به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در کتاب «نخستین عملیات بزرگ در شمال غرب» کاری از علیرضا لطف‌الله زادگان و ایرج همتی (مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس) در مرور حوادث روز یازدهم آبان سال 1362 می‌خوانیم «پس از هفته‌ها انتشار گزارش‌های متناقض درباره تحویل هواپیماهای سوپر اتاندارد فرانسه به عراق، امروز مقامات دو کشور تأیید کردند هواپیماهای مذکور در ماه گذشته به عراق تحویل شده است.» ماجرای این جنگنده‌ها، یکی از فصول مهم تاریخ جنگ تحمیلی است.
تحویل سوپر اتانداردها، از شایعات تا تأیید رسمی
از مدت‌ها قبل صحبت از معامله رژیم بعث و دولت فرانسه و تحویل این جنگنده‌ها به ارتش عراق به میان آمده بود و نه فقط ما، که حتی خود دولت‌های غربی به این تصمیم فرانسه معترض شده بودند. البته دلیل اعتراض این چند دولت غربی به فرانسه آن بود که می‌پنداشتند این معامله، باعث تقویت نیروی هوایی عراق می‌شود و توازنی را که در جنگ میان ایران و عراق شکل گرفته – و درگیری‌ها را فرسایشی کرده - است از بین می‌برد. اما این اعتراض‌ها نصفه‌نیمه بودند و تغییری در تصمیم فرانسوی‌ها ایجاد نکردند.
همان زمان طارق عزیز، یار نزدیک صدام و وزیر خارجه عراق در مصاحبه با روزنامه فرانسوی لوماتن، رسماً از تحویل پنج فروند هواپیمای سوپراتاندارد سخن گفت و افزود «ما اکنون در مناسبت‌مان با فرانسوی‌ها در شرایط مطلوبی هستیم و پس از عمل کردن دولت فرانسه به تعهدتش (یعنی تحویل جنگنده‌ها)، دشواری‌ها و موانع گذشته را پشت سر گذاشته‌ایم.» او در بخش دیگری از این مصاحبه، ضمن طعنه به شوروی که گویا در آن مقطع تردیدهایی درباره تداوم همکاری با رژیم بعث پیدا کرده بود، گفت «در صورتی که ما از برخی کشورها از جمله شوروی ناامید شویم کشورهای دیگری آماده‌اند جای آنان را بگیرند.»
طارق عزیز گفت «کشورهای عربِ دوست ما، مثل عربستان سعودی و کویت و مصر و اردن از این پس کاملاً از عراق حمایت می‌کنند. دولت فرانسه نیز دریافته که منافعش در ادامه همکاری با عراق است. از این‌رو به دوستی میان دو کشور وفادار است و همانند یک ابرقدرت عمل می‌کند به‌طوری که می‌توان به آن اعتماد کرد و تأسف نخورد.» همان روز شارل هرنو، وزیر دفاع فرانسه نیز در جمع خبرنگاران، گفته‌های وزیر بعثی درباره تحویل سوپر اتانداردها را تأیید کرد و گفت «در این لحظه که با شما صحبت می‌کنم نزدیک به یک ماه است که هواپیماهای مورد بحث در محلی که قرار بود باشند، قرار گرفته‌اند و این موضوع دنیا را هم به آخر نرسانده است.»
سوپر اتانداردها در میدان جنگ، روایت‌ها و خاطرات ما
آن زمان، و نیز پیش از آن محور اصلی اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای این بود که فرانسه این جنگنده‌ها را به رژیم بعث می‌فروشد (یا فروخته است) و این فروش، بخشی از یک معامله بزرگ‌تر تسلیحاتی میان وزارت دفاع فرانسه و دولت عراق است. اما چندی بعد معلوم شد که فرانسوی‌ها این جنگنده‌ها را برای مدتی به عراقی‌ها اجاره داده‌اند تا در جنگ دریایی ضد کشتی‌های نفتی حامل نفت ایران به کار گرفته و بعد از چند عملیات، دوباره به فرانسه بازگردانده شوند.
همان روزها چنین معامله‌ای، یعنی اجاره به جای فروش، باعث تعجب خیلی‌ها شد و بحث‌های مفصلی را پیش کشید، اما چه فروش و چه اجاره، واقعیت این بود که بعثی‌ها به کمک فرانسوی‌ها به این جنگنده‌ها مجهز شده بودند. چنان که هاشمی رفسنجانی، نماینده امام(ره) در شورای عالی دفاع در خاطراتش، در کتاب «آرامش و چالش» (خاطرات سال 1362، دفتر نشر معارف انقلاب) می‌نویسد ما می‌دانستیم که جنگنده‌های سوپر اتاندارد قابلیت حمل و شلیک موشک‌های اگزوست را دارند که سلاحی مخرب در جنگ‌های دریایی بود.
به یاد داشتیم که آنان در زمستان 1361 در حمله به تأسیسات نفتی نوروز از این موشک استفاده کرده و با آسیب زدن به چاه اصلی نفت آنجا، دردسرهای زیادی را برای ما ایجاد کرده بودند. درباره این ماجرا، یعنی حمله بعثی‌ها به تأسیسات نفتی نوروز، در کتاب «حماسه نوروز» که سال‌ها پیش روابط عمومی وزارت نفت تدوین و منتشر کرد، اطلاعات کاملی وجود دارد که هم تنش‌ها و کوشش‌های ما برای مهار خسارات و نشت نفت و هم پیامدهای جهانی آن را پوشش می‌دهد.
اما این‌ها به کنار، خلاصه عراقی‌ها سوپر اتانداردها را همراه با خلبانان فرانسوی‌شان تحویل گرفتند و در چند عملیات ضد ما به کار بردند. البته همه خلبانان فرانسوی، جز یک نفرشان چندی بعد از تحویل جنگنده‌ها به عراق، به کشورشان برگشتند و پرواز با سوپر اتانداردها را به خود خلبانان عراقی واگذار کردند. بعثی‌ها در بیشتر از 50 عملیات، همگی در منطقه خلیج فارس از سوپر اتانداردها بهره بردند که تعدادی از آنان، مثل حمله به نفتکش یونانی و نفتکش کره‌ای، عملیات‌های موفقی بودند و مدتی محور تبلیغات جنگی بعثی‌ها شدند.
حتی یک بار عملیاتی را برای بمباران نیروگاه اتمی بوشهر برنامه‌ریزی و اجرا کردند، که البته این عملیات آنان با خاطر محاسبات نادرست‌شان به شکست منتهی شد و به روایتی – که مراجع رسمی رد یا تاییدش نکرده‌اند – به بهای 2 فروند از این جنگنده‌ها به پایان رسید. آنچه اهمیت داشت این بود که هرچند سوپر اتانداردها در مقطعی از جنگ تحمیلی مزیت‌هایی را برای بعثی‌ها ایجاد کردند و آنان به این وسیله ضرباتی به ما زدند، اما آن برتری که صدام دنبالش بود و امید داشت که با سوپر اتاندارد به آن برسد، هرگز محقق نشد. خود فرانسوی‌ها هم متوجه شدند که این جنگنده‌ها تاثیری در روند کلی جنگ نگذاشته است و از این‌رو در معاملات بعدی با بعثی‌ها به جای سوپر اتاندارد، میراژ را جایگزین کردند.
تحویل سوپر اتانداردها، از شایعات تا تأیید رسمی
از مدت‌ها قبل صحبت از معامله رژیم بعث و دولت فرانسه و تحویل این جنگنده‌ها به ارتش عراق به میان آمده بود و نه فقط ما، که حتی خود دولت‌های غربی به این تصمیم فرانسه معترض شده بودند. البته دلیل اعتراض این چند دولت غربی به فرانسه آن بود که می‌پنداشتند این معامله، باعث تقویت نیروی هوایی عراق می‌شود و توازنی را که در جنگ میان ایران و عراق شکل گرفته – و درگیری‌ها را فرسایشی کرده - است از بین می‌برد. اما این اعتراض‌ها نصفه‌نیمه بودند و تغییری در تصمیم فرانسوی‌ها ایجاد نکردند.
همان زمان طارق عزیز، یار نزدیک صدام و وزیر خارجه عراق در مصاحبه با روزنامه فرانسوی لوماتن، رسماً از تحویل پنج فروند هواپیمای سوپراتاندارد سخن گفت و افزود «ما اکنون در مناسبت‌مان با فرانسوی‌ها در شرایط مطلوبی هستیم و پس از عمل کردن دولت فرانسه به تعهدتش (یعنی تحویل جنگنده‌ها)، دشواری‌ها و موانع گذشته را پشت سر گذاشته‌ایم.» او در بخش دیگری از این مصاحبه، ضمن طعنه به شوروی که گویا در آن مقطع تردیدهایی درباره تداوم همکاری با رژیم بعث پیدا کرده بود، گفت «در صورتی که ما از برخی کشورها از جمله شوروی ناامید شویم کشورهای دیگری آماده‌اند جای آنان را بگیرند.»
طارق عزیز گفت «کشورهای عربِ دوست ما، مثل عربستان سعودی و کویت و مصر و اردن از این پس کاملاً از عراق حمایت می‌کنند. دولت فرانسه نیز دریافته که منافعش در ادامه همکاری با عراق است. از این‌رو به دوستی میان دو کشور وفادار است و همانند یک ابرقدرت عمل می‌کند به‌طوری که می‌توان به آن اعتماد کرد و تأسف نخورد.» همان روز شارل هرنو، وزیر دفاع فرانسه نیز در جمع خبرنگاران، گفته‌های وزیر بعثی درباره تحویل سوپر اتانداردها را تأیید کرد و گفت «در این لحظه که با شما صحبت می‌کنم نزدیک به یک ماه است که هواپیماهای مورد بحث در محلی که قرار بود باشند، قرار گرفته‌اند و این موضوع دنیا را هم به آخر نرسانده است.»
سوپر اتانداردها در میدان جنگ، روایت‌ها و خاطرات ما
آن زمان، و نیز پیش از آن محور اصلی اخبار و گزارش‌های رسانه‌ای این بود که فرانسه این جنگنده‌ها را به رژیم بعث می‌فروشد (یا فروخته است) و این فروش، بخشی از یک معامله بزرگ‌تر تسلیحاتی میان وزارت دفاع فرانسه و دولت عراق است. اما چندی بعد معلوم شد که فرانسوی‌ها این جنگنده‌ها را برای مدتی به عراقی‌ها اجاره داده‌اند تا در جنگ دریایی ضد کشتی‌های نفتی حامل نفت ایران به کار گرفته و بعد از چند عملیات، دوباره به فرانسه بازگردانده شوند.
همان روزها چنین معامله‌ای، یعنی اجاره به جای فروش، باعث تعجب خیلی‌ها شد و بحث‌های مفصلی را پیش کشید، اما چه فروش و چه اجاره، واقعیت این بود که بعثی‌ها به کمک فرانسوی‌ها به این جنگنده‌ها مجهز شده بودند. چنان که هاشمی رفسنجانی، نماینده امام(ره) در شورای عالی دفاع در خاطراتش، در کتاب «آرامش و چالش» (خاطرات سال 1362، دفتر نشر معارف انقلاب) می‌نویسد ما می‌دانستیم که جنگنده‌های سوپر اتاندارد قابلیت حمل و شلیک موشک‌های اگزوست را دارند که سلاحی مخرب در جنگ‌های دریایی بود.
به یاد داشتیم که آنان در زمستان 1361 در حمله به تأسیسات نفتی نوروز از این موشک استفاده کرده و با آسیب زدن به چاه اصلی نفت آنجا، دردسرهای زیادی را برای ما ایجاد کرده بودند. درباره این ماجرا، یعنی حمله بعثی‌ها به تأسیسات نفتی نوروز، در کتاب «حماسه نوروز» که سال‌ها پیش روابط عمومی وزارت نفت تدوین و منتشر کرد، اطلاعات کاملی وجود دارد که هم تنش‌ها و کوشش‌های ما برای مهار خسارات و نشت نفت و هم پیامدهای جهانی آن را پوشش می‌دهد.
اما این‌ها به کنار، خلاصه عراقی‌ها سوپر اتانداردها را همراه با خلبانان فرانسوی‌شان تحویل گرفتند و در چند عملیات ضد ما به کار بردند. البته همه خلبانان فرانسوی، جز یک نفرشان چندی بعد از تحویل جنگنده‌ها به عراق، به کشورشان برگشتند و پرواز با سوپر اتانداردها را به خود خلبانان عراقی واگذار کردند. بعثی‌ها در بیشتر از 50 عملیات، همگی در منطقه خلیج فارس از سوپر اتانداردها بهره بردند که تعدادی از آنان، مثل حمله به نفتکش یونانی و نفتکش کره‌ای، عملیات‌های موفقی بودند و مدتی محور تبلیغات جنگی بعثی‌ها شدند.
حتی یک بار عملیاتی را برای بمباران نیروگاه اتمی بوشهر برنامه‌ریزی و اجرا کردند، که البته این عملیات آنان با خاطر محاسبات نادرست‌شان به شکست منتهی شد و به روایتی – که مراجع رسمی رد یا تاییدش نکرده‌اند – به بهای 2 فروند از این جنگنده‌ها به پایان رسید. آنچه اهمیت داشت این بود که هرچند سوپر اتانداردها در مقطعی از جنگ تحمیلی مزیت‌هایی را برای بعثی‌ها ایجاد کردند و آنان به این وسیله ضرباتی به ما زدند، اما آن برتری که صدام دنبالش بود و امید داشت که با سوپر اتاندارد به آن برسد، هرگز محقق نشد. خود فرانسوی‌ها هم متوجه شدند که این جنگنده‌ها تاثیری در روند کلی جنگ نگذاشته است و از این‌رو در معاملات بعدی با بعثی‌ها به جای سوپر اتاندارد، میراژ را جایگزین کردند.
نظر شما