خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): با فروکش کردن تب کرونا در سالی که گذشت، مناسبات اجتماعی و رویدادهای فرهنگی کم و بیش از سر گرفته شد و در این میان، شاهد برپایی جوایز ادبی متعددی در سال 1401 بودیم. از جلال گرفته تا ارغوان و یوسف... بنا به سنت هر ساله، مروری داشتیم بر کم و کیف برگزاری این جوایز و معرفی آثار برگزیده و تجلیل شده آن‌ها.
 
1- جلال در پله‌ پانزدهم
آیین اختتامیه پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در تاریخ 24 دی‌ماه با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ، یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی ارشاد، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و علی رمضانی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در تالار وحدت برگزار شد.
در این دوره، بالغ بر 3700 اثر داستانی منتشرشده در سال 1400 در دبیرخانه جایزه تحویل و در چهار گروه، مورد داوری قرار گرفت. در بخش داستان بلند و رمان کتاب «صور» نوشته حسینعلی جعفری از نشر سروش و کتاب «عزرائیل» اثر نیما اکبرخانی از نشر کتابستان معرفت به عنوان شایسته تقدیر معرفی شدند.
در بخش داستان کوتاه کتاب «ویروس عاشق» اثر مجید رحمانی از نشر صاد شایسته تقدیر شد. در بخش مستندنگاری کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» نوشته حمیدرضا اسماعیلی از نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به عنوان برگزیده و کتاب «عقیله» اثر الهام امین، از انتشارات به نشر شایسته تقدیر شد. در این بخش هیات داوران از کتاب «نبرد تنگه‌ها» نوشته مصطفی رحیمی از انتشارات شهید حسن باقری نیز تجلیل کردند.
در بخش نقد ادبی نیز دو اثر کتاب‌ «تماشای روایت؛ بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام» اثر مجید آقایی از انتشارات علمی فرهنگی و کتاب «خودانتقادی ادبی؛ رساله‌ای در نقد هنر خویشتن د عرصه ادبیات» اثر مهرداد نصرتی از نشر فرهنگ عامه شایسته تقدیر شدند و این بخش نیز برگزیده‌ای نداشت.
از بخش‌های جنبی این دوره، در بخش حاج قاسم کتاب‌های «حاج قاسمی که من می‌شناسم» اثر سعید علامیان از نشر خط مقدم و «شاید پیش از اذان صبح» اثر احمد یوسف‌زاده از نشر سوره مهر برگزیده شدند. در بخش کرونا نیز کتاب «جهاد در قرنطینه» اثر فروغ زال از نشر راه‌یار برگزیده شد. همچنین در دیگر بخش ویراستاری کتاب مرحوم حسین جلال‌پور برای کتاب «صور سکوت» و نرجس توکلی لشکاجانی برای ویراستاری کتاب «اینجا سوریه است» از نشر راه‌یار برگزیده شدند.
از دیگر نکان حائز اهمیت در این دوره، برگزاری کارگاه‌های آموزشی آل‌جلال بود که با مشارکت 180 هنرجو از 31 استان کشور بود که با تدریس 13 مدرس داستان‌نویسی برپا شد.
 
2- ارغوان و گل کردن 20 داستان کوتاه
پنجمین جایزه ادبی ارغوان با بررسی 600 اثر ارسالی شامگاه جمعه ۲۰ خرداد 1401 در دو بخش برندگان و برنده برندگان با موضوغ «دروغ» برگزیدگان خود را شناخت. در مراسم اختتامیه این رویداد ادبی که در پردیس موسیقی و تئاتر باغ کتاب تهران برگزار می‌شد، اوژن حقیقی، دبیر جایزه؛ فرشته احمدی، نماینده هیات انتخاب و احمد پوری، نماینده هیات داوارن به ایراد سخن پرداختند.
تندیس ارغوان در بخش برندگان، از آخر به اول به داستان‌های دنیا چهرازی از تهران، واله ساجدی از تهران، سعید قلی زاده از  تبریز، محدثه سارانی از گلستان، مهران صفرخانی از تهران، مهسا شاملو از تهران، رحمان حسینی از افغانستان، پردیس خلجی از همدان (سوم)، آرمان عابدیان (دوم) و نوید عظیمی از کرج (اول) اهدا شد.
در بخش برنده برندگان نیز ندا جبراییلی، عباس عظیمی از افغانستان، منوچهر زارع‌پور، مهیا مرادی‌نسب، احسان منصف خوش حساب، سید رحیم حسینی‌نژاد، امیر محمد محدثی، زهرا گودرزی (سوم)، غزل محمدی (دوم) و فرناز قربانی (اول) برگزیدگان رتبه‌های دهم تا یکم این جایزه بودند.
تجلیل از زنده‌یاد پرویز دوایی، یکی دیگر از بخش‌های مراسم اختتامیه پنجمین جایزه ادبی ارغوان بود که با سخنرانی هوشنگ گلمکانی همراه بود. حسین سناپور، لیلی گلستان، ابراهیم حقیقی، حسن معجونی، مسعود فروتن، عباس یاری، بهرام دهقانی، محمدرضا غفاری، کاوه سمندریان، جوانه دلشاد، کیوان کثیریان، میلاد صدر عاملی و آرش صادق بیگی نیز از جمله حاضران این مراسم بودند.
 
3- قلم زرین در بیستمین قدم
یکی دیگر از رویدادهای ادبی سال 1401 به برگزاری مراسم اختتامیه بیستمین دوره جایزه قلم زرین اختصاص داشت؛ رویدادی که 14 تیرماه، و همزمان با روز قلم در مجتمع سرچشمه تهران برگزار شد. در این مراسم یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سخنرانی کرد و برگزیدگان در بخش‌های زیر، موفق به دریافت قلم زرین شدند:
در بخش شعر کودک و نوجوان، کتاب «شعر سفارشی»، اثر افسانه شعبان‌زاده، در بخش داستان کودک و نوجوان، کتاب «من و آقای همسایه»، نوشته علیرضا متولی و «ننه اربعین و ساک عجیب و غریب» اثر سنا ثقفی برگزیده شدند.
این جایزه در بخش نقد و پژوهش، برگزیده‌ای نداشت و در بخش شعر بزرگسال، «مرتد» از مهدی جهاندار و «همان گندم اول»، سروده‌ عباس باقری قلم زرین را از آن خود کردند. در بخش داستان بزرگسال نیز هیات داوران به «صور سکوت» نوشته محمد قائم‌خانی به‌عنوان اثر برگزیده رای دادند.
 
4- جایزه ادبی «ما» در آغاز راه
جایزه ادبی «ما» در سالی که گذشت، اولین تجربه برگزاری خود را پشت سر گذاشت. هرچند که حضور چهره‌هایی همچون محمود دولت‌آبادی، احمد جلیلی، حسن کیائیان، افشین شاهرودی و ضیاالدین خالقی در مراسم اختتامیه این رویداد، نشان داد برگزارکنندگان از در برداشتن گام نخست نیز تنها نبوده‌اند.
در بخش داستان کوتاه کتاب «آختامار» نوشته هماجاسمی به عنوان کتاب برگزیده و «کورسرخی» نوشته عالیه عطایی به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شدند. در بخش رمان نیز کتاب «وقایع نگاری مرگ یک دیوانه» نوشته مهدی فروتن کتاب برگزیده و «زل آفتاب» نوشته سرش چیت ساز به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شدند.
در بخش شعر، مجموعه «سارا» سروده رضا یاوری به عنوان کتاب برگزیده و مجموعه «صدای من را از خواستن می شنوید» سروده آرش نصرت اللهی به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شدند. در پایان مراسم نیز دو شاعر برگزیده، رضا یاوری و آرش نصرت‌اللهی، به شعرخوانی پرداختند.
  
5-شعر خبرنگاران
آیین پایانی شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال شعر ایران به انتخاب خبرنگاران، رویداد دیگری بود که در سال 1401 شاهد برگزاری آن بودیم. این مراسم، عصر شنبه یازدهم تیر ماه به میزبانی کافه «کتاب فلسفه» با حضور موسی بیدج، محمود معتقدی جمعی از شاعران و فعالان فرهنگی برگزار شد.
علیرضا بهرامی، شاعر و دبیر این جایزه در این مراسم، ضمن نکوداشت برگزیدگان بخش یک عمر فعالیت شعری، از انتخاب شدن علیرضا طبایی، غزلسرا و ترانه‌سرای پیشکسوت در این دوره خبر داد که به دلیل بیماری، در مراسم حضور نداشت و پسر او احمد، به نمایندگی از پدر تندیس این بخش را دریافت کرد.
در این دور از جایزه شعر خبرنگاران، پونه ندایی و سپیده نیک‌رو از محبوبه راد به عنوان برگزیدگان بخش شاعران بدون کتاب تجلیل شدند و در ادامه، کتاب «ده و ده دقیقه و سی ثانیه» اثر کیانوش خان‌محمدی به عنوان برگزیده بخش کتاب سال شعر ایران به انتخاب خبرنگاران معرفی شد.
 
 6- شعر فجر
 مراسم اختتامیه هفدهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر عصر امروز (جمعه 14 بهمن‌ماه)، با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، رضا اسماعیلی، دبیر علمی این دوره از جشنواره، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اصحاب رسانه و علاقه‌مندان شعر و ادبیات در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان صدا‌وسیما برگزار شد.
در این مراسم رضا اسماعیلی، دبیر هفدهمین دوره جشنواره شعر فجر بیانیه هیئت داوران را قرائت کرد و برگزیدگان در پنج گروه ادبی شعر کلاسیک، شعر نو(قالب‌های نیمایی و سپید)، شعر محاوره، شعر کودک و نوجوان و درباره شعر(پژوهش‌های حوزه شعر) به شرح زیر، معرفی و تجلیل شدند:
در گروه بخش شعر «بزرگسال (کلاسیک)»، کتاب‌های «زیر ساعت حرم» اثر مریم سقلاطونی و «مرتد» اثر مهدی جهاندار و در  بخش شعر «بزرگسال (گروه شعر نو)» کتاب‌ «میان جیوه و اندوه» اثر لیلا کردبچه شایسته تقدیر شناخته شدند. در بخش شعر «بزرگسال (شعر محاوره)» نیز این عنوان به کتاب «نسخه‌ی مجنون من» اثر پریسا صفاریان اعطا شد.
در بخش شعر«کودک و نوجوان»، کتاب‌های «دلتنگم و می‌دانی…» اثر مریم زندی و «قلب کوه از سنگ نیست» اثر غلامرضا بکتاش به‌عنوان آثار شایسته تقدیر، تجلیل شدند و کتاب «قرن‌های بی‌زمان: درآمدی تحلیلی – معرفت‌شناختی بر منطق‌الطیر عطار» اثر  مهدی محبتی برگزیده بخش «درباره شعر» شناخته شد. همچنین کتاب «هشت رود» نوشته محمد کاظم کاظمی در این بخش، شایسته تقدیر معرفی شد.
 
7- تولد «ساهر» در شیراز
نخستین جشنواره ادبی ساهر با رویکرد داستان نویسی در عرصه امنیت نفرات برگزیده‌ خود را در شامگاه چهارمین روز اسفندماه 1401 در تالار حافظ شیراز شناخت. سیدمحمد هاشمی، معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ اسماعیل محبی‌پور، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری فارس؛ بیژن کیا دبیر ادبی انجمن ساهر از سخنرانان این مراسم بودند.
در این آئین راضیه کاراندیش، فاطمه نودهی و دنیا اسکندرزاده در بخش «داستان کوتاه» و مهوش کشکولی، احمد خادمی، فریبا کریمی در بخش «داستانک» به عنوان برگزیده معرفی شدند، اما در بخش «کتاب سال امنیت»، کتابی شایسته عناوین اول تا سوم تشخیص داده نشد و تنها در این بخش، مریم مقانی و وحید حُسنی به عنوان شایسته قدردانی، شناخته شدند. همچنین کتاب شهید محسن جعفری به عنوان شهید -شاخص امنیت فارس رونمایی شد.
 
ا8- «یوسف» در اردبیل
ختتامیه مرحله استانی یازدهمین دوره جایزه ادبی «یوسف» و آئین رونمایی از 22 عنوان کتاب دفاع مقدس همزمان با گرامیداشت سوم خرداد سالروز آزادسازی خرمشهر در سالن اجتماع موزه دفاع مقدس اردبیل برگزار و برگزیدگان تجلیل شدند.
به گفته‌ی رسولی، دبیر اجرایی این جایزه؛ در مرحله استانی جایزه ادبی «یوسف» بیش از 41 اثر نهایی به مرحله داوری رسید که از این تعداد ۵ اثر تجلیل شدند.: «طوبی حسین زاده» برای داستان «زیر نور ماه» رتبه اول، «خدیجه سلمانی» برای داستان «شهر غیرت» رتبه دوم و «توران قربانی صادق» برای داستان «سنگ ها زبان باز کرده اند» رتبه سوم را از آن خود کردند.
هیئت داوران این دوره از جایزه ادبی داستان «دیدارمان کنار کارون» نوشته «نیره محرمی رنجبر» و داستان «یک جفت چشم قهوه ای» توسته «مونا منادی را نیز شایسته تقدیر دانستند. «پری آخته»، «فرانک انصاری» و «محمد حسین حسین پور» از نویسندگان حوزه دفاع مقدس هیئت داوران این دوره از مرحله استانی جایزه ادبی یوسف بودند. انتشار فراخوان دوازدهمین دوره جایزه ادبی یوسف و رونمایی از پوستر این رویداد، از دیگر اخبار منتشر شده در سال اخیر بود.
  
9- شعر آیینی در آوردگاهی جهانی
نخستین جشنواره جهانی شعر آیینی در تاریخ 9 شهریور ماه طی مراسمی با معرفی برگزیدگان و تجلیل از آنان در سالن سوره حوزه هنری به کار خود خاتمه داد. قرائت پیام ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری به این جشنواره، از نکات قابل توجه این مراسم بود؛ مراسمی که سیدعبدالله حسینی، رئیس جشنواره؛ فخر روحانی، رئیس دپارتمان انگلیسی قم و هادی سعیدی کیاسری، ریئس هایت داوران جایزه، از سخنرانان آن بودند. مطایق با اعلام هیات داوران، نهال والای از آمریکا رتبه اول این جشنواره در بخش جهانی را از آن خود کرد، فاطمه بن‌علی از انگلستان رتبه دوم و تسنیم جعفر  از تانزانیا دریافت رتبه سوم را به دست آوردند.
در بخش دیگری از این مراسم، هدیه نقدی ۱۰۰ یورویی، تندیس جشنواره و لوح تقدیر را به شایستگان تقدیر، به این شرح اهدا کردند: حسن خسروی وقار برای اثر من خواب بودم آتش آمد از قم، سید اعظم حسینی برای اثر چرخه بی‌انجام عشق از شیراز، غلامرضا کافی برای اثر گره بستند از پرواز از شیراز، امیر رسولی برای اثر گرفته ما را و دستش گرم از زنجان، سیدشاه‌حسین موحد بلخی برای اثر حسینی خونی که از از خاک تا خدا زد از افغانستان، مرتضی حیدری آل‌کثیر برای اثر هم‌قدم از تهران، مصطفی جلیلیان‌مصلحی برای اثر قاصد خون از مشهد، پرویز بیگی برای اثر غروب بود و زمین و زمان قرار نداشت از تهران و هادی فردوسی برای اثر اینجا همه لطف بی‌عدد از شیراز.
در پایان این مراسم نیز لوح تقدیر، تندیس جشنواره و جایزه نقدی ۱۲۵۰ یورویی به سید ابوطالب مظفری برای ترکیب‌بندی شَرِ شوکران از افغانستان به عنوان نفر سوم، جایزه نقدی ۲۵۰۰ یورویی، تندیس جشنواره و لوح تقدیر به محمدسعید میرزایی برای قصیده پیوسته حسینیه از تهران به عنوان نفر دوم و دیپلم افتخار رتبه اول، تندیس جشنواره و جایزه نقدی ۵ هزار یورو به مهدی زارعی برای ترکیب بند قابیل از کرج اعطا شد.
 
1401 و آخرین اخبار از چند چایزه دیگر:

هشتمین دوره‌ جایزه‌ شعر «احمد شاملو»: انتشار فراخوان برگزاری در تاریخ یکم اردیبهشت‌ماه....
بیست‌ویکم و بیست‌ودوم جایزه مهرگان ادب: معرفی نامزدهای نهایی در یکم تیرماه....
یازدهمین جایزه ادبی «هفت اقلیم»: اعلام نامزدهای نهایی در تاریخ هفتم تیرماه....
پنجمین جایزه ادبی «الوند»: انتشار فراخوان برگزاری در تاریخ پنجم تیرماه....
بیست و دومین دوسالانه جایزه ادبی غنی‌پور: در سال 1402 برگزار می‌شود