سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرضیه وحدت – سید احسان مصطفی‌زاده: این یک حقیقت است که بازار کتاب و کتابفروشی‌ها در مشهد با وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم، همچنان پررونق و پرمخاطب است. اگر بعدازظهرها سری به فروشگاه‌های کتاب در نقاط مختلف مشهد بزنیم، مشاهده می‌کنیم که همچنان مردم برای مشاهده، مطالعه و حتی خرید همراه با خانواده به کتابفروشی‌های پرتعداد این شهر سر می‌زنند. جمعه بازار کتاب مشهد صبح تا ظهر جمعه‌ها در بلوار شهید مدرس هر هفته برپا و دارای مشتری است؛ در سطح شهر هم در ایام هفته از پاساژ مهتاب مشهد که در چند طبقه محل جستجو و خرید انواع و اقسام کتاب‌های درسی و کمک درسی است تا پردیس‌های کتاب، کتابفروشی‌های پرتعداد آستان قدس رضوی، کتابفروشی‌های محله‌ای در گوشه و کنار شهر و کافه‌کتاب‌های مختلف شهر مشهد هنوز در شب‌های طولانی و نسبتاً سرد پاییزی پر رفت و آمد است؛ اهالی کتاب و علاقمندان با حضور در کتابفروشی‌ها و کافه‌کتاب‌های مشهد به عنوان پایگاه‌های فرهنگی اجتماعی در محله‌های مختلف شهر همچنان چراغ کتاب و کتابخوانی را روشن نگه داشتند؛ البته در این میان جای مکانی که محل تجمیع کتابفروشی‌ها یا اصطلاحاً گذری یا راسته‌ای باشد، خالی و خودنمایی می‌کند؛

تعطیلی گذرگلستان و احداث باغ کتاب؟

از چند سال گذشته که گذرگلستان کتاب در قلب منطقه فرهنگی مشهد کم‌کم چراغ‌هایش خاموش شد و آبان ماه امسال و همزمان با هفته کتاب هم که معاون شهردار و رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد مقدس در خصوص سرنوشت گذرگلستان کتاب مشهد تلویحاً آب پاکی را روی دست مخاطبان ریخت و اظهار ناامیدی کرد و در این خصوص گفت: «به دوستان گفته‌ام اگر نتوانیم تا آخر سال کارمان را انجام بدهیم، من به معاونت اقتصادی تحویلش می‌دهم و اعتراف می‌کنیم که ما نتوانسته‌ایم کاری بکنیم؛ اگر قرار است جزو نقاط منفی کارنامه ما هم ثبت شود، بهتر از این است که اموال شهری آسیب بخورد.»

البته در همین زمان یعنی آبان ماه امسال مهدی یعقوبی معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهرداری مشهدمقدس از ایجاد باغ کتاب در قالب بوستان جدید و ۷۳ هکتاری کرامت در این کلان‌شهر خبر داد و گفت: باغ کتاب با مساحت حدود ۱۰ هکتار در بوستان کرامت ۷۳ هکتاری که عملیات اجرایی آن آغاز شده است، ایجاد خواهد شد.

وی با بیان اینکه این بوستان در منطقه کم برخوردار شهرک شهید رجایی مشهد است، اضافه کرد: باغ کتاب شامل بخش‌هایی چون رسانه (سینما، آمفی تئاتر)، هنر (موزه، گالری)، فرهنگ (کتابخانه، فروشگاه و نمایشگاه کتاب و حوزه آموزش) است.

یعقوبی گفت: بوستان ۷۳ هکتاری کرامت مشهد در محدوده شهرک شهید رجایی با هشت باغ احداث می‌شود که یک مورد باغ کتاب خواهد بود.

قبل از ایجاد باغ کتاب باید به ترویج کتابخوانی بپردازیم

در این راستا حسین باغگلی معاون شهردار و رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد در خصوص احداث باغ کتاب در بوستان کرامت مشهد در گفتگو با خبرنگار ایبنا گفت: احداث این باغ در فاز مطالعاتی به لحاظ امکان‌سنجی است؛ این باغ در بوستان کرامت یکی از مکان‌های پیشنهادی است که با توجه به منطقه آن مورد استقبال ما است.

رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد خاطرنشان کرد: ایجاد باغ کتاب به این معنا که یک فضایی شامل کتابخانه و مجموعه‌های متنوع احداث شود، نیاز به ورود بخش خصوصی و استفاده از نظرات آن‌ها است؛ چون تجربیات نشان داده است، ایجاد چنین فضاهایی نیازمند استفاده از تجربیات افرادی است که در حوزه تولید، توزیع، نشر و ترویج کتاب فعالیت می‌کنند.

وی اضافه کرد: تنها ایجاد زیرساخت‌ها در این حوزه کافی نیست، چه بسا فضاهای بسیاری در حوزه کتاب در شهر مشهد احداث شده اما این مجموعه‌ها غریب هستند، ما باید علاقه‌مندی به کتاب را در بین نسل جوان افزایش دهیم، لذا باید به فضاهای ترویجی کتاب بپردازیم.

باغگلی یادآوری کرد: در طراحی این باغ کتاب ایده‌ها، خلاقیت‌ها و ابتکارات لازم است و از فعالان عرصه کتاب نظرخواهی شود که آیا چنین فضایی کمک‌کننده است تا با آینده شهر منافات نداشته باشد و در ابتدا دست اندرکاران در خصوص فضای ترویجی کتاب فکر اساسی کنند.

تاکنون مکاتبه‌ای با ارشاد در خصوص باغ کتاب نشده است

اما بی‌بی فاطمه حسینی معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم در این خصوص در گفتگو با ایبنا گفت: ایده نام‌گذاری زیست بومی به نام باغ کتاب، این را به ذهن متبادر می‌سازد که در چنین مکانی باید همانطور که در یک باغ و بوستان، همه چیز برای رویش، جوانه زدن، رشد، کاشت، پیوند و گسترش درختان فراهم است؛ برای کتاب و فرهنگ مهیا باشد.

وی در توصیف این نگاه ادامه داد: کاربری یک مکان به عنوان کتابفروشی هرچقدر هم وسیع و روزآمد، نمی‌تواند متضمن معنای باغ کتاب باشد و چه بسا یک آینده‌پژوهی ساده، تهدید تبدیل آن به مکانی متروک و ناکارآمد را بنا به دگرگونی‌های بسترهای عرضه و تبادل کتاب نشان دهد.

حسینی در ترسیم ساختار باغ کتاب بیان کرد: کتابفروشی تنها بخش کوچکی از این ساختار است؛ شهرک ناشران، شهرک نویسندگان، سالن‌های همایش، گذرهای کودک و نوجوان، باشگاه‌های کتابخوانی، کارگاه‌های آموزشی، میزهای نقد و بررسی، فضاهای گردشگری خانواده مبتنی بر کتاب، باشگاه خیال‌پردازی و ایده‌پردازی، باشگاه نویسندگی علمی، باشگاه تصویرسازی کتاب، باشگاه طراحان جلد، گذرهای از دل کتاب مبتنی بر آفرینش هنری داستان‌ها در قالب‌های تئاتر، پرفورمنس، نقاشی، عروسک و مجسمه، باشگاه خوانش بخشی از این ساختار باید باشند.

وی باغ کتاب آرمانی مشهد را زیست بومی پویا و توانمند داسنت و افزود: برداشت ما این است که همه فعالیت‌های یک خانواده از کودک تا بزرگسال بتواند زیر سایه کتاب در چنین باغی شکل بگیرد. اگر خانواده قرار است شبی را در گردشگری شهری بگذرانند، لمکده‌ای در باغ کتاب اولین و برترین انتخابشان باشد؛ اگر به فعالیتی علمی علاقه دارد، در باغ کتاب آن را جستجو کند و در نهایت آن را به بهشت کتاب خواندن تبدیل کند.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در خصوص راه اندازی باغ کتاب مشهد توسط شهرداری نیز یادآوری کرد: تاکنون در این خصوص مکاتبه‌ای با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام نشده و در صورت برگزاری جلسات کارشناسی، نظرات و پیشنهادات تخصصی این اداره کل مطرح خواهد شد.

باغ کتاب نیازمند مشورت با فعالان عرصه کتاب است

اما مهدی نصیرزاده مدیرعامل تعاونی ناشران خراسان رضوی هم در این خصوص در گفتگو با خبرنگار ایبنا گفت: به عنوان یک ناشر از هر اقدامی که در راستای توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی باشد، استقبال می‌کنیم به ویژه که اگر در مناطق کم برخوردار باشد و این باغ کتاب با توجه به موقعیت مکانی که در آینده احداث خواهد شد اقدام خوبی است.

وی اضافه کرد: البته برای احداث این باغ کتاب شهرداری باید از ناشران و فعالان عرصه کتاب و هر تشکلی که در این خصوص صاحب ایده است کمک بگیرد تا این باغ کتاب به بهترین شکل ممکن ایجاد شود و موجب توسعه فرهنگی کتاب و کتابخوانی شود.

مدیرعامل تعاونی ناشران خراسان رضوی خاطرنشان کرد: اگر شهرداری در این خصوص از ما نظر بخواهد ما نیز نظر خود را به عنوان ناشر مطرح خواهیم کرد چرا که معتقدیم در این حوزه قطعاً نیاز به کار مشارکتی وجود دارد.

احداث باغ کتاب نیازمند کار تخصصی است

علیرضا ملکی مدیر مجموعه کتابرسان نیز در این خصوص در گفتگو با خبرنگار ایبنا گفت: احداث این باغ کتاب در حاشیه شهر مشهد و در منطقه شهید رجایی به عنوان یک منطقه پرجمعیت که کمتر در این مناطق کار فرهنگی شده و شاید کتابفروشی‌های بسیار کمی وجود داشته باشد، در راستای توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی بسیار موثر و تاثیرگذار خواهد بود.

وی اضافه کرد: به نظر من نه تنها در منطقه شهید رجایی بلکه شهر مشهد نیازمند چنین فضایی است و این اقدام نیازمند کار تخصصی است؛ جنس حضور مردم در این باغ کتاب می‌تواند اتفاق خوبی باشد و حتی می‌تواند این مکان محلی برای برگزاری نمایشگاه کتاب باشد.

مدیر مجموعه کتابرسان خاطرنشان کرد: شهرداری می‌تواند با استفاده از تجربیات دیگر شهرها چون تهران که دارای باغ کتاب است و از متخصصان عرصه کتاب، ناشران و صاحبان ایده کمک بخواهد تا درصد خطا کمتر شود و مخاطب بیشتری را درگیر مبحث کتاب کند.

مشهد ظرفیت ایجاد چنین باغی را ندارد

اما رضا فضائلی مدیر کافه کتاب ستاره‌ها مشهد هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا در این خصوص گفت: نسبت به احداث باغ کتاب در این مکان خیلی خوش‌بین نیستم، شهرداری برای ایجاد چنین فضایی در این منطقه باید نظر کتاب‌فروشان مشهد را بخواهد.

وی ادامه داد: منطقه انتخاب شده به لحاظ دسترسی خوب نیست از این رو باید زیرساخت‌های لازم به ویژه در حوزه حمل‌ونقل در این مکان فراهم شود، در غیر این صورت بر حجم بار ترافیک در این منطقه افزوده خواهد شد.

فضائلی یادآور شد: در مشهد تعداد ناشرین فعال زیاد به قدری نیستند که بخواهند در این مکان مستقر شوند و شبهه اتحادیه ایجاد کنند و تعداد کتابفروشی‌ها هم اگر چه به نسبت بیشتر است اما رغبتی برای انتقال به این مکان ایجاد نخواهد کرد.

فضائلی گفت: باغ کتاب باید در مکانی باشد که در کنار آن جذابیت‌های دیگر وجود داشته باشد و مردم در کنار بهره‌بردن از باغ کتاب از این فضاها استفاده کنند؛ به اعتقاد من ایجاد چنین باغی در مشهد به دلیل حجم کم ناشران و پخش ظرفیت لازم را ندارد و اگر چه تعداد کتاب‌فروشی ها بیشتر است اما یکی از شاخصه‌های کتابفروشی در دسترس بودن آسان و داشتن یک سری مزیت‌ها در آن محدوده است تا جامعه هدف را به سمت خود جذب نماید.

نتوانستیم در مشهد فضای جذاب حوزه کتاب فراهم کنیم

علی اکبر روحی گل ختمی مدیر موسسه شهید روحی به عنوان مرکز تخصصی کتاب و کتابخوانی هم در این خصوص در گفتگو با خبرنگار ایبنا گفت: مدیریت شهری از لحاظ زیرساختی می تواند فضای جذاب و خوبی برای حوزه کتاب فراهم کند.

وی با بیان اینکه نتوانستیم در مشهد فضای جذاب و خوبی را برای حوزه کتاب از نظر زیرساختی فراهم کنیم، ادامه می‌دهد: احداث باغ کتاب در مشهد تصمیم خوبی است و مردم مشهد دوست دارند که در کمترین زمان ممکن به تمام خواسته‌های خود برسند و ایجاد چنین باغی که تمام موارد مربوط به کتاب در حوزه‌های مختلف داشته باشد مورد استقبال مردم است و این باغ در مشهد نیاز است و زیرساخت آن در مشهد وجود ندارد..

روحی اضافه می‌کند: نسبت به مکانیت آن باید چاره‌ای اندیشیده شود، قطعاً بخشی از مردم نخواهند توانست از این باغ به جهت مکان آن استفاده کنند، چون مردم نیاز به دسترسی راحت و آسان دارند و اینکه در حاشیه شهر مشهد چنین فضایی ایجاد شود خوب است اما باید زیرساخت‌های آن فراهم شود و دسترسی عمومی را ایجاد کند.

وی ضمن تشکر از شهرداری از ایجاد چنین باغی در مشهد، از آن استقبال می‌کند و یادآور شد: اگر فضای متمرکز و تخصصی از جمله فروشگاه‌های کودک و نوجوان و فضای بازی و آموزشی و سالن همایش در باغ ایجاد شود خوب است اما در مورد مکان، باید شرایطی فراهم شود تا دسترسی مهیا شود.

به گزارش ایبنا، باغ کتاب می‌تواند در حوزه کتاب و کتابخوانی مشهد موثر و جریان‌ساز باشد اما باید منتظر ماند و دید این پروژه ایده‌ای نمایشی بوده و یا طرحی موثر و کارآمد برای فضای کتاب در مشهد است.