سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): انتشارات معین کتاب «اصول ژنتیک و دی.ان.ای، راهنمای اساسی برای فهم خصایص ارثی، همانندسازی، بیماری‌های ژنتیکی، مشاوره ژنتیکی، ژن درمانی، ژنتیک سرطان و غذاهای فراریخته» نوشته مشترک تارا رادن رابینسون و لیزا کوشمن اسپاک با ترجمه دکتر محمدرضا توکلی صابری در 180 صفحه به چاپ رساند. 

ژنتيک چيست و چرا لازم است درباره آن بدانيد؟
به جهان پيچيده و شگفت‌آور ژنتيک خوش آمديد. ژنتيک بيشتر در مورد خصايص جسمانى و رمز دى.ان.اى. است که طرح ساختمانى هر نوع موجود زنده را فراهم مى‌آورد. در اين کتاب توضيح داده شده است که  ژنتيک چيست و چکار مى‌کند. ژنتيک رشته‌اى از دانشورزى است که به بررسى انتقال خصايص از يک نسل به نسل ديگر مى‌پردازد. به عبارت ساده، ژنتيک روى همه چيز هر موجود زنده روى زمين تاثير مى‌گذارد. ژن‌هاى يک موجود زنده قطعه‌اى از دى.ان.ا.ى  (داوکسى ريبونوکلئيک اسيد) است که واحدهاى اساسى توارث هستند و شکل، رفتار، و توليد مثل موجود زنده را کنترول مى‌کنند. از آنجايى که تمامى زيست‌شناسى به ژن‌ها وابسته است، فهميدن ژنتيک بنياد اساسى همه دانشورزى زيستى است، از جمله کشاورزى و پزشکى معمولا ژنتيک به چهار گروه عمده تقسيم مى‌شود:

ژنتيک کلاسيک (يا مندلى): رشته‌اى است که توضيح مى‌دهد که چگونه خصوصيات جسمانى (خصيصه‌ها) از يک نسل به نسلى ديگر انتقال مى‌يابند. 

ژنتيک ملکولى: مطالعه ساختمان شيميايى و فيزيکى دى.ان.ا.ى، عموزاده نزديکش آر.ان.اى (ريبونوکلئيک اسيد)، و پروتئين‌هاست. ژنتيک ملکولى شامل طرز کار ژن‌ها نيز هست. 
ژنتيک جمعيتى: بخشى از ژنتيک که به ساختار ژنتيکى گروه‌هاى بزرگ‌تر مى‌پردازد.
ژنتيک کميتى: يک رشته رياضى است که روابط آمارى ميان ژن‌ها و خصايصى را که به آنها مربوط مى‌شود، بررسى مى‌کند. 

گرگور مندل، راهب متواضع و نيمه وقت رشته ژنتيک را پايه‌گذارى کرد. مندل باغبانى با کنجکاوى سيرى‌ناپذير بود که هر چيزى را سبز مى‌کرد. مشاهدات او ساده بود، ولى نتيجه‌گيرى‌هايش به شيوه حيرت‌آميزى زيبا بود. او بدون دسترسى به هرگونه فناورى به دقت تعيين کرد که توارث چگونه عمل مى‌کند. ژنتيک کلاسيک شامل مطالعه سلول‌ها و کروموزوم‌ها مى‌شود. تقسيم سلولى ماشينى است که توارث را راه مى‌اندازد. براى فهميدن شکل‌هاى ساده يا پيچيده وراثت نيازى نيست تا بدانيد که تقسيم سلولى چگونه انجام مى‌شود. (مندل هم چيزى درباره کروموزوم‌ها وسلول‌ها نمى‌دانست.)

پيش از آنکه گرگور مندل آزمايش‌هايش را با گياه نخود انجام دهد، دانشورزان و پژوهشگران مى‌دانستند که چيزى از والدين به زادگان متنقل مى‌شود. ولى اين‌که چگونه وراثت عمل مى‌کند و چه چيزى از والدين به کودکان منتقل مى‌شود، يک سر باقى مى‌ماند هنگامى که مندل در باغچه ديرى که در آنجا مى زيست گام بر مى‌داشت، متوجه شد که گياهان نخود اواز جهات مختلف با هم ديگر تفاوت دارند. بعضى از آنها بلند بودند و بعضى ديگر کوتاه. بعضى‌ها دانه‌هاى سبز و بعضى‌ها دانه‌هاى زرد داشتند. در شگفت از اينکه چه چيزى باعث همه اين تفاوت‌ها مى‌شود، مندل به يک رشته آزمايش‌هاى ساده دست زد. او سه خصلت گياه نخود را براى آزمايش‌هايش انتخاب کرد.

مندل به مدت ده سال با شکيبايى انواع مختلفى از نخودها را با رنگ‌هاى متفاوت دانه، طول گياه، و غيره را کاشت. او در فرآيندى به نام چليپا کردن ڂچئگگئیۥ گياهان را با هم جفت‌گيرى کرد تا ببيند که زادگان آنها چگونه به نظر مى‌رسند. نخودهاى مندل شيوه نگرش دانشورزان را به جهان تغيير داد.  ژنتيک و بررسى شيوه کار سلول‌ها ارتباط نزديکى با هم دارند. فرآيند انتقال مواد ژنتيکى از يک نسل به نسل بعدى کاملا به چگونگى رشد سلول‌ها و تقسيم آنها بستگى دارد.

يک موجود زنده ساده مانند باکترى يا مخمر دى.ان.اى را رونويسى مى‌کند (فرآيندى که همتاسازى نام دارد) و سپس به دو قسمت مى‌شود. اما موجوداتى که به شيوه جنسى توليدمثل مى‌کنند رشته‌هايى از دى.ان.اى را درهم ريخته و با هم جور مى‌کنند (فرآيندى که نوترکيبى  نام دارد)، سپس نيمى از دى.ان.اى به سلول‌هاى جنسى ويژه اختصاص مى‌يابد که ترکيب ژنتيکى جديدى را براى زادگانشان ممکن مى‌سازد. اين فرآيندهاى شگفت‌آور بخشى است از آنچه که شما را يگانه مى‌سازد. بنابراين به درون سلول‌هاى خودتان بياييد، چون لازم است که با فرآيندهاى ميتوز (تقسيم سلولى) و ميوز (توليد سلول‌هاى جنسى) آشنا شويد تا دريابيد که ژنتيک چگونه عمل مى‌کند.

همه خصايص جسمانى هر موجود زنده از ژن‌هاى آن سرچشمه مى‌گيرند: برگ‌هاى يک درخت، قد شما، رنگ پشم گربه يا سگ شما. والدين همه آنها و چيزهاى بيشترى را از طريق ژن‌ها به زادگان خود منتقل مى‌کنند. اگر در باره گياهان مطلب زيادى نمى‌دانيد، دانستن اين‌که گياهان چگونه توليدمثل مى‌کنند به شما کمک مى‌کند تا درک کنيد که مندل چه‌کار کرد. براى جفت‌گيرى، به گياهانى نياز داريد که (تخمدان) و گرده (معادل اسپرم) دارند. تخمدان‌هاى گياهان تخم را توليد مى‌کنند که وقتى در مجاورت گرده قرار گرفت. (در فرآيندى که گرده افشانى ناميده مى‌شود) بارور شده و دانه را توليد مى‌کنند. در شرايط مناسب، دانه‌ها جوانه زده و به گياهان تبديل مى‌شوند که زادگان گيهانى هستند که تخم‌ها و گرده را توليد کردند.

ستاره نمايش ژنتيک اسيد داوکسى ريبونوکلئيک است، که به دى.ان.ای شناخته مى شود. هر موجود زنده روى زمين، از کوچک ترين باکترى تا بزرگترين نهنگ از دى.ان.ا. براى ذخيره اطلاعات ژنتيکى و انتقال اين اطلاعات از نسلى به نسل بعد استفاده مى کند؛ اين رونوشت از بعضى (يا همه) دى.ان.ا.ى هر موجود به زادگانش متنقل مى شود. سپس موجود در حال رشد از اين دى.ان.اى. براى ساختن همه بخش‌هاى بدنش استفاده مى‌کند. 

براى اين‌که تصورى از اين به دست آوريد که دى.ان.اى. چه‌قدر اطلاعات را ذخيره مى‌کند، در نظر بگيريد که بدنتان چقدر پيچيده است. شما صدها نوع بافت داريد که همه کارهاى متفاوتى انجام مى‌دهند. مقدار زيادى دى.ان.ای لازم است تا همه آنها را فهرست کند.

ساختمان دى.ان.اى شيوه ساده‌اى را در اختيار ملکول مى‌گذارد تا از خودش رونوشت‌بردارى کند: فرآيندى که همتاسازى ناميده مى‌شود. رديف به ترتيب چهار بازى اشاره دارد که دى.ان.اى. را مى‌سازند و بنابراين دستورالعمل ساخت تقريبا هر موجود روى زمين است. در اين فصل شما با اصول ساختمان دى.ان.ا.، شکل‌هاى مختلف دى.ان.ای در موجودات زنده، و طرز کار همتاسازى و رديف‌يابى آشنا مى‌شويد.

ژنتيک بر زندگى همه روزه شما تاثير مى‌گذارد. ويروس‌ها، باکترى‌ها، انگل‌ها، و بيمارى‌هاى موروثى همگى ريشه‌شان را در دى.ان.اى. دارند. به همين علت است که چرا به محض اين‌که دانشورزان ماهيت شيميايى دى.ان.اى. را کشف کردند مسابقه براى خواندن مستقيم رمز آن آغاز شد. اطلاعات ژنتيکى براى رديابى، تشخيص، و درمان بيمارى‌هاى ژنتيک به کار مى‌رود. 

مشاورين ژنتيک درخت خانوادگى شما را بررسى مى‌کنند تا به شما کمک کنند تا سابقه پزشکى خانوادگى‌تان را بهتر بفهميد. راه‌هايى را که جهش‌ها ژن‌ها را تغيير مى‌دهند و نتايج اين تغييرات را مى‌فهميد و چون وقتى که کروموزوم‌ها به شيوه معمول تقسيم نمى‌شوند مشکلات جدى-به مقدار بسيار زياد و يا به مقدار بسيار کم-پيش مى‌آيد. 

مشاوران ژنتيک به افرادى مانند من و شما کمک مى‌کنند تا سابقه ژنتيکى خانوادگيمان را بررسى کرده و بيمارى‌هاى موروثى را آشکار کنند. آنها با دست‌اندرکاران پزشکى مانند پزشکان و پرستاران همکارى مى‌کنند تا سابقه‌هاى پزشکى بيماران و خانواده‌هايشان را تفسير کنند. اگرچه بيشتر آنها به عنوان متخصص ژنتيک آموزش نيافته‌اند، اما معمولا مدرک کارشناسى ارشد در مشاوره پزشکى داشته و زمينه وسيعى در ژنتيک دارند، به طورى که آنها مى‌توانند الگوهايى را که علامت اختلالات موروثى دارند، تشخيص دهند. 

معمولا پزشکان افراد را به يک مشاور ژنتيکى ارجاع مى‌دهند. مشاوران ژنتيکى اغلب به افرادکه که اميدوارند يک فرزند داشته باشند و نگرانى‌هاى در مورد ژنتيک آنها دارند، کمک مى‌کنند. ممکن است کسانى باشد که در معرض موادى قرار گرفته باشند که مشخص است که نقايص موروثى ايجاد مى‌کنند، ياسابقه خانوادگى بعضى بيمارى‌ها را دارند، يا مشکلات بارورى يا حمل جنين تا پايان آبستنى را دارند. افراد اگر نگران وضعيت‌هايى باشند که ممکن است در خانواده‌شان وجود داشته باشد، مانند بيمارى پارکينسون يا بعضى سرطان‌ها، يا اگر فرزندشان علايم يک اختلال ژنتيکى را دارد نيز به مشاوران ژنتيکى رجوع مى‌کنند.

ژنتیک و بررسی شیوه کار سلول‌ها ارتباط نزدیکی با هم دارند. فرآیند انتقال مواد ژنتیکی از یک نسل به نسل بعدی کاملا به چگونگی رشد سلول‌ها و تقسیم آنها بستگی دارد. یک موجود زنده ساده مانند باکتری یا مخمر دی.ان.ای را رونویسی می‌کند (فرآیندی که همتاسازی نام دارد.) و سپس به دو قسمت می‌شود، اما موجوداتی که به شیوه جنسی تولید مثل می‌کنند، رشته‌هایی از دی.ان.ای را در هم ریخته و با هم جور می‌کنند (فرآیندی که نوترکیبی نام دارد.) سپس نیمی از دی.ان.ای به سلول‌های جنسی ویژه اختصاص می‌یابد که ترکیب ژنتیکی جدیدی را برای زادگان‌شان ممکن می‌سازد. این فرآیند شگفت‌آور بخشی است از آنچه که شما را یگانه می‌سازد. بنابراین به درون سلول‌های خودتان بیایید چون لازم است که با فرآیندهای میتوز و میوز آشنا شوید تا دریابید که ژنتیک چه گونه عمل می‌کند. کتاب ژنتيک و دى. ان. اى راهنمايى خوبى براى اطلاع از ژنتيک و بيمارى‌هاى ژنتيکى در عصرى است که ژن درمانى مى‌رود که جاى دارودرمانى را بگيرد.