سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، ساختار فضای شهری باید به‌طور مستقیم از طریق نهادها و به‌طور نمادین از طریق فضاهای عمومی‌، مشوق حیات عمومی باشد و در این میان نماد‌‌های شهری نقش موثری دارند. نمادهای شهری با ویژگی‌های حجمی، هندسی و سازه‌ای که دارند، توجه شهروندان را جلب کرده و در حافظه آن‌ها نقش می‌بندند؛ این سازه‌ها علاوه بر داشتن نقش زیباسازی بصری شهر، در معرفی خصوصیات فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و هویت آن منطقه و تفکرات ساکنان آن شهر نیز موثر هستند. شهر تهران به‌عنوان یک کلانشهر که روزانه طیف وسیعی از اقشار و فرهنگ‌های مختلف مردم را در خود جای می‌دهد، بدون شک از المان‌ها و سازه‌های متنوعی بهره می‌برد، اما چقدر در حوزه ترویج فرهنگ، به‌ویژه کتاب و کتابخوانی و معرفی مشاهیر ادبی موثر عمل شده است و چقدر این بخش از ترویج فرهنگ در اولویت برنامه‌ریزی مسئولان شهری است؟
 
نمادها و سازه‌های شهری، فرهنگ یک جامعه را معرفی می‌کند
رضا کشاورز نوروزپور، دانش‌آموخته مقطع دکتری رشته معماری و استاد دانشگاه، معتقد است که در شهر شلوغ و پرتلاطمی مانند تهران که در آن زندگی می‌کنیم طراحی و ساخت المان‌های شهری که هویت فرهنگی داشته باشد بسیار ضروری به نظر می‌رسد؛ چراکه این عناصر فرهنگی می‌توانند به ایجاد تغییر در بافت یکنواخت و کسل‌کننده شهر تنوع و نشاط در شهروندان به وجود بیاورد و تصویری متفاوت از شهر و محله زندگی آن‌ها داشته باشد. به‌ویژه آن دسته از سازه‌ها که «هویت فرهنگی» داشته باشند، می‌توانند برای لحظاتی حال شهروندان را خوب کند؛ اما سهم کلانشهر تهران و پایتخت یک جامعه ایرانی و اسلامی از المان‌های فرهنگی و با توجه به تاریخچه کهنی که در حوزه ادبیات داریم، بسیار اندک است.

وی افزود:‌ همه ما به‌عنوان شهروند، تصاویر ذهنی مشترک و یکسانی از یک شهر داریم که در واقع یک شناخت جمعی از شهر و محیط شهری است و با فرهنگ ما همخوانی دارد. اما چیزی که مهم‌تر است، اصول و ارزش‌های فرهنگی ما ایرانی‌ها است که با توجه به فرهنگ‌های مختلفی که در کشور وجود دارد این المان‌ها برای هر کدام از شهروندان یادآور مفاهیمی است؛ از این رو نماد‌ها و سازه‌های حوزه فرهنگی می‌توانند تاثیرگذار باشد.   

                   


کشاورز نوروزپور درباره اینکه این موضوع چقدر به‌عنوان اولویت مسئولان محسوب می‌شود، گفت:‌ در این خصوص اولویت وجود دارد اما روند اجرایی این اولویت، درست نیست. معتقدم مقاصد فرهنگی باید جزو اولویت‌های درجه یک باشد اما اگر نیست و اولویت دوم و سوم است، باید به‌درستی انجام شود، در این صورت است که می‌توانیم شاهد اتفاقات موثری در سطح شهر و جامعه باشیم.

وی ادامه داد: وقتی وارد شهری می‌شویم مردم، مغازه‌ها و خیابان‌ها و فضاهای شهری که با آن‌ها مواجه می‌شویم ما را جذب می‌کند. متولیان  هویت بصری، فرهنگی و تاریخی شهر تهران می‌توانند این جذابیت‌ها را در حوزه فرهنگ، طوری پیاده کنند که حتی مسافران خارجی را نیز درگیر فرهنگ ایرانی کند. یعنی با طراحی‌هایی که در فضاهای شهری و سطح شهر انجام می‌شود، فرهنگ غنی شهر و کشور را به بدون نیاز به بروشور و تبلیغ و... به سایرین معرفی می‌کنیم.

این استاد دانشگاه افزود:‌ در برنامه‌ریزی و طراحی المان‌های شهری باید چند مورد را مد نظر قرار دهیم؛ طراحی باید شاخص و منحصر به‌فرد باشد، کاری که انجام می‌دهیم باید یک تصویر برجسته و ماندگار در ذهن مخاطب ایجاد کند. همچنین باید به هویت ایرانی و اسلامی توجه داشت؛ زیباترین و باشکوه‌ترین نمادهای شهری مانند مناره‌ها، گنبدها، مساجد و آرامگاه‌ها و برج‌های یادمان در معماری اصیل کشورمان وجود دارد که نماد فرهنگ و هنر ایرانی و اسلامی است و با روح و قلب انسان عجین شده و موجب پیوند عمیق مردم می‌شود.

وی همچنین ادامه داد: در مجموع اگر بخواهیم کار فرهنگی در حوزه کتاب و کتابخوانی و برگزاری رویدادهای فرهنگی کشور را گسترش دهیم، به تغیراتی در حوزه طراحی شهر نیاز داریم. وجود المان‌های شهری به‌ویژه المان‌های فرهنگی و کارآمد با ارتقای سیمای شهری و نمایش جلوه‌های بصری دلنشین روحیه شهروندان و پایتخت‌نشین‌ها را تقویت و شاداب‌تر می‌کند.

مجسمه‌ مشاهیر؛ یادآور فرهنگ غنی ایرانی
حسین سلطان‌زاده، عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، معتقد است، در حوزه ترویج فرهنگ، به‌ویژه کتاب و کتابخوانی علاوه بر نشانه‌ها و نمادهای شهری کتاب‌محور، جنبه‌های بصری، تابلوها و ساختمان‌ها، توجه به جنبه‌های دیگری مانند الگوهای رفتاری و جنبه‌های کالبدی شبکه ارتباطات شهری و جنبه‌های روانی شهروندان نیز حائز اهمیت است.

وی همچنین درباره نصب مجسمه مشاهیر ادبی و نمادهای کتاب‌محور در سطح شهر گفت:‌ مطمئنا توجه دادن شهروندان به خصوص جوانان به مشاهیر ملی می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد. شهروند باید از اینکه در یک شهر و کشور زندگی می‌کند احساس غرور کند و اگر این غرور را نداشته باشد نسبت به شهر و فرهنگ خود بی‌تفاوت می‌شود. مجسمه‌های مشاهیر به‌شدت به یادآوری فرهنگ غنی که داشتیم، کمک می‌کند.

 
سلطان‌زاده ادامه داد: توجه دادن افراد به این فرهنگ غنی به شدت می‌تواند بر شکل‌گیری الگوهای فکری و رفتاری موثر باشد؛ اما در حوزه فرهنگ باید مجموعه کارهای یکپارچه انجام شود و نصب مجسمه‌ها، تابلوها و نشانه‌های شهری کافی نیست تا اهدافی مانند احساس رضایت و در نهایت توسعه فرهنگ کتابخوانی محقق شود. باید اجازه داد، برخی راسته‌های فرهنگی ساخته شود. میدان انقلاب و کریمخان راسته‌های قدیمی کتابفروشی هستند. باید محورهای فرهنگی جدید برای شهر تعریف کرد که برای فروش کتاب مناسب باشند و بتوانند در کنار یادمان‌های مجسمه مشاهیر و نشانه‌های شهری، محورهای فرهنگی شهر را توسعه دهند.


وی با اشاره به اینکه تهران ظرفیت‌های فرهنگی زیادی دارد، گفت:‌ شهر تهران با جمعیت بیش از 12 میلیون نفر، باید ظرفیت زیادی در حوزه فرهنگ داشته باشد. وظیفه توسعه فرهنگ در شاخه‌های مختلف از‌جمله فرهنگ کتابخوانی در سطح شهر تنها بر عهده شهرداری‌ها و دانشگاه‌ها نیست؛ بلکه افراد جامعه باید در این زمینه فعال باشند؛ به‌عبارت دیگر یک کار چند وجهی است که از گروه بی‌طرفی و اهل دانش و کتاب، برمی‌آید این گروه می‌توانند در این زمینه متمرکز باشند و از سازمان‌های مختلف نیز کمک بگیرند.

ایجاد «شورای فرهنگ کتابخوانی» پیشنهاد می‌شود
سلطان‌زاده با ارائه پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ کتابخوانی گفت: پیشنهاد می‌کنم «شورای فرهنگ کتابخوانی» با مشارکت، دانشگاهیان، محققان و مولفان، ناشران قدیمی و گروه‌های بی‌طرف تشکیل شود. در این شورا ابتدا مسئله، بعد راهکارهای مختلف برای کمک به سازمان‌های متولی تعریف شود. این موضوع در جامعه پیچیده امروز ما موضوع ساده‌ای نیست که تنها در جامعه به سادگی حل شود، به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد که بتوانیم پیشرفت‌های درخورتوجهی داشته باشیم.