به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیین رونمایی و معرفی کتاب‌های «خیمه‌گاه» و «ضامن آهو»  از سلسله برنامه‌های فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با عنوان «تکیه کتاب» شنبه (۲۱ مرداد ماه ۱۴۰۲) با حضور محمدرضا سنگری و حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در این نشست حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری با اشاره به نحوه نوشتن کتاب‌های «خیمه‌‌گاه» و «ضامن آهو» گفت: نوشته‌هایی که در قالب نثر ادبی و به مناسبت‌های مذهبی به صورت حرفه‌ای در رسانه‌ها به شکل منظم منتشر می‌شد در قالب کتاب منتشر شد. این نوشته‌ها بیشتر جنس مجالس و محافل مذهبی داشتند. اولین مجموعه این نوشته برای حضرت صاحب الزمان(عج) با عنوان سلام نامه چاپ شد و سپس کتاب‌های «خیمه گاه»، «ذوالفقار»، «ضامن آهو»، «بیت الاحزان» و... منتشر شد. در نهایت در قالب «ده سلام» به این کتاب‌ها سروسامان دادیم. کتاب‌های «خیمه گاه» و «ضامن آهو» در ایام محرم و صفر به چاپ رسید.

او در سخنان خود از قالب نثر ادبی سخن گفت و بیان کرد: قالب نثر ادبی به دلیل به ویژگی‌هایی که دارد ظرفیت بکر و کمتر شناخته شده‌ای است که برای موضوعات دینی و اعتقادی قابل استفاده است و از طرفی چون چیزی بین روایت داستانی و نثر دراماتیک و شعر سپید محسوب می‌شود می‌تواند با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کند.

او اظهار کرد: از اواخر دهه ۶۰ این نوشته‌ها را شروع کردم و هنگامی که هنوز ملبس نشده بودم در حسینیه‌ها و مساجد نوشتن را آغاز کرده و از افرادی چون علی موسوی گرمارودی، سید مهدی شجاعی، جواد محدثی و پرویز خرسند الگو و تأثیر گرفتم.

زائری گفت: دایره واژگانی مخاطب ما دارد کوچکتر می‌شود و مخاطب امروز ما معنی یه سری از‌ کلمات ما را نمی‌دانند. کسانی که درباره زبان کار پژوهشی می‌کنند معتقدند دایره واژگان مخاطبان به دلایل مختلف از جمله فضای مجازی یا کاهش مطالعه کاهش پیدا کرده است. 

او ادامه داد: در قطعه ادبی ضرورت آن است که در متن از واژگان سنگین، پیراسته و گاهی ناآشنا با ذهن و گوش مخاطب استفاده شود. نوحه‌ای که در محافل مذهبی خوانده می‌شود نیز جایگاه خود را دارد. در اواخر دهه ۶۰ و هفتاد که به طور جدی به کار معلمی می‌پرداختم یکی از قالب‌هایی که بیشتر از سایر قالب‌ها به شاگردان خود توصیه می‌کردم قطعه ادبی بود. قطعه ادبی ضرورتش در متنش است که از واژه‌های سنگین‌تر و چه بسا گاهی ناآشناتر به گوش مخاطب وجود دارد.
سنگری سخنران دیگر این نشست سخنان خود را با سخن گفتن از صاحب اثر آغاز و بیان کرد: سخنان خود را با سخن گفتن از صاحب اثر شروع می‌کنم زیرا باید بدانیم که این اثر زاییده کدام فکر و ذهن است. زائری عرصه را و خط قرمزها را به خوبی می‌شناسد و علاوه بر شناخت نسلی که برای آنها می‌نویسد با آنها رابطه خویشاوندی دارد و در حوزه‌های گوناگونی که قلم زده موفق بوده است.

او بیان کرد: باید بین نثر ادبی و قطعه ادبی تفاوت قائل شویم. در نثر ادبی عناصر بیرونی مثل عنصر زمان، مخاطب و... تأثیرگذار است و ما باید به حوزه زبان در زمان توجه کنیم و با توجه به تغییر زبان و ذائقه نسلی که برای آن می‌نویسیم بدانیم که با چه زبانی با آنها سخن بگوییم.

او ادامه داد: این فضاهای تازه و زبان و نسل تازه به ما فرمان می‌دهد با چه کسی و در چه قلمروی مواجه هستیم. حسین اسوه و الگوست و اگر قرار است از او بگوییم از چه زاویه‌ای، چه‌چیزی و چگونه باید درباره او بگوییم. یعنی به حسین به زبان امروز چگونه باید پرداخته شود. بنابراین وقتی کسی در جایگاه زائری که دین و معارف را می‌شناسد قرار می‌گیرد و مسیر و خط قرمزها را می‌شناسد باید بگوید که در کتاب خود به کدام وجه حسین می‌خواهد بپردازد.

او درباره ژانرهای ادبی بیان کرد: یکی از موفق‌ترین ژانرهای ما قطعه ادبی است و اکنون تولید قطعه ادبی در اتفاقاتی چون اربعین خیلی رایج شده است. بنابراین ما این ژانر مظلوم را باید بهتر بشناسیم و بشناسانیم. قطعه ادبی یک برش از قسمتی از یک داستان است و بسیاری از مینیمال‌ها و short short story ها قطعه ادبی هستند. بنابراین بهتر است مرزبندی این نوع از ژانرها و نثرهای ادبی را مشخص کنیم.

این نویسنده همچنین گفت: آثاری همچون کشف المحجوب، مقامات و... جزو نثرهای ادبی هستند. گاهی نثر ادبی یک اثر را به صورت کلی در بر می‌گیرد اما قطعه ادبی برشی از یک رویداد است و گاهی به داستان پهلو می‌زند. در ادبیات اروپا با نگاهی به آثار هگل، شلینگ و سایر کسانی که قطعه ادبی دارند می‌بینیم ساختار آثار آنها چیزی بین شعر کلاسیک و سپید است. این اتفاق باعث شد کسانی نسبت به این قطعه ادبی اقبال نشان ندهند. این عدم اقبال در جایی و زمانی که حسینیه ارشاد شکل گرفت، شکسته شد و پرویز خرسند پیدا شد و به دنبال خود استاد محمدرضا حکیمی و افراد دیگر را کشاند.

سنگری با بیان اینکه اگر قرار باشد امروز مصاحبه‌ای در فضای رسانه شکل بگیرد هیچ ژانری اندازه قطعه ادبی سهم ندارد، اظهار کرد: گذشته این ژانر یا قالب خاص، بیشتر یا در حوزه احساسات و عواطف عاشقانه سطحی بود یا به حوزه حیران و ترس برمی‌گشت و آنچه باعث شده به نثر ادبی پرداخته شود و در هیچ دهه‌ای افت نداشته باشد نیاز محافل و مجالس ما به این ژانر بوده که در کنار مداحان یک متن‌خوان هم قرار می‌گرفته است.

او ارزش کار زائری را در این دانست که با مطالعه وارد این حوزه شده و به هویت مستقلی در حوزه نثر ادبی نزدیک شده است و با پیشنهاد اینکه زائری کارها و آثار بعدی را با ذکر تاریخ منتشر کند افزود: با وجود تاریخ، آثار چینش زمانی پیدا می‌کند و مخاطب متوجه می‌شود نویسنده از کجا شرع کرده و به کجا رسیده است. نثر و قطعه ادبی این حسن را دارد که با جذابیت مخاطب را تا انتها نگه می‌دارد. کسی که متن و ساختار روایی خلق می‌کند باید از شروع تا پایان نوعی پیوستگی داشته باشد و گسست بین متن و روایت وجود نداشته باشد.

سنگری اظهار کرد: در نثر ادبی، ضرب آهنگ آغاز، موضوع بسیار مهمی است. سینما و سایر رسانه‌های بصری اگر در  شش ثانیه اول نتوانند مخاطب را جذب کنند مخاطب خود را از دست می‌دهند. این بیت از محتشم کاشانی «باز اين چه شورش است که در خلق عالم است / باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» به این دلیل ماندگار شد که خواننده را با یک پرسش مواجه می‌کند و خواننده به دنبال پاسخ به آن پرسش است. غزل‎هایی از حافظ در ذهن ماندگارتر هستند که ضرب آهنگ قوی‌تری دارند.

او در پایان بیان کرد: نثر موفق ادبی باید خواننده را به پایان باز برساند و مجال اندیشیدن و تکمیل کردن به مخاطب بدهد. در حوزه شعر نیمایی و سپید چیزی تحت عنوان مصراع و بیت نداریم. بلکه در این قالب‌های شعر با سطربندی رو به رو هستیم. سطربندی برشی از فکر است که اگر قرار است در حوزه نثر ادبی امتداد داشته باشد نباید گسسته شود. در نثر و قطعه ادبی اگر محور فکری دارید باید آن را تکرار کنید تا مخاطب بداند چه پیامی را می‌خواهید به او منتقل کنید.