به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به روایت کتاب «همت»، یکی از همرزمانش تعریف می‌کرد که «قلاجه‌ بود و سرمای‌ استخوان‌سوزش‌. اوركت‌ها را آورديم‌ و بين‌ بچه‌ها قسمت‌ كرديم‌. نگرفت‌. گفت‌: همه‌ بپوشن‌. اگه‌ موند، من‌ هم‌ مي‌پوشم‌!» اما تعداد به اندازه کافی نبود و فرمانده هم حاضر نشد بپوشد. «تا آن‌جا بوديم‌، می‌لرزيد از سرما.» دیگری می‌گفت شبی از شب‌ها، حوالی ساعت یک یا دو بعد از نیمه‌شب بود. «صدای‌ شُرشُر آب‌ می‌آمد. توی ‌تاريكی‌ نفهميدم‌ كی‌ است‌. يكی‌ پای‌ تانکر نشسته‌ بود و يواش‌، طوری ‌كه‌ کسی بیدار نشود، ظرف‌ها را می‌شست‌. جلوتر رفتم‌. حاجی‌ بود.»
 
همسرش نیز تعریف می‌کرد «وقتی به خانه می‌آمد، من دیگر حق نداشتم کار کنم. بچه را عوض می‌كرد، شیر برایش درست می‌كرد. سفره را می‌انداخت و جمع می‌کرد، پا به پای من می‌نشست، لباس‌ها را می‌شست، پهن می‌كرد، خشک می‌كرد و جمع می‌کرد. آنقدر محبت به پای زندگی می‌ريخت که همیشه به او می‌گفتم: درسته که کم می‌آیی خانه، ولی من تا محبت‌های تو را جمع کنم، برای یک ماه دیگر وقت دارم. نگاهم می‌کرد و می‌گفت: تو بیشتر از اين‌ها به گردن من حق داری! یک بار هم گفت: من زودتر از جنگ تمام می‌شوم وگرنه بعد از جنگ به تو نشان می‌دادم تمام این روزها را چطور جبران می‌كردم.»
 
شهید محمد ابراهیم همت، هفدهم اسفند 1362 در جریان عملیات خیبر به شهادت رسید. زمان شهادت 28 سال داشت و فرمانده لشکر 27 محمد رسول‌الله بود. درباره او، اویی که یکی از بهترین فرماندهان ما در سال‌های جنگ تحمیلی بود، چند عنوان کتاب، عمدتاً در موضوع خاطر‌ه‌نگاری و زندگی‌نامه داستانی وجود دارد که تعدادی از این کتاب‌ها، کارهای ارزشمند و قابل دفاعی هستند.
 
اشاره به چند عنوان کتاب درباره شهید همت
ششمین جلد از مجموعه کتاب‌های «افلاکیان زمین» (نشر شاهد) نوشته محمدحسین عباسی ولدی پیشنهاد خوبی برای شروع مطالعه درباره شهید همت است. این کتاب کوچک در دو بخش، با عناوین «در مسیر زندگی» و «یادهای ماندگار» تنظیم شده است که بخش نخست به معرفی شهید و چگونگی شهادت و بخش دوم به بیان خاطراتی درباره ایشان اختصاص دارد. کتاب «خورشید خیبر» (نشر کتاب مسافر) نیز کتاب کوچکی است حاوی مجموعه‌ای از خاطرات خواندنی درباره شهید همت که از زبان همسر و همرزمان او روایت می‌شوند.
 
باز از میان کتاب‌هایی که حجم چندانی ندارند، اما متن و محتوای آنان بسیار خواندنی است، می‌توان از کتاب «همت به روایت همسر شهید» نام برد که دومین جلد از مجموعه کتاب‌های نیمه پنهان ماه، کاری از انتشارات روایت فتح محسوب می‌شود. متن این کتاب را حبیبه جعفریان تنظیم کرده است و ژیلا بدیهیان، همسر شهید محمدابراهیم همت، گوشه‌ای از خاطرات مشترک‌شان را بازخوانی می‌کند.
 
در این کتاب می‌خوانیم: به حاجی گفتم «خانواده من تیپ خاص خودشون رو دارند. چندان مذهبی نیستند و از سپاهی‌ها هم خوش‌شون نمی‌آد. احتمالاً پدر و مادرم مخالفت می‌کنند، صحبت با این‌ها با خود شما و دیگه این که من می‌خوام بدون مهریه ازدواج کنم. شما وقتی می‌رید پدرم رو راضی کنید، مهر تعیین نکنید.» چقدر ادعا داشت آن روزها! چقدر خودش را حزب‌اللهی‌تر از حاجی می‌دانست! وقتی قرار شد قبل از عقد باهم صحبت کنند او را قسم داد و گفت «زندگی من باید همه‌چیزش برای خدا باشه. اگر لله می خواید با من ازدواج کنید، صحبت کنیم.» اما حالا می‌داند، یعنی حس می‌کند که این‌ها نبود. عشق و عاشقی هم نبود؛ از حاجی تا همان لحظه عقد خوشش نمی‌آمد، حتا بدش می‌آمد! یک‌جور توفیق بود یا رحمت، یک خوبی که خدا خواست و به او رسید؛ انگار سهم او باشد.
 
کتاب «نیمه پنهان یک اسطوره» کاری از زنده‌نام احد گودرزیانی (انتشارات سوره مهر) نیز متنی کم‌وبیش مشابه دارد و در آن خاطراتی درباره شهید همت، از زبان خانم ژیلا بدیهیان مرور می‌شود. همسر شهید همت در این کتاب، تصویری غریب از او به تصویر می‌کشد؛ مردی که دلهره به جان لشکر دشمن می‌اندازد، اما در منزل خود، قلب بلورینش سرشار از اشک است و مثل بال فرشتگان، زلال و شفاف. اکنون از آن اسطوره، بدیهیان دو فرزند برومند به یادگار دارد و انبوهی خاطره که بیشتر به افسانه شبیه‌‌اند؛ اما در عین حال حقیقت‌اند.
 
نویسنده در کتاب حاضر به داستان آشنایی و ازدواج «ژیلا بدیهیان» با شهید همت و زندگی با ایشان، علاقه ویژه بسیجی‌‏ها به همت، آخرین دیدار و زندگی بعد از شهادت همسر پرداخته شده است. همچنین در پایان کتاب گزیده‌ای از زندگی‏نامه شهید همت ارائه شده است. در کنار این عناوین، آثار دیگری مثل «معلم فراری» نوشته رحیم مخدومی (انتشارات سوره مهر)، «به مجنون گفتم زنده بمان» کاری از فرهاد خضری (انتشارات روایت فتح)، «برای خدا مخلص بود» به کوشش علی اکبری (انتشارات یازهرا) و «ماه همراه بچه‌هاست» نوشته گلعلی بابایی (انتشارات رویات 27 بعثت) نیز وجود دارند که هرکدام، به سهم خود روایتی از زندگی و مجاهدت‌های شهید همت را مکتوب و عرضه کرده‌اند.
   
دو کتاب، کمی متفاوت با کتاب‌های دیگر
اما در فهرست کتاب‌هایی با موضوع شهید همت، دو کتاب، محتوای نسبتاً متفاوتی دارند و نویسندگان‌شان کوشیده‌اند شهید همت را از منظری متفاوت بررسی کنند. کتاب نخست «شهید همت در مکتب نبوی: گذری بر رفتارهای مدیریتی شهید همت» است که علیرضا شفیعی آن را نوشته و مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس آن را منتشر کرده است. این کتاب با نگاهی به سیره و مدیریت نظامی رسول‌الله (ص) آغاز می‌شود و بعد کنش و واکنش‌های شهید همت در مباحثی مثل شجاعت و سعه صدر و صبوری و توکل در قیاس با این سیره و مدیریت محک می‌خورد. نویسنده در نوشتن این کتاب، دست به پژوهشی گسترده زده و به جز بازخوانی همه سخنرانی‌های شهید همت، درباره شناخت هرچه بهتر ویژگی‌های او، از کسانی که او را می‌شناختند پرس‌وجو کرده است.
 
کتاب دوم «اسطوره همت: نشانه‌شناسی شهید همت» نام دارد، کاری از محمدحسام مظاهری و انتشارات آرما. در این کتاب تلاش می‌شود، همه روایت‌هایی که تا قبل از آن درباره شهید همت وجود داشته مورد بازنگری و بازبینی قرار بگیرند تا چهره هرچه واقعی‌تری از این فرمانده شهید، به خواننده ارائه شود. به تعبیری «در این سال‌ها، از محمدابراهیم همت، هرکس تصویری ساخته و روایتی کرده است. اما همتِ واقعی کدام این‌هاست؟ کتاب اسطوره همت به دنبال پاسخ این پرسش است. این کتاب در حقیقت بازنمایی شهید همت با روایت‌های مختلفی که از این شهید است، محسوب می‌شود، که در هر فصل به یکی از روایت‌ها پرداخته شده و روایت‌ها مقایسه شده‌اند.»