به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بیست‌و‌یکمین نشست از سلسله‌نشست‌های زبان‌شناخت با موضوع «ارائه و بررسی کتیبه‌های فارسی در آناتولی و فرارود» یکم خرداد، به همت دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری و با حضور محمدرضا محمدی نجات، پژوهشگر و مستندساز، محمدجعفر محمدزاده، رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی در رادیو، سجاد صفارهرندی، رئیس پژوهشکده حوزه هنری، هادی بابایی فلاح، پژوهشگر هنر و استاد دانشگاه، و مهدی صالحی، عضو شورای سیاستگذاری دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری برگزار ‌شد.

مهدی صالحی، در این نشست، ثبت و ضبط گستره حضور و فعالیت زبان فارسی در طول تاریخ را موضوع مهمی برای شناخت زبان فارسی عنوان کرد و گفت: بسیاری از جریان‌های سیاسی سعی می‌‌کنند این پیشینه را حذف و کشورهای مختلفی هم به‌دنبال تغییراتی در آن هستند. از نمونه این گونه حرکات می‌‌توان به برداشتن کتیبه‌های فارسی از آرامگاه نظامی گنجوی و جایگزین‌کردن کتیبه‌های ترکی به جای‌ آنها اشاره کرد؛ ولی نظامی شاعری فارسی‌زبان است و به ترک‌سرایی شهره نیست؛ بنابراین اگر این خطوط تاریخی را حفظ کنیم، جلوی تاریخ‌سازی‌های جعلی گرفته می‌شود.

صالحی خاستگاه نظریه‌پردازی‌ها برای جعل تاریخ را به دوره ملت‌سازی‌های جدید نسبت داد و افزود: این قبیل نظریه‌ها در این دوره به قوم‌ها تحمیل شده و انتخاب خودشان نبوده است؛ از این رو مرور این کتیبه‌ها در کشورهای مختلف، نشان‌دهنده این است که آن نظریه‌سازی‌ها برای محو چنین سابقه‌ای بوده است.

وی ادامه داد: اندیشه وهابیت به‌طور خاص و به‌طور علنی مکان‌هایی تاریخی را در شهر مکه و مدینه حذف و تخریب کرده؛ چراکه این اندیشه با ریشه‌داربودن ما مشکل دارد.
صالحی با اشاره به‌ اینکه حکومت‌ها در دوره‌هایی تلاش کرده‌اند خود را با معماری و فلسفه و ادبیات شاخص کنند و آثاری ماندگار از خود به جا بگذارند، تاکید کرد: در دوره معاصر آن ‌چنان‌ که شایسته است این آثار را نشناخته‌ایم و حتی نفی کرده‌ایم.

این کارشناس بر لزوم ریشه‌داربودن و اصیل‌بودن هویت بصری شهرها تاکید کرد و گفت: با بازیابی و بازخوانی سنت است که می‌‌توان توقع شکل‌گیری اتفاقی را داشت؛ درحالی‌که هویت بصری ما ملهم از بعضی شرکت‌های خارجی مانند گوگل است. باید تدبیری کرد و چندین مجموعه راه انداخت تا این هویت‌های بصری ریشه‌دار را بسازند.
صالحی با رویکردی انتقادی تاکید کرد: خط و زبان فارسی از معماری اسلامی حذف شده است و در بناهای معماری دوره ما، خط فارسی محو شده و اثری از شعر و ادبیاتمان نیست و فقط نقش‌ونگارها باقی مانده است. کار به جایی رسیده که بنرهایی مقطعی و تولیدی می‌گذارند تا این خلا را پر کنند.

عضو شورای سیاست‌گذاری دفتر پاسداشت زبان فارسی ادامه داد: این نشانه خیلی هولناکی است که در بناهای که در سمرقند می‌‌سازند شعر و ادبیات ما را می‌آورند؛ اما دراینجا حتی در بنایی مانند حرم امام‌رضا‌(ع) اثری از شعر و ادبیات نیست. دست‌کم مرکز معماری حوزه هنری و دانشگاه سوره باید فکری برای استفاده از خطوط و ادب فارسی در بناها بکنند.

همچنین در این نشست، محمدرضا محمدی‌نجات، پژوهشگر و مستندساز، کتیبه‌هایی به زبان فارسی را معرفی کرد که در سفرهایش به آناتولی و فرارود با آنها مواجه شده است و گفت: قدیمی‌ترین آثاری که در حوزه آناتولی با آنها مواجه شده‌ام، سنگ‌قبرهایی در قبرستان شهر«اخلاط» و محل دفن کشتگان جنگ معروف «ملاذگرد» است. این سنگ‌ها روی  قبر سربازان و افرادی است که در آن جنگ کشته شده‌اند، و پر از نقوش ایرانی و بعضی با اشعار فارسی است.

وی مستندنگاری این سنگ‌قبرها را بسیار ضروری و ارزشمند عنوان کرد و درادامه با اشاره به قدیمی‌ترین کتیبه‌ا‌ی که در شهر قونیه و مربوط به دورۀ سلجوقی است، افزود: این کتیبه دل‌نوشته‌ای از یک معمار قدیمی ایرانی است و بارها در موزه‌های کشورهای مختلف دست‌به‌دست شده است.

این پژوهشگر در ادامه کتیبه‌ای دیگر را با ۸۰۰ سال قدمت معرفی کرد و گفت: این کتیبه مربوط به سال ۸۳۴ هجری و یک سال بعد از حمله مغول و دوره سلجوقیان روم است که بر سردر آرامگاه سلطان کیکاووس سلجوقی نصب شده است.

وی درباره این کتیبه گفت: نقوش و خطوط در این کتیبه ایرانی است و محتوایش هم از ادبیات ارزشمند فارسی و شعری زیبا از حکیم سنائی غزنوی بر آن نقش شده  که می‌‌گوید:
در جهان شاهان بسی بودند کز گردون‌ملک
تیرشان پروین‌گسل بود و سنان جوزافگار
بنگرید اکنون بنات‌النعش‌وار از دست مرگ
نیزه‌هاشان شاخ‌شاخ و تیرهاشان پارپار
می‌نبینید آن سفیهانی که ترکی کرده‌اند
همچو چشم تنگ ترکان گور ایشان تنگ‌وتار

جعفر محمدزاده، رئیس شورای سیاستگذاری پاسداشت زبان فارسی در رادیو نیز در ادامه با اشاره به اینکه کتیبه برای ماندن است، به انتقاد از غفلت‌ها در خصوص حفظ و نگهداری و ثبت و ضبط کتیبه‌ها پرداخت.

وی پرداخت به خط و زبان را امری حاکمیتی تلقی کرد و گفت: حاکمیت‌ها در طول تاریخ باعث محفوظ‌ماندن این کتیبه‌ها شده‌اند و ما هم در قانون اساسی‌مان داریم که اسناد و مکاتبات باید با خط فارسی باشند؛ اما متاسفانه در بناهای معروف  تهران مثل برج میلاد و برج آزادی اثری از خط فارسی نیست.