سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): تاکید بر نهضت دیجیتال‌سازی، توافق با کتابخانه ملی برای ارسال منابع اسنادی ۶‌دوره نخست مجلس شورای اسلامی، ایجاد کتابخانه ویژه نمایندگان مجلس شورای اسلامی، برشمردن اولویت‌های بخش معاونت اشاعه اطلاعات در دوره جدید، ضرورت افتتاح ساختمان جدید کتابخانه مجلس و نگاهی به مهم‌ترین فعالیت‌های بخش بین‌الملل کتابخانه مجلس از سرفصل‌ها و محورهای گفت‌وگوی ایبنا با حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی عباسلو، معاون اشاعه اطلاعات و مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل کتابخانه مجلس است.

- از سال ۹۹ که ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی تغییر کرده، در بخش بین‌الملل چه اهدافی دنبال شده، چه مذاکرات و مراوداتی انجام و در حوزه ارتباط و تعامل با کتابخانه‌های پارلمانی کشورهای دیگر چه اتفاقاتی رخ داده است؟ در حوزه این تعاملات آیا تفاهم‌نامه با دیگر کشورها در بخش کتابخانه‌ای امضا شده است؟

سال ۹۹ که ریاست کتابخانه مجلس تغییر کرد، درست در بحبوحه کرونا و دنیا متاثر از این فضا بود؛ بنابراین بیشتر تلاش شد در فضای مجازی فعالیت‌های خود را پیش ببریم؛ البته کتابخانه مجلس در طول سال، میزبان میهمانان ریاست مجلس شورای اسلامی است. در واقع میهمانان خارجی مجلس شورای اسلامی علاوه بر دیدار با نمایندگان و رئیس مجلس شورای اسلامی، یک روز را به بازدید از کتابخانه و موزه مجلس اختصاص می‌دهند. این تعاملات با میهمانان خارجی در حالت کلی در طول سال جریان دارد و هدایای دیجیتالی نیز از سوی کتابخانه مجلس به آنان داده می‌شود و ارتباطات بدین شکل در همه سال فراهم است.

به‌طور معمول، کتابخانه مجلس شورای اسلامی با مراکز زیادی در دنیا ارتباط دارد؛ مثلاً کتابخانه مجلس با کتابخانه علویه، عباسیه و کتابخانه عتبات سوریه و عراق از قدیم ارتباطاتی داشته و اکنون نیز دارد؛ به‌عنوان مثال در زمینه مرمت نسخ خطی با کتابخانه‌های ذکر شده، تعاملات خوبی داریم. کتابخانه مجلس شورای اسلامی در بخش مرمت بسیار فعال است و از آنجا که ایجاد این بخش در کتابخانه‌ها، بسیار سخت و نیازمند بودجه است، کتابخانه مجلس شورای اسلامی در این زمینه به کتابخانه‌های کشورهای دیگر خدماتی را ارائه می‌کند. این خدمت درحال حاضر با مشارکت کتابخانه‌های سوریه و عراق، مستمر انجام می‌شود و آن‌ها از کتابخانه مجلس، خدمات مرمتی در بخش نسخ خطی را مرتب دریافت می‌کنند؛ همچنین این اواخر با مراکزی ازجمله بنیاد میراث اسلامی الفرقان در لندن، موسسه مطالعات زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا و آفریقا وابسته به دانشگاه مطالعات خارجی توکیو و موزه مردم‌شناسی اوزاکا در ژاپن، تبادل کتاب داشتیم؛ البته این تبادل‌ها با مؤسسات خارجی، لزوماً نیازمند انعقاد تفاهم‌نامه نیست.

- در بخش کتابخانه‌ای نیز تعامل و تبادلاتی داشتید؟

در سه سال نخست، تغییر ریاست کتابخانه مجلس، با توجه به اپیدمی کرونا فعالیت خاصی را نمی‌توانستیم انجام دهیم و بیشتر به فعالیت‌های عقب‌مانده کتابخانه مانند رف‌خوانی توجه شد. در این بخش مخازن اسنادی، کتابی، لاتین و فارسی کتابخانه مجلس رف‌خوانی شد. رف‌خوانی کتابخانه با توجه به وقت‌گیربودن موجب می‌شود خدمت‌رسانی در کتابخانه متوقف شود و کرونا فرصت خوبی برای انجام این کار بود. در این چند ماه در بخش معاونت اشاعه اطلاعات تلاش شد، فعالیت‌هایی مانند برگزاری پودمان تخصصی را پیگیری کنیم، زیرا این دوره‌ها موجب تعامل بیشتر کتابخانه مجلس با محافل آکادمیک می‌شود. دلیل برپایی این پودمان هم این بود که ایپدمی کرونا موجب شده بود، بسیاری از دانشجویان تعامل حضوری خود را با کتابخانه مجلس از دست بدهند و لازم بود این ارتباط دوباره شکل بگیرد.

مجازی‌شدن موزه کتابخانه مجلس

موزه کتابخانه مجلس، سال گذشته مجازی شد و در ماه‌های اخیر علاوه بر زبان فارسی، زبان‌های عربی و انگلیسی نیز به موزه مجازی اضافه شد. مخاطبان فارسی زبان و غیرفارسی‌زبان، اکنون می‌توانند از طریق تورمجازی موزه مجلس، تاریخچه مجلس و تاریخ معاصر را مرور کنند. سامانه باغ میراث بهارستان، اصلی‌ترین درگاه مجازی کتابخانه مجلس است که درحال توسعه است و منابع دیجیتالی، کتابی، اسنادی، دیداری و شنیداری زیادی بارگذاری شده است. اکنون همه فایل‌های صوتی و تصویری دیجیتال بارگذاری شده و عکس‌های موجود در آلبوم‌های عکس کتابخانه از دوره قاجار به بعد بارگذاری شده است. منابع کتابی و اسنادی زیادی نیز در این مدت دیجیتال‌سازی و بارگذاری شده‌اند.

توسعه نرم‌افزاری باغ میراث بهارستان

با توجه به اینکه باغ میراث بهارستان، اصلی‌ترین درگاه ارائه خدمات غیرحضوری کتابخانه مجلس است؛ درحال حاضر این سامانه از نظر نرم‌افزاری و منابع، درحال توسعه است و امسال قصد داریم بارگذاری نشریات قبل انقلاب را تکمیل کنیم و برای بعد از انقلاب نیز موجدانه با مشارکت نهادها تلاش می‌کنیم، کسری‌های این منابع را مرتفع کنیم؛ بر همین اساس در حال مذاکره با نهادهای مختلف برای مبادله نسخه الکترونیک کسری نشریات خود از مراکز روزنامه و مجموعه‌دارها هستیم.

برگزاری برنامه ویژه کتابخانه مجلس همزمان با هفته مجلس در آذرماه

همزمان با هفته مجلس از برنامه‌های ویژه کتابخانه مجلس رونمایی خواهد شد. مهم‌ترین برنامه‌ها که اکنون نیز در حال انجام است، بارگذاری نشریات دوره قاجار است؛ البته هیچ کتابخانه‌ای به اندازه کتابخانه مجلس به دلیل قدمت، نشریات این دوره را در آرشیو خود ندارد و به‌دلیل قدمت و اهمیت این دوره و کامل بودن نشریات این دوره، ابتدا نشریات این دوره در کتابخانه مجلس بارگذاری می‌شوند. درباره نشریات دوره پهلوی که در مراکز دیگری ازجمله کتابخانه ملی نیز نگهداری می‌شود، بهتر است یک سیاست اتخاذ شود تا موازی‌کاری در کتابخانه‌ها انجام نشود.

- دیجیتال‌سازی بخش نشریات کتابخانه مجلس تا پایان امسال چقدر پیشرفت خواهد کرد؟

نشریات دوره قاجار به‌دلیل اهمیت و قدمت، به‌طور کامل دیجیتال‌سازی شدند، اما نشریات منابع بعد از انقلاب اسلامی به‌خصوص از دهه ۷۰ نسخه دیجیتال دارد و تلاش می‌شود نسخ دیجیتالی این منابع، از مجموعه‌ها و دفاتر روزنامه‌ها تهیه شود. هدف‌گذاری کتابخانه مجلس امسال این است که محتوای بخش نشریات خود را تکمیل کند.

- آیا این مذاکرات در بخش دیجیتال‌سازی به نتیجه رسیده است؟ به خاطر دارم آقای قاسمیان امسال با آقای مختارپور، رئیس کتابخانه ملی دیداری داشتند و در این دیدار، تفاهم‌نامه‌ای امضا و درباره تبادل اسناد الکترونیک بحث شد؛ این همکاری به کجا رسید؟

بله؛ در این دیدار در زمینه مبادله منابع اسنادی ۶‌دوره نخست مجلس شورای اسلامی، توافق کردیم؛ این اسناد در دوره‌هایی به کتابخانه ملی منتقل شده بود و باوجود تغییرات معاونتی که در کتابخانه ملی رخ داد، مستمرا این موضوع ازسوی کتابخانه مجلس پیگیری شد و آخرین خبر این است که ظرف دوماه آینده طی چهار مرحله نسخه دیجیتال اسناد ۶‌دوره نخست مجلس شورای اسلامی دریافت و به پژوهشگران ارائه می‌شود.

درباره چشم‌انداز و اهدافتان در بخش معاونت اشاعه اطلاعات کتابخانه مجلس نیز بفرمایید.

ارتباط با مجلس شورای اسلامی و حمایت علمی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کمیسیون‌های مختلف مجلس، از اولویت‌های کتابخانه مجلس در این دوره است. برای رسیدن به این هدف، یکی از عینی‌ترین راهکارها، تعامل بیشتر با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی است. در جریان تعامل میان کتابخانه مجلس و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، جلسه‌ای با مدیران و معاونان مرکز پژوهش‌ها برگزار و کارگروه مشترکی شکل گرفت و قرار شد موضوعات مورد توافق در این کارگروه‌ها در اولویت قرار گیرد.

اهمیت تعامل کتابخانه مجلس با کتابخانه مرکز پژوهش‌های مجلس، در هنگام نوشتن پیش‌نویس‌ها، طرح‌ها و لوایح در کمیسیون‌های تخصصی مجلس بیشتر می‌شود و قرار است در این زمینه با منابعی که در اختیار کتابخانه مجلس قرار دارد، در زمان بررسی طرح‌ها و لوایح در کنار مرکز پژوهش‌های مجلس، نقش مکملی ایفا کنیم.

- آیا این تعاملات قبلاً نبوده یا شما قرار است صورت متفاوتی از تعامل را شکل دهید؟ این تعامل، موازی کاری با فعالیت‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیست؟

این ارتباطات قبلاً به شکل موردی پیگیری می‌شد و به شکل سازمانی، هدفدار و مدت‌دار نبود. کتابخانه مجلس به دنبال ارتباط معنادار، بلندمدت و در لایحه‌های مختلف با مجلس شورای اسلامی است، زیرا هدف کتابخانه مجلس ابتدا پشتیبانی علمی از مجلس و کمیسیون‌های مختلف آن است که این نقش را مدتی است مرکز پژوهش‌ها ایفا می‌کند و تعامل کتابخانه مجلس می‌تواند این حمایت علمی را بیشتر کند؛ البته تکمیل ساختمان جدید کتابخانه مجلس و قرار گرفتن این بخش در کنار مرکز پژوهش‌های مجلس، مطئمنا این تعامل و همکاری را افزایش خواهد داد.

- درباره ساختمان جدید کتابخانه مجلس بفرمایید؛ ان‌شاالله ساختمان جدید کتابخانه مجلس چه زمانی افتتاح می‌شود؟

کتابخانه مجلس بیشتر از همه مشتاق و پیگیر حضور در ساختمان جدید است. اوایل سال ۱۳۹۹ بازدید کاملی از ساختمان جدید کتابخانه مجلس داشتیم و مشخص شد که تکمیل این پروژه زمان زیادی می‌بَرد. در بخش تجهیزات و تکمیل ساختمان نیز هنوز فعالیت زیادی باقی مانده است؛ البته احداث این ساختمان، از فعالیت‌های عمرانی مجلس شورای اسلامی است و کتابخانه مجلس دخالتی در آن ندارد و از کمّ و کیف آن نیز بی‌خبر است.

- ایجاد کتابخانه ویژه نمایندگان مجلس در راهروی مجلس شورای اسلامی به کجا رسید؟ براساس آخرین اطلاعات، کار طراحی این کتابخانه انجام شده است، درسته؟

بحث طراحی دکور این کتابخانه انجام شد، اما با تغییرات مدیریتی در بخش معاونت مرتبط با این موضوع در مجلس شورای اسلامی، در عمل، امکان ایجاد این کتابخانه میسّر نشد. البته قرار است با تمهیدات انجام شده، از ظرفیت «کتابدار پارلمانی» و «کتابدار مرجع آنلاین» در سایت کتابخانه مجلس استفاده کنیم. این خدمت اکنون در قالب میز خدمت و گفت‌وگو با کتابدار ایجاد شده و قرار است، چند همکار کتابدار به‌شیوه آنلاین به نمایندگان مجلس خدمات بدهند و لینک این تعامل بعداً روی تبلت نمایندگان قرار بگیرد. کتابخانه مجلس از طریق اکانت کتابدار پارلمانی و کتابدار مرجع تلاش می‌کند به نمایندگان خدماتی را ارائه کند و حمایت‌های علمی و پژوهشی کتابخانه مجلس با مشاوران و دفاتر نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌خصوص در حوزه دستورالعمل کمیسیون‌های مختلف مجلس بیشتر شود؛ به‌عنوان مثال، در بخش اسناد، ارائه گزارش‌های دولتی برای مطالعات سیاست‌پژوهی نمایندگان مجلس بسیار مورد استفاده است؛ اکنون در تعاملاتمان با مرکز پژوهش‌های مجلس، فهرست نیازمندی‌های علمی آنان را دریافت کردیم و این مسئله، یعنی تقویت ارتباط با لایحه‌های مختلف مجلس و مراکز علمی آن مانند مرکز پژوهش‌های مجلس مورد توجه ویژه کتابخانه مجلس قرار گرفته است.

- در بخش استفاده از هوش مصنوعی چه برنامه‌ای دارید؟

بحث هوش مصنوعی با پروژه‌ها توسعه پیدا می‌کند و مهم‌ترین کار در استفاده از هوش مصنوعی این است که همه منابع کتابی، دیداری و شنیداری و سندی قابلیت جست‌وجو پیدا کنند. کتابخانه مجلس، درصدد است، در فیلم‌ها یا منابع دیداری با استفاده از هوش مصنوعی امکان این جست‌وجو را حاصل کند. کتابخانه مجلس، اکنون با قراردادهایی که با شرکت‌های فعال در زمینه هوش مصنوعی امضا کرده است، تلاش می‌کند در گام بعدی، بعد از بارگذاری منابع پیش از انقلاب که ocr شده، از طریق هوش مصنوعی بتواند بازیابی باکیفیت منابع قبل و بعد از انقلاب را پیگیری کند؛ البته هوش مصنوعی هنوز قابلیت جست‌وجو در بخش دست‌نویس را پیدا نکرده است، اما هرآنچه از اسناد مکتوب تایپ‌شده وجود داشته باشد، این فناوری آن را تبدیل به متن می‌کند و قابلیت جست‌وجو حاصل می‌شود.

- در بحث واسپاری کتابخانه مجلس، آیا گشایشی حاصل شده با توجه به اینکه دریافت کتاب واسپاری به کتابخانه مجلس اکنون به صفر رسیده است؟

بحث، زیربنایی‌تر از این مذاکرات است؛ زیرا به دلیل مشکلات و گرانی نشر در کشور، نشرکتاب با شمارگان زیاد بسیار اندک است؛ بنابراین یک نسخه از این آثار منتشر شده عملاً به ۲۵۰۰ نسخه نمی‌رسد تا یک نسخه آن به کتابخانه مجلس برسد.