به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، احسان رضایی، نویسنده، کتابشناس و منتقد ادبی کشورمان در آستانه برپایی مراسم اختتامیه جایزه جلال آل احمد در گفت‌وگو با تلویزیون اینترنتی کتاب به بیان تاریخچه‌ای از برپایی جوایز ادبی در ایران و جهان پرداخت و گفت: قدیمی‌ترین جایزه ادبی جهان که هنوز هم فعال است نوبل است که در ۱۹۰۱ شروع به کار کرده و بعدش گنکور را داریم که از سال ۱۹۰۳ اعطا می‌شود. در ایران هم از دهه 1330 که مجله سخن اولین بار انتخاب کتاب ادبی برگزیده سال را انجام داد، تا به حال جوایز متعددی داشتیم.
رضایی با بیان اینکه عوامل بسیاری در استمرار جوایز ادبی تاثیرگذارند، توضیح داد: یکی از چیزهایی که به تاثیرگذاری یک جایزه کمک می‌کند، استمرار آن است؛ مثلاً جایزه نوبل ادبیات مدت 120 سال است که جز چند نوبت به خاطر جنگ جهانی، مرتب اهدا شده و فقط یک سال 1918 گفتند کسی را شایسته تقدیر ندانستند و بعد دانستند که این روش درستی نیست و اگر یک سال هم اهدا نشده، سال بعد دو نوبل را با هم می‌دهند تا روند آن مختل نشود.
رضایی در مورد سایر عوامل موثر در اثرگذاری یک جایزه ادبی توضیح داد: از سوی دیگر در جوایز ادبی، سلیقه داشتن یک جایزه هم مهم است، یعنی مخاطب بداند که بر اساس علاقه‌اش سراغ برنده‌های کدام جایزه برود و نویسنده هم فکر کند که اثرش را می‌تواند برای جایزه بفرستد. جوایزی داریم که فرقی با همدیگر ندارند. حتی اگر در اسم‌شان عنوان کنند جایزه رمان متفاوت، معلوم نیست این تفاوت در انتخاب، به چه چیزی برمی‌گردد؟ تکنیک سوژه‌یابی یا نحوه نگارش؟
وی سومین عامل تاثیرگذاری یک جایزه را داشتن انتخاب‌های شایسته عنوان کرد و گفت: سهم بزرگی از لذت ادبیات، سلیقه است، یعنی بین دو اثر از لحاظ تکنیکی شبیه به هم، هر داور یکی را بیشتر می‌پسندد. ولی مهم است که یک جایزه، در طول روند برگزاری و ادوار مختلفش، انتخاب‌های مهمی را از قلم نینداخته باشد. به عنوان نمونه با اینکه جایزه نوبل به دلیل انتخاب عبدالرزاق گورنا مورد نقدهایی قرار گرفت ولی جایزه‌ای است که امثال مارکز و همینگوی را هم منتخب کرده است.
وی با تاکید بر اینکه پوشش خبری و اطلاعرسانی جامع نیز در تاثیرگذاری جوایز ادبی نقش دارد، افزود: وقتی مخاطب نداند که کدام جشنواره و به چه دلایلی یک اثر را انتخاب کرده، انگار اصلا جایزه برگزار نشده است. اطلاعرسانی مکمل همه بخش‌های یک جایزه ادبی است. نگاهی که بعضی از سردبیران خبرگزاری‌ها به خبرنگاری حوزه کتاب دارند، ساده‌انگارانه است. خبرنگار کتاب یعنی خانم میچیکو کاکوتانی، منتقد ژاپنی‌تبار روزنامه نیویورک‌تایمز که نوشته‌هایش تکلیف میزان فروش و موفقیت یک اثر را مشخص می‌کرد و می‌گفتند از قلمش دود بلند می‌شود. اینجا رسانه‌ها برخورد جدی با جوایز ادبی ندارند که این کار را باید خود دبیرخانه جوایز انجام بدهند. از خبر منفی هم نباید ترسید. در سایت نوبل خودشان نوشته‌اند چه کسانی جایزه نوبل ادبی را قبول نکردند. حتی همین خبر هم تکرار نام نوبل و تبلیغ و جریان‌سازی برای آن است.
این نویسنده پیشنهاد برقراری دبیرخانه دائمی برای هر جایزه را داد و گفت: این دبیرخانه هم می‌تواند آن ذایقه و سلیقه خاص هر جایزه را بسازد و هم تبلیغات آن را برعهده داشته باشد. به عنوان نمونه می‌توان در طرحی با نام صد جلال به معرفی کوتاه هر اثر و نویسنده آن در رسانه‌ها پرداخت، برای هریک جلسه‌های نقد و بررسی برگزار کرد و آمارهای جذابی مانند کم‌سن‌ترین برنده یا پیرترین را ارائه داد.
رضایی در مورد تعدد جوایز ادبی هم عنوان کرد: من نه تنها مخالف نیستم، بلکه موافق تخصصی شدن جوایز ادبی هستم. باید جایزه‌ای برای هر سلیقه داشته باشیم. هر بازی و جریان‌سازی خبری در جوایز ادبی به نفع وضعیت ادبیات و کتاب است و باید بیشتر شود.
شنبه ۱۷ دی ۱۴۰۱ - ۱۷:۱۷
نظر شما