به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، تحلیل‌ها و واکنش‌ها درباره تشکیل دو اتحادیه «ناشران» و «کتاب‌فروشان» تهران، که در آستانه برگزاری انتخابات اتحادیه اعلام شد، در نگاه نخست در دو دسته تقسیم‌‌بندی می‌شود؛ موضوعی که البته پیش‌تر نیز مطرح شده بود. برخی از ناشران و کتابفروشان این موضوع را عملی نمی‌دانند و معتقدند که فعالان این دو رسته در کنار یکدیگر اهمیت دارد اما بعضی دیگر از اعضای صنف بر این باورند که تفکیک کتابفروشان از ناشران به نفع هر دو گروه است. 
 
گروهی بر این باورند که پیگیری حقوق صنفی کتابفروشان و ناشران در اتحادیه‌های مجزا، می‌تواند آثار مطلوب‌تری به نفع اعضا داشته باشد و تمرکز تشکل‌های صنفی بر رسته تخصصی‌شان زمینه‌ساز ارتقا کیفیت خدمات خواهد شد. موضوعی که باید دید تا چه میزان می‌تواند بر منافع صنفی اثر داشته باشد. این دیدگاه نیز مطرح شده است که شاید تشکیل اتحادیه «کتابفروشان» در قالب استانی یا کشوری نیز بتواند در تحقق این ایده موثر باشد.
 
اگرچه امروزه در صنعت نشر انجمن‌های فرهنگی مختلفی مثل انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان، انجمن فرهنگی ناشران آموزشی، ناشران الکترونیک را داریم، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز به‌عنوان یک تشکل صنفی فراگیر، از سال 1337 تشکیل شده است و براساس آخرین آمار، هزار و ۴۲۴ نفر ناشر، کتابفروش و موزع، عضو این اتحادیه هستند؛ نکته مهم اینکه کتاب‌فروشان، بخش عمده اعضا اتحادیه را تشکیل می‌دهند.
 
یکی از موضوعاتی که در این جداسازی از سوی کارشناسان نشر مطرح می‌شود، مدیریت دقیق‌تر تشکل‌های صنفی در بحران‌هایی از جنس کووید 19 است، برخی از نقدها به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در دوره فعلی به عملکرد این مجموعه در دوران کرونا اختصاص دارد، عده‌ای معتقدند که اتحادیه می‌توانست پویا و فعال‌تر عمل کند؛ زیرا با شیوع کرونا بخش زیادی از صنایع فرهنگی ازجمله ناشران و کتابفروشان، آسیب‌های جدی را متحمل شدند. براساس آمار منتشر شده، در مرحله نخست، 566 ناشر برای دریافت 87 میلیارد تومان تسهیلات، تقاضایشان را ثبت و 34 میلیارد تومان دریافت کردند. کتاب‌فروشی‌ها 7 میلیارد تومان تقاضا ثبت و حدود 3 میلیارد‌ تومان دریافت کردند. بی‌تردید همه کسب‌و‌کار‌ها، به‌دنبال شیوع ویروس کرونا، دچار بحران شدند اما آنچه موجب می‌شود، برخی از تحلیل‌گران این حوزه با اعلام خبر تشکیل دو اتحادیه «ناشران» و «کتاب‌فروشان» این آمار و ارقام را مرور کنند، انتظار عملکرد موثر‌تر اتحادیه در آن دوره بحران‌ بود.

البته بی‌‌شک تلاش‌ها برای معافیت مالیاتی ناشران و کتاب‌فروشان که با تلاش مسئولان وقت اتحادیه به‌ثمر رسید را نمی‌توان نادیده گرفت.                

جنس مشکلات کتابفروشان از ناشران جدا است
محمدتقی حق‌بین، مدیر انتشارات «کتاب یک» و فعال حوزه نشر معتقد است: «اتحادیه‌ها ازنظر قانون نظام صنفی، یک قانون قدیمی دارند و سال‌های زیادی است که اصناف تابع این قوانین هستند، صنف ناشران و کتابفروشان نیز براساس این قانون مشترک هستند، در این میان طبق اطلاعاتی که دارم این اتحادیه ابتدا اتحادیه کتابفروشان بوده و سپس ناشران به آن افزوده شده‌ است.»
 
وی ادامه داد: «شورای عالی انقلاب فرهنگی، یکسری ضوابط خاص برای موسسات نشر تعیین کرده که پروانه را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌کند، در حوزه کتابفروشی نیز این شورا مصوبه‌ای دارد که مجوز آن‌ها را وزارت فرهنگ و ارشاد صادر کند.»
 
حق‌بین با اشاره به امکاناتی که در قانون نظام صنفی برای اصناف پیش‌بینی شده است، گفت: «پروانه‌ای که ناشر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گیرد به‌عنوان ضمانت در دستگاه قضایی پذیرفته نمی‌شود، اما «پروانه کسب» به‌عنوان ضمانت استفاده می‌شود و ده‌ها مورد دیگر.»
 
وی ادامه داد: «پروانه‌هایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌کند، بیشتر شامل بخش‌های محتوایی و مواردی است که قانون‌گذار به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گذاشته، اما آنچه‌که در اتحادیه‌ها است از این موضوع مستثنی است.»
 
حق‌بین با بیان اینکه دولت در دوره‌ای ناشران و کتابفروشان را از پرداخت مالیات معاف کرد، عنوان کرد: «در این زمینه قانونگذار تاکید کرده، مرجع اینکه چه کسی از این معافیت استفاده کند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و این وزارتخانه معافیت در حوزه کتابفروشان را به عهده اتحادیه و ارائه فهرست از سوی آن‌ها گذاشته است.»
 
وی همچنین در ادامه صحبت‌های خود به گسترده شدن قانون در حوزه حمایت از ناشران و کتابفروشان و اصناف فرهنگی اشاره کرد و گفت: «امروزه هزینه‌های برق، آب، گاز و عوارض مشاغل فرهنگی نیز با اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشمول تخفیف می‌شوند، در این زمینه اگر تفکیک با هدف ارائه خدمات بهتر به این صنوف باشد، خوب است.»
 
حق‌بین با بیان اینکه جنس کار ناشران و کتابفروشان دو موضوع از هم جدا است، ادامه داد: «من در هر دو حوزه تجربه دارم و فکر می‌کنم اتحادیه سال‌های سال است که بر اراده ناشران می‌چرخد تا کتابفروشان. این موضوع درحالی رخ داده که جنس مطالبات کتابفروشان با ناشران متفاوت است؛ اگر حداقل در تهران این تفکیک انجام شود به نفع کتابفروشان است.»
 
وی با اشاره به برخی از این منافع برای ناشران و کتابفروشان یادآور شد: «کتابفروشان معمولا مشکلاتی با شهرداری، اداره دارایی و برق و تعزیرات دارند و اساسا نوع مراودات آن‌ها متفاوت است و مثل ناشران مشکلات محتوایی ندارند؛ بلکه دغدغه‌ آن‌ها از جنس کالای آماده برای ارائه است و باید بتوانند از حقوق خود در عرصه‌های مختلف دفاع کنند.»
 
به‌گفته حق‌بین، اگر این جدایی رخ بدهد، صنف کتابفروشان بهتر می‌توانند این موانع را مثل سایر صنوف حل کنند، امروزه دغدغه‌های اصلی اتحادیه حول محور ناشران می‌چرخد و مشکلات کتابفروشان برای خودشان باقی است.
 
وی به ذکر نمونه‌ای در این حوزه اشاره کرد و گفت: «در دوران همه‌گیری کرونا از اتحادیه می‌خواستیم که از کتابفروشان حمایت کنند تا این صنف مثل سایر صنوف باز ـ فعالیت داشته باشد ـ باشند؛ اما اتحادیه از این موضوع جانبداری نکرد؛ نتوانست از این حق کتابفروشان در این دوران دفاع کند. فکر می‌کنم دلیل اصلی موضوع این بود، افرادی که در راس اتحادیه حضور داشتند، اساسا منافع خود را در خطر نمی‌دیدند.
 
استقلال منافع ناشران و کتابفروشان
مرتضی دانش‌اشراقی، مدیر مسئول انتشارات موج در این زمینه با بیان اینکه من پنج سال پیش این ایده تشکیل دو اتحادیه «ناشران» و «کتاب‌فروشان» را در جمع هم‌اندیشان مطرح کردم، گفت: همان زمان گفتم که ناشران و کتابفروشان منافع متفاوت و در برخی مواقع حتی متضاد دارند. کتابفروش تلاش می‌کند درصد تخفیف بیشتری بگیرد و چک‌های طولانی‌مدت بدهد اما ناشران می‌خواهند فشار جانکاه خرید با درصد بالا در طی دو ماه، سپس چک ده ماهه دریافت کنند را کاهش دهند.
 
وی ادامه داد: طی سال‌های اخیر وضعیتی ایجاد شده که ناشران می‌توانند، مستقیم کتاب‌های خود را از طریق سایت یا فضای مجازی بفروشند، در این میان منافع کتابفروش به خطر می‌افتد و این موضوع، موجب دلخوری از جانب کتابفروشان شده است.
 
دانش‌اشراقی با بیان اینکه درگذشته که تعداد ناشران و کتابفروشان محدود بود، تشکیل اتحادیه سراسری کار معقولی بود، عنوان کرد: اما اکنون که تعداد ناشران و کتابفروشان زیاد شده است، بهتر است اتحادیه صنفی جدا داشته باشند تا به‌جای اینکه ناشر و کتابفروش دغدغه مسائل صنفی یکدیگر را داشته باشند به مسائل خودشان بپردازند.
 
وی با اشاره به اینکه اجرایی شدن این استقلال به نفع دو رسته ناشر و کتابفروش است، تاکید کرد: «اگر این اتحادیه‌ها جدا باشند، می‌توانند دغدغه‌های صنفی خود را به شکل بهتر و منسجم‌تری ادامه بدهند و نتیجه‌ مثبت آن، همه چرخه، ناشران، کتابفروشان، مراکز پخش و حتی مخاطبانشان را نیز در بر می‌گیرد.»
 
مدیر انتشارات «موج» در بخش دیگر صحبت‌های خود یادآور شد: «درگذشته تبادل و فروش کتاب در میان ناشران و کتابفروشان، بر روابط دوستی هم تاثیرگذار بود، اما این روند طی سال‌های اخیر تغییر کرده و مناسبات اقتصادی کاملاً بر این روند حاکم است. زیرا برخی از کتاب‌ها به راحتی فروخته نمی‌شود و کتابفروشان به جای 50 یا 100 نسخه از هر اثر، شاید به تهیه و خرید یک یا سه جلد بسنده می‌کنند. این درحالی است که قبلاً اصلاً کسی دو یا سه جلد کتاب درخواست نمی‌داد و حتی خجالت می‌کشید آن را بیان کند، در این زمان، اقتصاد و منافع به حق افراد، اجازه عمل به این دوستی‌ها را می‌بندد.»
 
دانش‌اشراقی ر پاسخ به این سوال که وضعیت ناشر – کتابفروشان در این میان چه خواهد شد ـ  توضیح داد: امروزه ناشرانی را داریم که علاوه بر کتابفروشی در حوزه‌های دیگر مثل چاپخانه، صحافی و توزیع هم فعالیت دارند و حتی در رسته‌های خارج از صنف هم فعال هستند، این افراد می‌توانند از اتحادیه‌های مرتبط با صنف خود پروانه کسب دریافت کنند، این موضوع لزوم یکجا بودن رسته‌های مختلف با هم که منافع متجانسی ندارند را منتفی می‌کند.
 
به گزارش ایبنا؛ باید دید آیا بحث تفکیک ناشران و کتابفروشان در آستانه دور دوم انتخابات اتحادیه محقق خواهد شد یا نه، آیا کتابفروشان از این طرح استقبال می‌کنند و به دنبال تشکیل اتحادیه مستقل برای خود می‌روند یا ترجیح می‌دهند منافع صنفی خود را در قالب همین تشکل کنونی دنبال کنند...