به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،  کتاب «مراکز علمی و مؤسسات آموزشی شیعه (در ایران و عراق تا پایان قرن پنجم هجری)» اثر قدرت الله گراوند است که به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در 358 صفحه منتشر شد.

شناخت تاریخ تعلیم و تربیت شیعه امامیه از موضوعاتی است که به دلیل شناخت بیشتر مراکز علمی و مؤسسات آموزش شیعیان اثنی عشری و چگونگی فعالیت علمی و آموزشی پیروان این مذهب که همواره در زمان و مکان مورد نظر پژوهش در محدودیت بوده اند، اهمیت بسزایی دارد.

پژوهش حاضر با نگاهی به چگونگی نفوذ و گسترش تشیع در مناطق گوناگون و عوامل مؤثر بر آنها، فعالیت های آموزشی، مؤسسات و مراکز علمی شیعیان را بررسی کرده است.

نویسنده ضمن تبیین جایگاه تشیع در مناطق مختلف ایران و عراق، مراکز علمی و مؤسسات آموزشی و پژوهشی این مناطق را شناسایی کرده و نقش عالمان، دانشمندان، حاکمان، وزیران و امیران شیعه را در این توسعه علمی تبین کرده است.

این پژوهش به فعالیت های علمی شیعیان امامیه از آغاز تا پایان قرن پنجم هجری می‌پردازد و گسترده علمی این پژوهش، ایران و عراق است.

در این پژوهش از شیعه اثنی عشریه با اصطلاح «امامیه» نیز یاد می‌شود و منظور از امامیه در این پژوهش آن گروه از شیعیانی هستند که از خط امامت جدا نشده‌اند و قایل به امامت امامان اثنی عشریه(ع) شده‌اند؛ یعنی گروه‌های زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه و دیگران که از خط امامت جدا شده اند، مد نظر این پژوهش نیست.

پژوهش حاضر یک مقدمه، سه فصل و یک نتیجه دارد. در مقدمه پژوهش محدوده مکانی و زمانی، همچنین محدوده مذهبی و فرقه ای پژوهش مشخص و معین شده است؛ پس از آن ضرورت تحقیق، سؤالات و فرضیات تحقیق، روش تحقیق و اهداف آن و پیشینه تحقیق، بررسی منابع و واژه شناسی عرضه شده است.

فصل اول با عنوان «مراکز علمی شیعه امامیه در ایران و عراق تا قرن پنجم هجری» دارای دو قسمت است: در قسمت اول، تشیع عراق و مراکز علمی آن برسی می‌شود؛ این بخش به نفوذ و گسترش تشیع در عراق و شهرهایی می‌پردازد که تشیع در آن فعالیت آموزشی داشته است.

این قسمت با مرکز علمی کوفه شروع می شود و با مناطق شیعه نشین دیگر در عراق خاتمه می‌یابد. قسمت دوم به بررسی تشیع در ایران و مراکز علمی آن پرداخته است؛ در این قسمت ابتدا چگونگی نفوذ و گسترش تشیع در ایران بررسی شده و سپس به ذکر مراکز علمی آن به اجمال پرداخته شده که با مرکز علمی قم آغاز می‌شود و با مناطق شیعه نشین دیگر در ایران خاتمه می‌یابد.

فصل دوم با عنوان «مؤسسات آموزشی» در مقدمه این فصل به بررسی اجمالی مؤسسات آموزشی شیعه امامیه پرداخته می‌شود، پس از آن مؤسسات آموزشی گوناگونی مانند مکتبخانه، مؤسسه آموزشی مسجد، منازل علما، مجالس علم و علما، کتابخانه و دارالعلم و مؤسسه آموزشی مدرسه بررسی می‌شود.

فصل سوم پژوهش حاضر به «منابع مالی و هزینه‌ای مؤسسات آموزشی شیعه» اختصاص یافته که در آن به نقش فقها، مردم، سلاطین، وزرا، امرای محلی و... در تأمین مالی مؤسسات آموزشی شیعه پرداخته می‌شود.