سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه نیروی آغمیونی، استاد و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی: استاد شیدا یحیی، شاعر، نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته ایران، سال ۱۳۰۳ در تبریز به دنیا آمد. پدرش حسن یوزباشی، چرندانی و از محله چرنداب تبریز بود. در زادگاهش به تحصیلات ابتدایی و متوسطه پرداخت. به گفته خود مقطع ابتدایی را در مدرسه جامی خوانده است و بعد به مدرسه ادب آمده و در رشته ریاضی مشغول به تحصیل شده است و از آنجا که با ریاضی هم آرامشی پیدا نکرده، به هنرستان وارد شده و در رشته مکانیک به تحصیل پرداخته است و دوباره این رشته نیز چون باب میل شیدا نبوده به مدرسه ادبی فردوسی رفته و در آنجا دیپلم گرفته است.

مرحوم یحیی شیدا گفته «از ۶ سالگی به‌خوبی شعر را درک کردم و اشعار خوبم را از اشعار بدم جدا نمودم و به چاپ رساندم و پس از چاپ به یاد می‌آوردم که یک حرف به جا مانده و یا اشتباه نوشته شده است آن را فوراً اصلاح نمودم». یحیی شیدا مدتی در مدرسه «طالبیه» تبریز به رشته علوم دینی به تحصیل پرداخت و به زبان‌های آلمانی، عربی و ترکی و فارسی آشنایی کامل داشت. شیدا در اشعارش از نام خانوادگی خود تخلص کرد. وی چون از نوجوانی در سرودن شعر تبحر داشت و از ذوق و استعداد کافی در شعر برخوردار بود. به‌همین دلیل مورد توجه قرار واقع شد و در زمرة شعرای خوش قریحه و لطیف طبع درآمد.

دیوان اشعار وی بالغ بر ۲۵ هزار بیت است که شامل اشعار ترکی و فارسی اوست. اگر چه وی در اشعارش طبع ازمایی کرده، اما به سرودن غزل بیشتر تمایل داشته است. و دکترای افتخاری خود را از مرکز دانشگاه باکو دریافت کرده است. البته یحیی شیدا دو اتفاق مهم را در زندگی خود بیان کرده است که یکی «ساری کؤینَک» (زیبایی شعرم) و دومی «ادبیات اوجاغی» (در سه جلد نفیس). و از مهدی بیگ شقاقی خواسته که اشعار وی را جمع‌آوری و ترجمه کند. (مهدی بیگ شقاقی) از قوی‌ترین شاعران دوره ناصرالدین‌شاه بوده است.

وی نزدیک به ۶۰ سال در حوزه ادبیات فرهنگی آذربایجان در خصوص «ادبیات اجتماعی تبریز» در نظم و نثر فعالیت ادبی داشته است. وی بیان کرده که اولین شعر خود را به زبان فارسی سروده و در مجلة «کانون شعرا» به چاپ رسانیده و ۵۰ نسخه آن را از مجله دریافت کرده و به دوستان و آشنایانش هدیه داده است. شیدا اولین شعر ترکی خود را نیز در تبریز به چاپ رسانیده است. معلم ادبی وی در حوزه وزن و قافیه «جعفر خندان» بوده و می‌گوید: «وی به من خیلی یاری رسانده و نکات بسیار مهمی را در این حوزه برایم» آموزش داده است.

شیدا از دوره جوانی همکاری خود را با مطبوعات آذربایجان آغاز کرده و تمامی نوشته‌ها، مقالات و اشعارش را در صفحات روزنامه به چاپ می‌رساند. یحیی شیدا سردبیر چند مجله که عبارتند از: «آذرمرد، مهد آزادی، روزنامه مامد، راننده و چکاو» بوده است.

شیدا دارای چندین تألیفات به زبان فارسی و ترکی بوده است و قسمتی از آنها را نیز به چاپ رسانیده است که از جمله آنها می‌توان به: «جنایات زن یا شاهکارهای طبیعت»، «ادبیات اوجاغی»، «دریای متلاطم، تلاسه‌ها»، «آرمان من»، «پسرخان»، «استاد شهریارین تورکو»، «اودلار وطنی»، «اودلی سؤزلر»، «میرزاعلی معجزین پاییلمامیش اثرلری»، «سئزیم قولو»، «بی‌ریانین اؤرک سوزو»، «اون جزوه‌لر»، ادبیات اوجاغی شامل «شرح حال دویست تن از شاعران آذربایجانی است» که به زبان فارسی سروده است.

یحیی شیدا عنوان می‌کند که از استاد «شازدا شیرامین» که صوفی مسلک و بزرگ عالم فلسفه بود؛ دو سال در محضر ایشان به یادگیری فلسفه و علم معانی و بیان پرداخته است. البته وی در سال ۱۳۲۷ مشغول به نوشتن به صورت جدی شد، طوری که سروده‌هایش را به کسی نشان نمی‌داد و در سال ۱۳۳۱ و سال ۱۳۳۲ درحضور یکی از شاعران مذهبی تبریز که به «مولانا یتیم» معروف بود به فراگیری شعر و قریحه شعری پرداخت. البته حوزة شعری برای شیدا محدود نماند و وی به فعالیت‌های مطبوعاتی و داستان‌نویسی روی آورد. وی یکی از چهره‌های فعال سیاسی آذربایجان بود و پس از سقوط مصدق تحت تعقیب قرار گرفت و به همران مبارزان به تهران و اصفهان فرار کرد و مدتها به صورت ناشناس در اصفهان زندگی کرد. شیدا هنگام بازگشت از اصفهان دستگیر و روانة زندان در تبریز شد؛ و مجدداً پس از آزادی به فعالیت‌های ادبی و سیاسی خود که به صورت مستقل و بدون وابستگی به گروه و جریانی سیاسی تحت بازجویی ساواک قرار گرفت. وی در فعالیت‌هایی که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر می‌شد، می‌پرداخت. شیدا در فعالیت‌های انقلابی اسلامی و در حضور شاعران در شب‌های شعر و جلسات فرهنگی حاضر بود. وی با جلال محمدی که شاعر و نویسنده جوان کشورمان بود انجمن ادبی استاد شهریار را در تبریز تشکیل دادند و تا سال ۱۳۸۳ به فعالیت خود ادامه داد.

از زمان انقلاب اسلامی انجمن ادبی را تشکیل داد، در آنجا بیشتر جوانان را تشویق و تربیت کرد که بیشتر آنها «ادبیات شناس، معلم و استاد» هستند. البته زمان انقلاب اسلامی انجمن‌ها را به صورت محرمانه در خانه برگزار می‌کرد. تا اینکه علاقه جوانان و پیشکسوتان و ادب دوستان به این مکان‌های ادبی صمیمی بیشتر شد و به فعالیت ادبی پرداختند.

سبک شعری یحیی شیدا آذربایجانی است. و در قصاید فارسی از شاعرانی چون «لاهوتی، میرزاده عشقی، فرخی یزدی، شهریار تأثیر پذیرفته و در اشعارش از آن‌ها نیز استفاده کرده است. شاعر مورد علاقةشیدا حاج رضا صرّاف (معروف با غزلیاتش) است. یحیی شیدا شاعر و نویسنده و روزنامه نگار توانای کشورمان پس از ۶۰ سال تلاش در عرصة فرهنگ و ادب در ۲۹ مهر ۱۳۹۰ در منزل خویش در شهر تبریز به دیار باقی شتافت.

مرحوم استاد شهریار به یحیی شیدا گفته که منظومه «ساری کؤینک» سروصدای زیادی کرده و درحال اجراست؛ تو با این شعر قیامت با پا کردی و هر روز ضبط را روشن می‌کنم و با جان و دل آن منظومه را گوش می‌دهم.

‌.