود استفاده میکنند، چرا نباید در رمان به تاریخ گریزی بزنیم؟ بنابراین نویسنده و فیلمساز که میخواهد از این مراجع استفاده کند باید تصویر در ذهنش داشته باشد.
شایان پویا افزود: در کتاب «ننگسالی» سه موضوع کشف حجاب، ممنوعیت روضه و قحطی بیان شده است اما از این سه موضوع باز هم النگوی دست مادری که در محیط خانه اندوختهای داشته است نیاز خانواده را رفع کرد و در نهایت بنیان خانواده به داد رسیده است. این در حالی بیان میشود که از روی سیاست دشمنان داخلی و خارجی سعی دارند تا بنیان خانواده را سست کنند.
در ادامه این آیین رونمایی فرشته روحافزا، همسر شهید احمد حاتمی و فعال و پژوهشگر حوزه زنان گفت: کتاب «ننگسالی» را خواندم، خیلی تاثیرگذار است و قلم تاثیرگذاری دارد. حالات مختلف افراد به خوبی ترسیم شده است و تصویر ذهنی میسازد. این کتاب به خوبی بیان میکند که چقدر مبانی اعتقادی در آن زمان قوی بوده است. این تاریخچهها لازم است که نوشته بشود، که ما یک زمانی یک پشتوانه اینگونه داشتیم و برای برنامهریزی آینده دانستن رخدادهای گذشته بسیار اهمیت دارد.
این فعال و پژوهشگر حوزه زنان بیان کرد: در جامعهای که سیال است و ما واقعا در این جامعه سعدی و مولوی و حافظ ساختیم، پس چگونه است که اکنون اینهمه فاصله گرفتهایم از آن حقیقتی که در جامعه اتفاق میافتاد. اعتبار اینها این کتابهایی است که دست ماست.
روحافزا با بیان اینکه این کتابها بسیار تاثیرگذار است، گفت: چرا نباید گذشته حجاب را تبدیل به فیلم بکنیم، در حالی که در این رابطه منابع بسیاری داریم. بحث جهانی هم در این رابطه مطرح است. در دانشگاه انگلستان بر روی آسیبهای زنان در جامعه آنها را بررسی میکردم، که از چه زمانی درگیر این مشکلات شدند، به این نتیجه رسیدم از زمانی که لباسشان تغییر کرد. در جامعه انگلستان زنان معتقد بودند از زمانی که پوشش و روابط ما تغییر کرد، این آسیبها هم شروع شد. یک فرآیند است که ما را به یک نقطه میرساند.
وی افزود: اگر به حجاب نپردازیم چه میشود؟ الان وضعیت زن در دنیا در چه حالتی است؟ خیلی بیطرفانه نگاه کنیم. هم تحقیق شده و هم تحقیق میشود. الان موضوع روز روزنامهها و شبکههای اخبارهای خارجی کشته شدن فرزندان به دست مادران است، این در حالی است که مادر باید عاشق فرزندش باشد. آمار سازمان ملل بالای 29 درصد است. ازدواج شکل نمیگیرد. زن نیاز به پناهگاه عاطفی دارد. ولی همان مادر باز فرزندش را میکشد. چرا نباید اینها را مطالعه کنیم و دنبال یک فرآیند صحیح باشیم؟ اگر قوانین محکمی بنویسیم، لطمه از کجا وارد میشود؟
این فعال و پژوهشگر حوزه زنان در ادامه گفت: در بکن نکن حجاب خیلی وارد شدیم، شما باید حجاب را رعایت کنید، چرا حجاب را رعایت بکنید و چرا حجاب را رعایت نکنید؟ اگر حرف برای گفتن نداریم، برای بچهها هم راه نجات پیش بینی کنیم. اضمحلال خانواده و جرایم خانواده از زمانی که بیحجابی را بیشتر کردیم، افزایش پیدا کرده است. کدام دستگاه فرهنگی در این مورد تحقیق کرده است؟
وی افزود: داستانواره الان دارد به تاریخ ما تبدیل میشود. گذشته ما را که تاریخ کشور ما نشان میدهد تا میرسد به دوران کشف حجاب. زمان حال ما هم که معلوم است. آینده ما هم همان است که در کشورهای غربی اتفاق میافتد و اگر فضا را علمی و باز تبیین نکنیم دچار مشکلات آنها خواهیم شد. کشورهای غربی در فاز 4 فمینیستی به این نتیجه رسیدند که باید به عقب برگردند و آمدند و برای مشکل خانواده در دانشگاههایشان مدل خانواده تعیین کردند.
روحافزا بیان کرد: اگر فرآیندها را روشن کنیم که چه اتفاقی قرار است بیفتد، بدون شک بچههای ما هم راحتتر قانع خواهند شد. اگر تاریخ شفاهی را با استنادات تاریخی آن زمان همراه کنید، شمایی که به روایت میدهید خیلی واقعیتر میشود، نویسنده فکر نمیکند دارد داستان میخواند. نویسنده فکر میکند یک واقعیت را ورق میزند.
نظر شما