خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، چاپ دیجیتال، یکی از روش‌های مدرن و پراستفاده در صنعت نشر و تولید کتاب است. چاپ دیجیتال به ناشران و نویسندگان اجازه می‌دهد تا کتاب‌هایشان را بدون تاخیرهای زیاد و با سرمایه‌گذاری کمتری چاپ و یا بازانتشار کنند. این فرایند یک روش سریع، ارزان و کارآمد برای نشر و تولید کتاب‌ است که در دهه‌های اخیر در دنیا استفاده می‌شود؛ در ایران نیز در دو دهه اخیر سهم زیادی را در تولید کتاب داشته است.
 
تجهیزات این چاپ گران و دارای دانش فنی بیشتری هستند، این موارد ممکن است برای ناشران خصوصی یا شرکت‌های کوچک ایجاد مشکل کند، با پیشرفت فناوری، چاپ دیجیتال به یکی از روش‌های پُراستفاده در صنعت نشر و تولید کتاب تبدیل شده است. در این روش، فایل الکترونیکی کتاب به چاپگر دیجیتال ارسال می‌شود و پس از چاپ، کتاب صحافی و تولید می‌شود، اما مزایای این شیوه چاپی چیست و چگونه می‌تواند در توسعه یا رشد تولید کتاب موثر باشد؟

محمد‌مهدی تینای طهرانی، مدرس دانشگاه و کارشناس فناوری‌های چاپ دیجیتال معتقد است که طی سال‌های اخیر اقبال ناشران و حتی مردم از چاپ دیجیتال به دلیل سهولت و مزایایی که در شیوه‌های چاپی دارد بیشتر شده و حتی طی سال‌های آتی افزون‌تر هم خواهد شد.
 
بهترین و مهمترین فایده چاپ دیجیتال کاهش هزینه تولید کتاب است، درباره  ویژگی‌های این نوع چاپ بیشتر بفرمایید.
در چاپ سنتی، باید پلیت‌های مجزای چاپ برای کتاب تهیه شود و هزینه‌های تولید چاپی برای هر کتاب در شمارگان پایین و بالا می‌رود، با استفاده از چاپ دیجیتال، فایل الکترونیکی همان کتاب می‌تواند بیش از یک بار چاپ شده و هزینه‌های تولید کمتری برای ناشر و نویسنده داشته باشد. به دلیل سرعت و کارآیی بالای چاپ دیجیتال، کتاب بعد از تهیه فایل الکترونیکی، به راحتی و در مدت کوتاهی می‌تواند چاپ شود. در این روش، دستگاه چاپ دیجیتال برای تولید کتاب‌ها از تونرهای رنگی و با رطوبت کمتری نسبت به چاپ سنتی استفاده می‌کند و باعث می‌شود کتاب‌های تولید شده، در طولانی مدت به خوبی حفظ شوند.
 
مزایای چاپ دیجیتال برای مخاطبان مستمر کتاب‌ مثل دانشجویان و سایر افراد چیست؟
چاپ دیجیتال، به ناشران و نویسندگان اجازه می‌دهد تا به دانشجویان، دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به کتاب، دسترسی به کتاب‌های جدید‌تر و با موضوعات مختلف و متنوع بدهند؛ همچنین با تولید عناوینی که بیشتر درخواست دارند، می‌توان درآمد بیشتری برای ناشران و نویسندگان فراهم کرد و موجب تشویق به تولید بیشتر کتاب‌های مهم و خاص شد؛ البته در بعضی موارد، ناشران ممکن است برای تولید کتاب‌هایی که فروششان کم است، از چاپ دیجیتال استفاده کنند.
 
پیش‌بینی‌‌ها درباره آینده چاپ دیجیتال در صنعت نشر چیست؟ 
از دیگر مواردی که نشان‌دهنده مزیت چاپ دیجیتال به‌شمار می‌‌رود، قابلیت چاپ کتاب‌های سفارشی براساس سلیقه خاص هر شخص است که زمینه کاهش تخلف و تقلید در تولید کتاب‌های تحقیقاتی و فنی می‌شود؛ همچنین چاپ دیجیتال اجازه می‌دهد تا دانش‌آموزان و دانشجویان به راحتی به جستجوی مطالب پرداخته و از اطلاعات به‌روز استفاده کنند؛ زیرا به راحتی ادیشن و ویرایش‌های جدید یک کتاب ایجاد و چاپ می‌شود؛ در نتیجه، چاپ دیجیتال به‌عنوان یک روش کارآمد و ارزان برای نشر و تولید کتاب‌ها، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل تلاش صنعت نشر برای سازگاری با فناوری، این روش نیز در حال توسعه و پیشرفت است.
 
درباره کیفیت چاپ کتاب به روش افست و دیجیتال بفرمایید.       
درگذشته کیفیت چاپ افست با فاصله زیادی از چاپ دیجیتال قرار داشت. اما سال‌های اخیر، کیفیت ساخت دستگاه‌ها و تجهیزات چاپ دیجیتال بیشتر شده و در آن‌ها از فناوری‌های جدیدی کمک گرفته‌اند. به همین دلیل فاصله کیفیت چاپ دیجیتال و چاپ افست نیز بسیار کمتر شده است. تاجایی که در سال‌های اخیر عملاً نمی‌توان از روی کیفیت متوجه نوع چاپ دیجیتال یا افست شد و تنها افراد حرفه‌ای می‌توانند این موضوع را تشخیص دهند؛ درنتیجه اگر نگران کیفیت کتاب خود باشیم هر دو روش دیجیتال و افست می‌توانند کیفیت مد‌نظر را تهیه کنند به همین دلیل هرساله در ایران برتعداد ناشرانی که از سیستم‌های دیجیتال استفاده می‌کنند بیشتر و بیشتر می‌شود.

ازسوی دیگر امروزه به دلیل قیمت زیاد کاغذ و وقت‌گیر بودن چاپ افست، چاپ کتاب بیشتر به سمت دیجیتال پیش رفته است. چاپ دیجیتال را می‌توان در حیطه‌های بسیاری به کار برد که یکی از این حیطه‌ها چاپ دیجیتال کتاب است، چاپ دیجیتال نسبت به چاپ افست سرعت اولیه آماده‌سازی  بالاتری دارد و از کیفیت خوبی هم برخوردار است.
 
و تفاوت عمده چاپ دیجیتال با شیوه‌ای مثل افست چیست؟
علت تفاوت این نوع چاپ با سایر روش‌ها، در استفاده از رایانه و نرم‌افزارهای دیجیتالی نیست. چه در چاپ دیجیتال چه در سایر روش‌ها، از ابزارهای دیجیتال برای چاپ استفاده می‌شود. تفاوت این روش با سایر روش­ها ارتباط مستقیم است. این به این معنی است که در روش‌های دیگر، ابزار دیجیتال در خود چاپ دخیل نیست. چاپ دیجیتال به چاپی اطلاق می‌شود که از تکنیک‌های مخصوص همراه با تکنولوژی استفاده شده و اطلاعات و محتویات به‌صورت دیجیتالی و بدون هیچ‌گونه واسطه به دستگاه چاپ منتقل شوند. هیچ نیروی انسانی واسط در این روش وجود ندارد و کاملاً به‌صورت ماشینی انجام می‌شود. در چاپ دیجیتال، فایل موردنظر و محتویات آن به طور مستقیم به دستگاه چاپ انتقال‌یافته و با سرعتی بالا روی کاغذ یا پارچه چاپ می‌شوند. این چاپ امروزه عمدتا به دو روش انجام می‌شود که شیوه  جوهرافشان و لیزری از انواع روش‌های آن هستند.
 
انتشار کتاب در شمارگان دلخواه را هم باید به مزیت‌های چاپ دیجیتال کتاب اضافه کرد، امروزه ناشران  چقدر به این مزیت واقف هستند؟  
در چاپ دیجیتال کتاب، مراحل پیش از چاپ که شامل لیتوگرافی است حذف شده و نیازی به پلیت‌های ویژه برای هر دوره از چاپ نیست. در نتیجه زمان چاپ کوتاه‌تر می‌شود؛ همچنین در این چاپ مقدار تولید موارد زائد کمتر بوده و از نیروی انسانی کمتری استفاده می‌شود. همانطور که گفتید یکی از مزیت‌های اصلی چاپ دیجیتال کتاب این است که می‌توان کتاب را در تیراژ دلخواه چاپ کرد. این تیراژ می‌تواند حتی یک جلد باشد. چاپ با تیراژ پایین صرفه اقتصادی بیشتری برای ناشر و نویسنده دارد. زیرا در ابتدا می‌توانند کتاب خود را در شمارگان پایین به بازار عرضه کنند و پس از اطلاع از سلیقه مخاطب آن را تجدید چاپ کنند و دچار ضرر مالی نشوند.

از دیگر ویژگی‌های چاپ دیجیتال می‌توان به‌سرعت زیاد انجام فرآیند اشاره کرد. این نوع چاپ موجب صرفه‌جویی در زمان می‌شود. در کوتاه‌ترین زمان ممکن، چاپ انجام شده و در هر مرحله امکان ایجاد تغییر در تنظیمات امکان‌پذیر است. در واقع آنچه موجب کوتاه بودن زمان چاپ می‌شود، سرعت بالای آماده‌سازی و شروع چاپ آن است. چاپ دیجیتال کتاب در مقایسه با سایر روش‌ها با سرعت زیادی انجام می‌شود.

به‌طور خلاصه مهم‌ترین منشخصه‌های چاپ دیجیتال را می‌توان در مؤلفه‌های زیر دانست؛
 

• آسان بودن روش اجرا
  امکان تغییر اطلاعات و تنظیمات
  سازگاری با محیط‌زیست و تولید مواد زاید کمتر
  سرعت بالا و صرفه‌جویی در زمان
  دقت زیاد و درصد خطای کمتر
  کیفیت قابل‌قبول چاپ
  هزینه کمتر نسبت به سایر روش‌ها به‌خصوص در تیراژهای کم
  قابلیت چاپ تعداد کم برای اطمینان از کیفیت و رنگ
  امکان شخصی‌سازی
  امکان حذف مرحله لیتوگرافی
  امکان استفاده از انواع کاغذ و مقواحتی چاپ روی جعبه های ساخته شده
  چاپ در ابعاد خیلی بزرگ
  صرفه‌جویی در مقدار مواد اولیه
  زمان عرضه و تحویل کوتاه نسبت به سایر روش‌ها
  امکان ویرایش و اصلاح اطلاعات

 
مزایای چاپ دیجیتال برای ایجاد تغییر در نسخه‌های بعدی چیست؟
در واقع هر نوع تغییر و یا تنظیمات اختصاصی را می‌توان در چاپ دیجیتال انجام داد بدون اینکه نیاز به آماده‌سازی قبلی باشد. در نظر داشته باشید که در چاپ افست پس از آماده‌سازی پلیت، امکان تغییرات فیزیکی وجود ندارد. در چاپ دیجیتال  تنظیمات نهایی را می‌توان براساس خواسته مشتری انجام داد در حالی‌که پایه طراحی از قبل وجود داشته است.
 
در برخی نمونه‌ کتاب‌ها مشاهده شده که دقت در جزئیات چاپی را می‌توان در چاپ دیجیتال به خوبی لحاظ کرد.
بله. قبل از چاپ در شمارگان زیاد می‌توان چند نمونه از کار را چاپ کرد و در صورت وجود هرگونه اشکال و خطای جزئی، آن را برطرف کرد. این مورد هزینه اضافی به همراه ندارد و موجب اختلال در امور چاپ نمی‌شود. در تکنولوژی دیجیتال امکان چاپ در نمونه‌های کمتر و به صورت شخصی نیز وجود دارد. بسیاری از شرکت‌ها و موسسات ترجیح می‌دهند روش‌های مدرن‌تر را سفارش دهند و این بستگی به بودجه، زمان و پیش نیازهای مدیریتی دارد. نکته جالب توجه این است که در چاپ دیجیتال کتاب شما می‌توانید محتویات و اطلاعات هر نمونه را در حین کار نیز تغییر دهید.
 
فکر می‌کنید افکار عمومی در حوزه کتاب از این شیوه چاپی باز هم استقبال خواهند کرد؟
 اولا با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که چاپخانه‌ها و ناشران بزرگ دنیا در حوزه دیجیتال درحال انجام آن هستند به نظر می‌رسد که تولید کتاب در حال رشد یا تغییر از حالتی به حالت دیگر است، یعنی برخلاف تصور سال‌های گذشته دستگاه‌های خوانش الکترونیکی یا مطالعه از روی فایل‌های پی‌دی‌اف جایگزین مطالعه کتاب نشده است، دوم آنکه با توجه به رصد دنیا در حوزه نشر و تولید کتاب این ذائقه مشتریان و مخاطبان کتاب است که دچار تغییر شده و همان تنوع‌طلبی که در سایر حوزه‌ها نفوذ پیدا کرده در این زمینه نیر جاری شده است؛ یعنی مخاطبان کتاب مانند همه کالاها خواهان تنوع هستند و علاقه دارند تا هرسال و شاید هرماه آخرین ویرایش یک کتاب را با اعمال تغییرات روزانه مد نظر مولف دریافت کنند و چاپ دیجیتال با امکان تولید کتاب در شمارگان محدود به کمک این ایده آمده است.