خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مظفر شاهدی، پژوهشگر تاریخ و سندپژوه: هر چه فکر کردم، تفاوت درخور توجهی در نقش یا تأثیری که برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب، در دیده شدن یا معرفی کتاب‌های تاریخی با آثار و کتاب‌هایی که در سایر حوزه‌های علمی و فرهنگی ارائه می‌شود، پیدا نکردم. تردیدی وجود ندارد که برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب، جایگاه مهمی در معرفی و ارائه آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشیِ محققان و نویسندگانِ کتاب، در عرصه‌های گوناگون علوم انسانی و اجتماعی و دیگر رشته‌های علوم و فرهنگ و از جمله «تاریخ» ایفا می‌کند. علی‌ای‌حال طرحِ موضوعِ بالا، شاید فرصتی فراهم آورده باشد تا به‌عنوان کسی که دستی در حوزه تاریخ‌اندیشی، تاریخ‌نگاری و مطالعهِ گزیر یا ناگزیرِ آثار تاریخی داشته است، کمی در باره فقر تاریخ‌نگاری، تألیف، انتشار کتب و آثار تاریخیِ فاخر و علمی، در ایران، درنگ کنیم.
تا جایی که مطالعات و برداشت‌های خود من نشان می‌دهد، طی چند دهه گذشته، به‌ویژه، در حوزه تاریخ معاصر ایران، کتب و آثارِ علمیِ تأثیرگذارِ بسیار کمی، در داخل و حتی خارج از ایران، تألیف و به‌بازار نشر راه یافته است. به‌عبارت دقیق‌تر، در حوزه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهیِ علمی و آکادمیک (در چارچوب پارادایم‌ها و مکاتب تاریخ‌نگاریِ مختلف رقیب)، سالیانی طولانی است که با فقر تاریخ‌نگاری و تاریخ‌‌پژوهی مواجه بوده‌ایم.
دلایل و ریشه‌های احتمالیِ علمی (روش‌شناسانه و معرفت‌شناختی)، فرهنگی و سیاسی یا حتی اقتصادیِ این فقر دیرپای تاریخ‌نگاری در ایران، می‌تواند، مباحثِ درازدامنی را رقم بزند؛ اما، آنچه که مسلم است، نه تاریخ‌نگاران و اندیشمندان دانشگاهی، نه محققان و مورخانِ مستقل نه مؤسساتِ پژوهشیِ تاریخی که در حوزه تاریخ معاصر ایران فعالیت می‌کرده‌اند، سالیانی می‌شود گفت طولانی است که، آثار علمیِ تاریخیِ قابل توجهی تألیف و منتشر نکرده‌اند که، با نگرش و رویکردِ فکری، فلسفی و فرهنگیِ نو و جدیدی، کلیتِ نگاهِ به‌تاریخ و تحولاتِ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی- نظامیِ ایرانِ معاصر را، گامی، فراترِ از آنچه پیشینیان، میراث‌دار آن بوده‌اند، جلوتر برده و ارتقاء داده باشند!
این فقر تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهیِ ایرانی، لزوماً و صرفاً، به‌حوزهِ تاریخ‌نگاری و تاریخ‌اندیشیِ پارادایم و مکتب تاریخ‌نگاریِ مورد عنایتِ تاریخ‌نگاران و مؤسسات تاریخ‌نگاریِ هم‌سو و همگرای با کلیت نظام جمهوری اسلامی (که با کمی مسامحه می‌توان از آن به‌مکتب و پارادایم تاریخ‌نگاری و تاریخ‌اندیشیِ اسلامگرا هم تعبیر کرد) محدود نمی‌شود. بلکهِ دیگر مکاتب و پارادایم‌های فکری و فلسفیِ رقیب، در داخل و در خارج از ایران هم (که می‌توان آنها را در چارچوب پارادایم‌های فکری و سیاسی لیبرال، ملی‌گرایانه و چپ و مارکسیست صورت‌بندی کرد)، کمابیش، با بحرانِ تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهیِ مشابهی، مواجه بوده‌اند.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir در حال برگزاری است.
چهارشنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ - ۱۴:۳۰
نظر شما