در این نشست تخصصی که با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطی ایران برگزار شد؛ زهیر طیّب، مدیر انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطّی ایران، علی بهرامیان، معاون علمی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، سید محمد منصور طباطبایی، دانشیار زبان و ادب فارسی دانشگاه تهران درباره جایگاه و اهمیت تصحیح متون و دست نوشته‌های خطی سخن گفتند.
در ابتدای این نشستِ تخصصی محمد صادق ابراهیمیان شرح مختصری از نسخه خطّی سیره نبوی رسول‌الله ابن هشام که در مخازن کتابخانه ملّی ایران موجود است؛ را ارائه کرد و درباره کاتب اثر، چند خط بون و غیره توضیح داد.
ارزشمند بودن ایده برپایی نشست‌هایی مربوط به نسخ خطّی
زهیر طیّب، مدیر انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه‌های خطّی ایران در ادامه به سیره نبوی نوشته ابن اسحاق و ابن هشام و تبویب، به سی جزء نسخ خطّی اشاره کرد و گفت: برگزاری نشست‌هایی از این دست در انجمن علمی نسخه‌های خطّی برگزار می‌شد، اما ایده برپایی نشست‌هایی مربوط به نسخ خطّی در کتابخانه ملّی ایران به عنوان یک نهاد مرجع امری مهم و ارزشمند است.
نگارش سیره پیامبر (ص) و شناخت و آگاهی مسلمانان از حضرت
علی بهرامیان، معاون علمی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به این مطلب که سیره نبوی رسول‌الله ابن هشام و ابن اسحاق نقش مهمی در روند تمدن اسلامی در جهان داشته است؛ بیان کرد: افرادی که با زندگی پیامبر اسلام آشنایی دارند می‌دانند که کتاب سیره نبوی یکی از مهمترین مکتوبات در حوزه اسلام شناسی و تمدن اسلامی است. زیرا در این کتاب، کاتب مطالبی را از دیدگاه مردم و شناخت آنها نسبت به زندگی پیامبر (ص) گرد آوری کرده است.
وی ادامه داد: این کتاب روایت مردم مدینه بعد از هجرت پیامبر از مکه به مدینه را شامل می‌شود و نکته قابل تامل این است که حتی مسائل مربوط به قبل از هجرت نیز از دیدگاه مردم مدینه بیان شده است. یکی از مهمترین نکات در این نسخه خطّی چگونگی تنظیم و تدوین روایت‌ها کنار یکدیگر است به گونه‌ای که تصویرارائه شده از پیامبر (ص) در این کتاب، تصویری کماکان ثابت است.
معاون علمی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی بیان کرد: شیوه نگاه ابن اسحاق به سیره پیامبر (ص) تاثیر بسیاری بر شناخت و آگاهی مسلمانان از حضرت و شیوه زندگی بزرگوار ایشان داشته است.
زهیر طیّب در تکمیل صحبت‌های بهرامیان متذکر شد: از نظر نسخه‌شناسی، موضوعی که درباره این کتاب مطرح است، این است که در برخی مقاطع بخش‌هایی از آن مربوط به یک زمان نیست. بنابراین توجه به این موضوع که این کتاب در چه زمان‌هایی نوشته شده و یا اینکه آیا مورد بازنویسی قرار گرفته است؟ باید در مطالعات نسخه‌شناسی مورد توجه قرار گیرد و علت‌یابی شود.
بهرامیان معاون علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی بیان کرد: از سیره ابن اسحاق اثری برجای نمانده است و ظاهرا فقط بخشی از آن در آفریقا یافت شده است و ابن هشام سیره را از ابن اسحاق تهذیب و بسیاری را حذف کرد و بخش‌هایی را هم به آن افزوده است که به اعتقاد من مقدمه اصغر مهدوی بر خلاصه سیره ابن اسحاق بهترین اطلاعات را درباره سیره و سیره نویسی به دست می‌دهد. ضمن اینکه سیره ابن هشام نیاز به تصحیح دارد.
تأسیس وزارتخانه‌ای با داشتن ردیف بودجه برای مخطوطات ایران
سید محمدمنصور طباطبایی، دانشیار زبان و ادب فارسی دانشگاه تهران گفت: یکی از مهمترین سیره «المنتقی» از سعید الدین محمد کازرونی است و در مسجد جامع عتیق شیراز هر جمعه سیره‌خوانی رواج داشته است. مرحوم حائری، رییس فقید کتابخانه مجلس شورای اسلامی در صحبت‌های خود بیان می کرد که تاریخ ادبیات و اسلام را باید بر مبنای نسخه‌های خطّی از نو نگارش کرد. زیرا با هم‌پوشانی ترجمه‌های متعدد و فهرست نسخه‌های ناشناس می‌توان شناسایی نسخ بدون عنوان و مولف را انجام داد.
وی ادامه داد: در شرایط حاضر کتابخانه‌های متعددی با منابع خطّی ارزشمندی در ایران وجود دارد که به عنوان مراکز مرجع فعالیت می‌کنند و هریک بر اساس دستورالعمل خود پیش می‌روند. اما آنچه مسلم است برای برنامه‌ریزی درباره نسخه‌های خطّی، باید وزارتخانه‌ای با داشتن ردیف بودجه مشخص و سالیانه، متولی مخطوطات ایران باشد که بر اساس دستورالعمل واحد و جامعی عمل کنند.
سید محمد منصور طباطبایی خاطرنشان کرد: در ذیل فعالیت‌های مربوط به نسخه‌شناسی باید مخزن جامعی از فهارس مخطوطات جهان اسلام به صورت الکترونیکی ایجاد کرد تا بتوان بانک غنی اطلاعاتی در این زمینه داشته باشیم. برای رسیدن به این مقصود باید یک نظارت عالیه بر رَف‌خوانی کل کشور ایجاد شود.
نظر شما