به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «زبان قصه کودک» با حضور مجید راستی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان، چهارشنبه (۲۷ اردیبهشت‌ماه) در سرای اهل قلم کودک و نوجوان واقع در سیوچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
مجید راستی در ابتدای این نشست درباره زبان گفت: زبان اصلی‌ترین عامل ارتباط بین انسان‌هاست. در هر حوزه‌ای که با زبان سروکار داریم، هر واژه یک تصویر است. وقتی زبان وارد حوزه ادبیات کودک می‌شود، صرفا در حد یک نشانه نیست و شخصیت پیدا می‌کند. به همین دلیل است که می‌گوییم در داستان شخصیت‌پردازی صورت گرفته است.
این نویسنده کودک و نوجوان ادامه داد: وقتی زبان شخصیت پیدا کرد، دیگر ابزار نیست؛ بلکه موجودی زنده می‌شود. وقتی می‌گوییم «خورشید مهربان!» علت این است که در این جمله خورشید حس‌وحال دارد. به واژه‌هایی هویت مستقل می‌دهیم که هم داستان‌ها را معرفی کند و هم ماجرایی که می‌تواند آن را پیش ببرد، به ما نشان دهد؛ بنابراین زبان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تبدیل به واژه‌هایی می‌شود که شخصیت دارند. بچه با شخصیت است که می‌تواند ارتباط بگیرد؛ به این دلیل هر ابزاری در اختیار او قرار بگیرد ناخودآگاه به او شخصیت می‌دهد. به صورت کلی واژه‌ها در دنیایی به اسم ادبیات کودک و نوجوان وارد می‌شوند و شخصیت پیدا می‌کنند و بعد احساس می‌گیرند و درنهایت از آن واژه‌ها استفاده می‌کنیم.
اگر واژه‌های غریبه وارد داستان شود کودک آن را پس می‌زند
وی درباره نوع واژه‌هایی که باید در قصه کودک استفاده شود، توضیح داد: قدم اول این است که بچه با تعدادی واژه آشنا می‌شود؛ نویسنده باید از آن واژه‌ها استفاده کند و قصه برای کودک بسازد و آن واژه‌ها شخصیت قصه‌اش شوند. قصه باید موضوع را طوری با خودش حمل کند که بچه متوجه شود؛ بنابراین اگر واژه‌های غریبه با کودک وارد داستانش شود آن را پس می‌زند؛ چرا که با آنها آشنایی ندارد. نویسنده باید از واژه‌ها و مفاهیم ساده استفاده کند.
مجید راستی درباره نحوه نوشتن قصه برای بچه‌های سنین پایین‌تر گفت: باید برای نوشتن ادبیات ویژه سنین پایین نهایتا سه مرحله قائل شویم. اگر چهار مرحله قائل شویم، از حد درک کودک خارج است. به عنوان مثال اگر داستان هفت‌خان رستم را برای کودک بخوانیم تنها سه مرحله از آن را متوجه می‌شود؛ چون از ظرفیت حافظه، درک و فهم او خارج است. نویسنده باید طبق درک، فهم و حافظه کودک و به صورت حساب‌شده بنویسد؛ وگرنه مشکل پیدا می‌کند.
قصه باید برای کودک تصویر واضح بسازد
وی ادامه داد: باید واژه‌هایی را در داستان استفاده کنیم که باعث کوتاه‌شدن، ملموس‌شدن و شفاف‌بودن داستان شود. شفاف‌بودن یعنی زمانی که قصه تصویر واضح ایجاد می‌کند و با کلمات تصویر می‌سازد. وقتی تصویر نسازیم آن قصه موفق نیست و نویسنده مجبور است دائم توضیح دهد و تفسیر کند؛ ولی وقتی کلمات برای کودک قابلیت تجسم‌شدن داشته باشند، نویسنده کاری کرده است که داستان برای او رؤیت‌پذیر است. زمانی که این اتفاق بیفتد قصه در ذهن و روح بچه اثر می‌گذارد و با آن ارتباط برقرار می‌کند. مخاطب کودک باید بتواند به راحتی تصویرها را تجسم کند و این زمانی اتفاق می‌افتد که کودک با کلمات ارتباط برقرار کند.
قصه باید به زبان معیار باشد
راستی درباره استفاده از زبان معیار در قصه‌های کودکان بیان کرد: به اعتقاد من وقتی می‌خواهیم کار به صورت مکتوب باشد باید به صورت معیار نوشته شود؛ این یک اصل برای نویسنده است. به طور کلی ادبیات کودک، باید ادبیات باشد.
این نویسنده کودک درباره کتاب «شازده‌کوچولو» اظهار کرد: «شازده کوچولو» از چند جهت هم کتاب کودک است و هم کتاب بزرگسال. کتاب کودک است؛ چون تخیل در آن زیاد است. زبانش قطعا کودکانه است؛ چون سعی کرده ساده و کودک‌پسند بگوید؛ اما دیالوگ‌ها به قدری فلسفی هستند که گاهی آدم‌بزرگ‌ها هم به فکر فرو می‌روند. مفهوم این کتاب برای کودک نیست؛ چرا که کتاب‌های کودک مفاهیمی ساده دارند. نویسنده «شازده‌کوچولو» قصد داشته است کتاب را طوری بنویسد که کودک در آینده هم به این اثر رجوع کند و مجددا آن را بخواند.
تعداد ماجراها و شخصیت‌ها در داستان کودک مهم است
راستی درباره تعداد شخصیت‌ها در قصه کودک گفت: از دیگر ویژگی‌های داستان کودک، یکی ماجرا و دیگری شخصیت است. اگر تعداد شخصیت‌ها در داستان کودک زیاد باشد، او گیج می‌شود. یکی از خصوصیات خوب «شازده‌كوچولو» این است که تعداد شخصیت‌ها در داستان خیلی کم است.
با تصویر به کودک نشانه‌ها را آموزش می‌دهیم
این نویسنده کودک در انتها درباره تصویرسازی کتاب کودک گفت: رعایت این موارد در تصویرسازی کتاب کودک هم مهم است؛ چرا که تصویرساز باید کمک کند تصویری سالم در ذهن کودک شکل بگیرد. کتاب‌های تصویری تنها مختص کودکان نیستند و بهتر است که برای بزرگسالان هم منتشر شوند. تصویرخوانی از سنین پایین در رشد جسمی، چشمی و ذهنی کودک تأثیر دارد. با تصویر به کودک یاد می‌دهیم که نشانه‌ها را بفهمد؛ همین موضوع باعث می‌شود که او نشانه‌خوانی را یاد بگیرد. ادبیات در سنین پایین بیشتر به صورت آهنگین و با تکرار خیلی زیاد است. ما باید حواس پنجگانه بچه‌ها را با ادبیات درگیر کنیم. کتاب به کودک کمک می‌کند جست‌وجو و تحقیق کند و بپرسد.
سیوچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ با شعار «آینده خواندنی است» به دو صورت حضوری و مجازی در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.
مجید راستی در ابتدای این نشست درباره زبان گفت: زبان اصلی‌ترین عامل ارتباط بین انسان‌هاست. در هر حوزه‌ای که با زبان سروکار داریم، هر واژه یک تصویر است. وقتی زبان وارد حوزه ادبیات کودک می‌شود، صرفا در حد یک نشانه نیست و شخصیت پیدا می‌کند. به همین دلیل است که می‌گوییم در داستان شخصیت‌پردازی صورت گرفته است.
این نویسنده کودک و نوجوان ادامه داد: وقتی زبان شخصیت پیدا کرد، دیگر ابزار نیست؛ بلکه موجودی زنده می‌شود. وقتی می‌گوییم «خورشید مهربان!» علت این است که در این جمله خورشید حس‌وحال دارد. به واژه‌هایی هویت مستقل می‌دهیم که هم داستان‌ها را معرفی کند و هم ماجرایی که می‌تواند آن را پیش ببرد، به ما نشان دهد؛ بنابراین زبان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تبدیل به واژه‌هایی می‌شود که شخصیت دارند. بچه با شخصیت است که می‌تواند ارتباط بگیرد؛ به این دلیل هر ابزاری در اختیار او قرار بگیرد ناخودآگاه به او شخصیت می‌دهد. به صورت کلی واژه‌ها در دنیایی به اسم ادبیات کودک و نوجوان وارد می‌شوند و شخصیت پیدا می‌کنند و بعد احساس می‌گیرند و درنهایت از آن واژه‌ها استفاده می‌کنیم.
اگر واژه‌های غریبه وارد داستان شود کودک آن را پس می‌زند
وی درباره نوع واژه‌هایی که باید در قصه کودک استفاده شود، توضیح داد: قدم اول این است که بچه با تعدادی واژه آشنا می‌شود؛ نویسنده باید از آن واژه‌ها استفاده کند و قصه برای کودک بسازد و آن واژه‌ها شخصیت قصه‌اش شوند. قصه باید موضوع را طوری با خودش حمل کند که بچه متوجه شود؛ بنابراین اگر واژه‌های غریبه با کودک وارد داستانش شود آن را پس می‌زند؛ چرا که با آنها آشنایی ندارد. نویسنده باید از واژه‌ها و مفاهیم ساده استفاده کند.
مجید راستی درباره نحوه نوشتن قصه برای بچه‌های سنین پایین‌تر گفت: باید برای نوشتن ادبیات ویژه سنین پایین نهایتا سه مرحله قائل شویم. اگر چهار مرحله قائل شویم، از حد درک کودک خارج است. به عنوان مثال اگر داستان هفت‌خان رستم را برای کودک بخوانیم تنها سه مرحله از آن را متوجه می‌شود؛ چون از ظرفیت حافظه، درک و فهم او خارج است. نویسنده باید طبق درک، فهم و حافظه کودک و به صورت حساب‌شده بنویسد؛ وگرنه مشکل پیدا می‌کند.
قصه باید برای کودک تصویر واضح بسازد
وی ادامه داد: باید واژه‌هایی را در داستان استفاده کنیم که باعث کوتاه‌شدن، ملموس‌شدن و شفاف‌بودن داستان شود. شفاف‌بودن یعنی زمانی که قصه تصویر واضح ایجاد می‌کند و با کلمات تصویر می‌سازد. وقتی تصویر نسازیم آن قصه موفق نیست و نویسنده مجبور است دائم توضیح دهد و تفسیر کند؛ ولی وقتی کلمات برای کودک قابلیت تجسم‌شدن داشته باشند، نویسنده کاری کرده است که داستان برای او رؤیت‌پذیر است. زمانی که این اتفاق بیفتد قصه در ذهن و روح بچه اثر می‌گذارد و با آن ارتباط برقرار می‌کند. مخاطب کودک باید بتواند به راحتی تصویرها را تجسم کند و این زمانی اتفاق می‌افتد که کودک با کلمات ارتباط برقرار کند.
قصه باید به زبان معیار باشد
راستی درباره استفاده از زبان معیار در قصه‌های کودکان بیان کرد: به اعتقاد من وقتی می‌خواهیم کار به صورت مکتوب باشد باید به صورت معیار نوشته شود؛ این یک اصل برای نویسنده است. به طور کلی ادبیات کودک، باید ادبیات باشد.
این نویسنده کودک درباره کتاب «شازده‌کوچولو» اظهار کرد: «شازده کوچولو» از چند جهت هم کتاب کودک است و هم کتاب بزرگسال. کتاب کودک است؛ چون تخیل در آن زیاد است. زبانش قطعا کودکانه است؛ چون سعی کرده ساده و کودک‌پسند بگوید؛ اما دیالوگ‌ها به قدری فلسفی هستند که گاهی آدم‌بزرگ‌ها هم به فکر فرو می‌روند. مفهوم این کتاب برای کودک نیست؛ چرا که کتاب‌های کودک مفاهیمی ساده دارند. نویسنده «شازده‌کوچولو» قصد داشته است کتاب را طوری بنویسد که کودک در آینده هم به این اثر رجوع کند و مجددا آن را بخواند.
تعداد ماجراها و شخصیت‌ها در داستان کودک مهم است
راستی درباره تعداد شخصیت‌ها در قصه کودک گفت: از دیگر ویژگی‌های داستان کودک، یکی ماجرا و دیگری شخصیت است. اگر تعداد شخصیت‌ها در داستان کودک زیاد باشد، او گیج می‌شود. یکی از خصوصیات خوب «شازده‌كوچولو» این است که تعداد شخصیت‌ها در داستان خیلی کم است.
با تصویر به کودک نشانه‌ها را آموزش می‌دهیم
این نویسنده کودک در انتها درباره تصویرسازی کتاب کودک گفت: رعایت این موارد در تصویرسازی کتاب کودک هم مهم است؛ چرا که تصویرساز باید کمک کند تصویری سالم در ذهن کودک شکل بگیرد. کتاب‌های تصویری تنها مختص کودکان نیستند و بهتر است که برای بزرگسالان هم منتشر شوند. تصویرخوانی از سنین پایین در رشد جسمی، چشمی و ذهنی کودک تأثیر دارد. با تصویر به کودک یاد می‌دهیم که نشانه‌ها را بفهمد؛ همین موضوع باعث می‌شود که او نشانه‌خوانی را یاد بگیرد. ادبیات در سنین پایین بیشتر به صورت آهنگین و با تکرار خیلی زیاد است. ما باید حواس پنجگانه بچه‌ها را با ادبیات درگیر کنیم. کتاب به کودک کمک می‌کند جست‌وجو و تحقیق کند و بپرسد.
سیوچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ با شعار «آینده خواندنی است» به دو صورت حضوری و مجازی در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.
نظر شما