به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در سال ۱۳۵۳ در راستای تأمین نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی کشور در زمینه فلسفه، حکمت و دانش‌های وابسته به آنها تشکیل شد. در طول سال‌ها، این مؤسسه میزبان مهمترین اساتید فلسفه در ایران بوده و آثار پژوهشی بسیاری را به انتشار رسانده است. اساتید به نامی چون سیدجلال‌الدین آشتیانی، عباس زریاب خوئی، جواد مصلح، هانری کربن، توشیهیکو ایزوتسو، ویلیام چیتیک، جیمز موریس، نصرالله پورجوادی، غلامرضا اعوانی جلال‌الدین همایی، محمود شهابی، یحیی مهدوی، غلامحسین ابراهیمی دینانی و سیدمصطفی محقق داماد در این مؤسسه فعالیت کرده‌اند. سید حسین نصر روایت کرده که او در اواخر دهه ۴۰ به عنوان اولین ایرانی، مسلمان و شرقی به عضویت انستیتو بین‌المللی فلسفه در پاریس درآمد و همین حضور منجر شد به دعوت او از ریموند کلیبانسکی، رئیس وقت انستیتو که به ایران سفر کند و پیوندی بین فلاسفه ایران و آن انستیتو به وجود آید. در پی آن جلسه سالانه انستیتو بین‌المللی فلسفه در پاریس به دعوت نصر در مشهد برگزار شد. نصر از کربن و ایزوتسو نیز دعوت کرد به ایران بیایند و آنها پیشنهاد دادند که ایران که همواره از مراکز فلسفه جهان بوده انجمنی در این باره تشکیل دهد. کلیبانسکی هم چنین پیشنهادی می‌دهد که در نهایت این انجمن تشکیل میشود. یکی از کارهای ماندگار نصر در این انجمن، تاسیس و تجهیز کتابخانه تخصصی آن است که تا امروز یکی از بهترین کتابخانه‌های فلسفی جهان است.
از آن زمان تاکنون موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران فراز و فرودهای بسیاری داشته و با تغییر مدیریت‌‌ها استراتژی‌هایش نیز در تدوین کتب و طرح‌های پژوهشی تغییر کرده است. این روزها نیز با مدیریت حجت‌الاسلام دیرباز موسسه به کار خود ادامه می دهد. در راستای تشریح بیشتر فعالیت‌‌های موسسه با حجت‌الاسلام اسماعیل علیخانی معاون پژوهشی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
یکی از مسائلی که ذهن مخاطبان موسسه حکمت و فلسفه را درگیر کرده این است که کرسی‌های آزاد اندیش و تضارب آرایی که باید توسط موسسه به جریان‌های فلسفی تزریق شود کمتر شده است، می‌خواهم بدانم که نگاه مدیریت جدید و اساساً فضایی که در این زمینه غالب است چیست؟ آیا این فرآیند تسریع و تقویت میشود یا خیر؟
بله تقویت میشود. یکی از ماموریت‌ها و اهدافمان این است و مرکز علمی همانگونه باید باشد. این فراز و فرود مدیریتی به این جریانات آسیب می‌زند. اما من به عنوان نمونه بگویم که در همین یک سال اخیر در زمستان ۱۴۰۰ همایشی داشتیم تحت عنوان همایش طبیعت‌گرایی فلسفی که در آن مجموعه‌ای از آرا و افکار، اندیشه‌ها و شخصیت‌هایی اعم از داخلی و خارجی را داشتیم. در بین اندیشمندان خارجی دنیل دنت سخنران بود و از بین اندیشمندان داخلی مجموعه‌ای از افکار و اندیشه‌های مخالف بود. بین اعضای داخلی و روشنفکران دینی که ممکن است دیدگاه‌های خاصی داشته باشند مبنای ما بر این بوده و هست که افکار و دیدگاه‌های مختلف مطرح شود ولی به همدیگر پاسخ هم داده شود و اینگونه نباشد که صرفاً یک فکر و اندیشه مطرح شده و تمام شود یا پیروان یک فکر و اندیشه انتظار داشته باشند که حرف آخر را بزنند و ما قبول کنیم. اینجا یک مرکز و اساس هست که بنایش بر این است که دیدگاه‌ها و افکار ارائه شود، ولی فکرهایی که فکر مقابل هم بتواند پاسخی برایش ارائه بدهد. ما چنین رویکردی در پیش گرفتیم و ادامه می‌دهیم.
درباره اعضای هیئت علمی موسسه توضیح دهید که آیا موسسه، تمهیداتی برای تقویت اعضای هیئت علمی و راه‌اندازی گروه‌های مختلف یا جذب اساتید دارد؟
بله. ما گروه‌هایی داریم که از سابقین هستند. مثل فلسفه کلام و گروه‌های دیگر و یکسری گروه‌های جدیدتر هم داریم. مثل گروه‌های مطالعاتی ابن سینا که در سال ۱۳۹۹ و اوایل ۱۴۰۰کارشان را شروع کردند و مشخصا به احیای میراث ابن‌سینا و تصحیح آثار او می‌پردازند. دو گروه هم در اوایل ۱۴۰۱ تاسیس کردیم که فلسفه علوم حکمی را با جامعه پیوند دهیم و در کنار آن مجوز دو نشریه با همین عناوین را از ارشاد گرفته‌ایم که در حال جذب مقاله هستند. اصل برنامه‌ای هم که داریم یک برنامه کلانی است که موسسه را به سوی پژوهشگاه شدن ببریم و بستر و زمینه‌ای برای توسعه گروه‌های مختلف و گروه‌های جدیدی فراهم کنیم که با اساسنامه موسسه سازگار هستند و دغدغه تامین نیازهای جامعه را هم داشته باشند. اگر ظرفیت پژوهشگاه شدن تحقق پیدا کند یک بستر فراخ و بسیار آماده‌ای است برای توسعه رشته‌ها و شغل‌های مختلف و برای جذب بیشتر اعضا.
آیا قرار است در آینده موسسه حکمت و فلسفه شعبات دیگری در شهرهای دیگر هم داشته باشد یا خیر؟
شعبه تعریف خاص خودش و مدیر، کارمند و تشکیلات مستقل خودش را دارد ولی برنامه‌هایش را زیر نظر برنامه‌های مرکز انجام می‌دهد ولی آن چیزی که در موسسه قم به وجود آمد یک دفتر است نه یک شعبه. یک دفتری از موسسه در قم تاسیس شد برای آنکه قم یک مرکز فلسفی است و فیلسوفان زیادی در قم برای برقراری ارتباط بیشتر و قرار گرفتن فلسفه تهران و فلسفه قم و ارتباط گیری شخصیت‌های فلسفی که در قم کار کردند تلاش کردند. بر این اساس بود که از سال ۱۳۹۱دفتری در قم تاسیس شد که ۶ نفر از اعضای هیئت علمی‌مان در قم مستقر هستند ولی اعضایی که در آنجا هستند وابسته به گروه‌های تهران هستند. بنابراین آن مکانی که در قم است شعبه نیست و موسسه محسوب میشود.
آیا دفتر قم کارگروه ویژه‌ای دارد؟
خیر. یک تا دو نفرشان از گروه فلسفه، یک تا دو نفر از گروه کلام و یک‌نفر از گروه ادیان و عرفان که در تهران داریم هستند و برخی از اعضای آنها در قم مستقرند اما اینکه موسسه تصمیمی داشته باشد فعلاً چنین تصمیمی ندارد. از لحاظ بودجه هزینه و امکانات در حال حاضر این توانایی را نداریم البته در برنامه‌هایمان هست که از مراکز فلسفی کشور ارتباط گیری کنیم و یک رویه واحد و انسجام فلسفی را دنبال کنیم اما اینکه دنبال موسسه دیگری باشیم فعلاً نه.
یکی از کارهایی که موسسه انجام می‌دهد و خیلی هم فرایند خوبی را طی می‌کرد و متاسفانه از کارهایی است که اکنون تضعیف شده و روندش کند شده تصحیح متون عقلی بوده است، از یک دوره‌ای به بعد این فرآیند کندتر شد و خیلی کمرنگ شد. الان وضعیت موسسه در تصحیح متون عقلی به چه شکل است؟ چه برنامه‌هایی در دست دارید؟
به خاطر همین دغدغه یک گروهی در سال ۱۳۹۹ تاسیس شد تحت عنوان مطالعات ابن سینا که به رغم آن که اسمش مطالعات ابن سینا است عموماً کارش تصحیح آثار ابن سینا است و میشود گفت متولی تصحیح است و در موسسه و در حوزه‌های مختلف هم نظر می‌دهد. تمرکز گروه روی ابن سینا است اما طرح‌هایی که از بیرون برای تصحیح جذب می‌کنیم از مشورت آن گروه هم استفاده می‌کنیم. بله ما این را توسعه می‌دهیم و برای خود گروه هم برنامه‌های عملیاتی تنظیم می‌کنیم که جدایی از جذب مصححانی که اکنون داریم، آموزشی تصویری هم بگذاریم که افرادی را آموزش بدهیم برای همین آثار زمین مانده که در طی ۲ الی ۳ سال آموزش ببینند و این آثار را تصحیح بکنند.
آیا عناوین ممتازی خاطرتان هست که در دست تصحیح باشد و قرار باشد منتشر شود؟
یک کتاب نجفقلی حبیبی در دست دارد که همین امسال قراردادش بسته شد و مربوط به شرح آثار سهروردی است. آثار دیگر ملاصدرا اعم از نجات، مبدا و معاد و برخی از آثار دیگر او در دست تصحیح است و یک کلان طرحی اخیراً برای ما آمده است که طرح آثار و شروح تعلیقات مربوط به میرداماد است که شاید ۷ الی ۸ سال زمان ببرد.
موسسه از ابتدای سال تا الان چه تعداد کتاب جدید منتشر کرده است؟
حدود ۱۲ کتاب چاپ اولی و ۲۰ کتاب تجدید چاپی داریم که نسبت به پارسال ۵۰% رشد داشته است و ما در صدد پیشرفت انتشارات هستیم. اما در این مسیر باید آثاری به چاپ برسد که ارزش و اعتبار موسسه هم حفظ شود.
آیا موسسه توانسته است پروژه‌های مشترکی با سایر موسساتی که در حوزه فلسفه کار می‌کنند تعریف کند که در موضوعاتی خاص هم افزایی داشته باشند؟
متاسفانه تفاهم‌نامه‌ها بسته میشود و فقط روی کاغذ می‌ماند! ما به تازگی با پردیس البرز دانشگاه تهران یک تفاهم‌نامه بستیم که برای اجرای همایش‌ها و نشست‌های علوم انسانی همکاری کنیم و برای تبادل کتاب و آثار درصدد هستیم که با آستان قدس رضوی توافق‌نامه‌ای داشته باشیم. همچنین تفاهم‌نامه‌ای با رادیو فرهنگ بستیم که آثار ما را ترویج کنند و جلساتی که داریم را پخش کنند و اکنون هم درخواستی از دانشگاه آزاد داریم که با آنها در خصوص نیروهای علمی که داریم رایزنی کنیم. درباره چاپ کتاب مشترک هم رایزنی‌هایی کرده‌ایم که به زودی اجرا میشود.
به‌نظر می‌رسد موسسه روی بحث فلسفه مضاف متمرکز شده آیا با هدف ترویج فلسفه در سطح جامعه پروژه‌ای تعریف شده؟
در موسسه گروه‌ها کارهای انتزاعی و بنیادی را انجام می‌دهند. در بخش فلسفه‌های مضاف هم بحث‌های تدریجی مرتبط با جامعه را در پیش گرفتیم. در کنار این فعالیت‌ها نشریه علوم انسانی و حکمت عملی کار جدیدی هستند که انجام داده‌ایم. همچنین چهار نفر از اساتیدی که متخصص در رشته علوم شناختی ذهن هستند به عنوان استاد جذب کردیم و با ستاد علوم شناختی که زیر نظر ستاد علمی ریاست جمهوری است قرارداد بستیم تا این اساتید در سال یک جلد کتاب برای ما بنویسند و سالی یک کتاب آموزشی بیرون بدهند. هر کدام یک کرسی نظریه‌پردازی داشته باشند و اکنون حدود ۶ الی ۷ ماه است که این چهار نفر مشغول به کار در موسسه هستند.
یکشنبه ۱۱ دی ۱۴۰۱ - ۰۸:۴۰
نظر شما