سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): چهاردهمین دوره از جشنواره بین‌المللی «کتابِ سلام» به کار خود پایان داد. یکی از برگزیدگان این جشنواره حسین قربانزاده خیاوی است. این نویسنده برای نگارش کتاب «گریز از سال صفر» منتشرشده در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موفق به دریافت این جایزه شد. با او درباره برگزاری این جشنواره بعد از ۱۳ سال وقفه، گفت‌وگو کرده‌ایم که این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
- نظر شما درباره جشنواره «کتابِ سلام» چیست؟
در سراسر دنیا انتخاب کتاب سال و ماه در معرفی کتاب به مخاطب، تشویق نویسنده و تجلیل از او، هم‌چنین شناسایی آثار مناسب، نقش و جایگاه ویژه‌ای دارد. فهرست این جوایز هم در کشور مبدأ هم سایر کشورها دارای اعتبار است، کتاب‌های برگزیده فروش بالایی دارند و مخاطب‌ها منتظر این فهرست هستند تا خریداری کنند. هر کشوری که توانسته چنین جوایزی را برگزار و به اعتبار ملی و جهانی برساند در حوزه ادبیات موفق است، میزان مطالعه مردمش بالاست و بازار اقتصادی سودمندی در بازار نشر دارد. در چنین بازاری، ناشر و نویسنده وضع مالی مناسبی دارند و خلق اثر موفق هم طبیعی به نظر می‌رسد. در کشور ما این چرخه معیوب است، کامل و صحیح نیست. جشنواره‌ها با یک تلنگر و نسیم متوقف و تعطیل می‌شوند، چون تداوم ندارند نتیجه مناسب حاصل نمی‌شود. اعتبار جوایز علاوه بر گستردگی، سلامت و کم‌تأثیربودن سلایق، بر مداوم‌بودن آن است. جایزه «کتاب سال سلام» در ایستگاه سیزدهم متوقف شد، درست در دوران نوجوانی‌اش، این توقف ۱۳ سال طول کشید که برای یک جایزه زمانی طولانی محسوب می‌شود. روشن‌شدن شمع جایزه «کتاب سال سلام» بسیار ارزشمند است، باید آن را پاس داشت و مبارک شمرد. امیدوارم این جایزه و سایر جوایز ادبی که هنوز شمع وجودشان روشن است، هم‌چنان روشن بماند و پرفروغ شود.
- نظر شما درباره برگزاری مجدد این جشنواره چیست؟
برگزاری مجدد جایزه سلام بدون شک اتفاقی خوشایند است. به دلایل مختلف جوایز ادبی در کشورمان پرحاشیه هستند، داوران و مسئولان جایزه سلام از کم‌حاشیه بودنش صحبت کرده‌اند که مایه امیدواری است. تلاش برای سلامت جایزه ارزشمند است و در اعتبار و نقش آن تأثیر می‌گذارد. روشن‌شدن چراغ جایزه سلام و روشن‌ماندن چراغ جوایز ادبی دیگر می‌تواند در غنا و دیده‌شدن آثار ادبی مؤثر باشد.
- رمان «گریز از سال صفر» در این جشنواره برگزیده شد. احساس و نظرتان در این‌باره چیست؟
برگزیده جایزه ادبی شدن برای کتاب، فرصت مغتنمی برای دیده‌شدن است به شرطی که مثل کشورهای موفق مسیری صحیح طراحی کرده و معایب را رفع و کاستی‌ها را مرتفع کرده باشیم. در این صورت درخت جایزه ادبی پرمحصول می‌شود و قشرهای مختلف از این محصول بهره می‌برند. قبل از این جایزه کتاب «گریز از سال صفر» نامزد چند جایزه از جمله جایزه قلم زرین بود هر چند برگزیده نشد؛ اما نامزد جایزه شدن هم باید تأثیر مثبتی داشته باشد که چنین نمی‌شود. نوشتن کتاب «گریز از سال صفر» دو سال زمان برده و یک سال هم برای ویرایش وقت گذاشته‌ام؛ انتظار داشتم با توجه به فضا و محتوای رمان مورد توجه قرار بگیرد. با مخاطب‌های نوجوان که در ارتباط هستم از خواندن کتاب لذت می‌برند، بازخوردهای خوبی را شاهد بوده‌ام بسیاری از آن‌ها خواهان فیلم سینمایی شدن کتاب هستند که امیدوارم محقق شود. حس می‌کنم کتاب بعد از چاپ جلد دوم و سوم بیشتر دیده شود. جلد دوم به اتمام رسیده و جلد سوم در حال نگارش است؛ بی‌شک این دو جلد به بهتر دیده شدن کتاب کمک خواهند کرد. پیش از این، کتاب‌های دیگرم برگزیده جوایز مختلف بوده‌اند. زمانی نویسنده از برگزیده شدن کتابش خرسند خواهد بود که این امتیاز در فروش و دیده شدن کتاب تأثیر داشته باشد؛ در غیر این‌صورت از آن‌جا که مبلغ جوایز هم گاهی باعث حیرت و تأسف است برگزیده‌شدن کتاب، تنها یک خوشحالی مقطعی نصیب صاحب اثر می‌کند.
- به نظر شما این کتاب چه خصوصیتی داشت که به عنوان برگزیده انتخاب شد؟
رمان «گریز از سال صفر» یک رمان زیست‌محیطی است: یک مرثیه برای زمین. جنگ‌های اتمی زیست بشر را با مخاطره جدی مواجه کرده است. بشر به رشد تکنولوژی گسترده‌ای دست یافته ولی داشته‌های امروز بشر مثل شنا و آبتنی به امری محال و باورنکردنی تبدیل شده است، کسانی که در آزمایشگاه هندوانه پرورش داده و خورده‌اند عمل‌شان با اعتراض گستردهٔ مردم عادی مواجه شده و جنایتکاران هندوانه‌خوار لقب گرفته‌اند. در چنین زمانی که آب سهمیه است روزانه یک لیتر برای هر نفر و اکسیژن را باید در کپسول روی دوش حمل کرد. بشر با خطر بزرگی روبه‌رو می‌شود. موجوداتی میکروسکوپی که با توجه به شرایط بدون آب و اکسیژن زمین رشد می‌کنند و بشر در آستانه انقراض قرار می‌گیرد. در این شرایط یک دختر و چهار پسر در صدد نجات حیات روی کره زمین هستند؛ این مبارزه با کمک سنگ‌افراشته‌های هفت هزار ساله شکل می‌گیرد. نوجوان‌ها به چنین فضا و اتفاق‌هایی علاقه دارند. رمان پر از اتفاق و مبارزه است، مبارزه‌ای که با جنگ‌افزارها ممکن نیست و مشخص است هیچ موفقیتی عاید انسان‌ها نخواهد کرد. مبارزها به قدرتی فراتر از بمب و هواپیما و موشک نیاز دارند. نقش نوجوان‌ها در نجات جهان، بومی و منطقه‌ای بودن، توجه به میراث فرهنگی و این‌که آثار باستانی هم به کمک نوجوان‌ها می‌آیند، توجه به ویژگی‌های فردی نوجوان برای موفقیت، توجه به محیط‌زیست و هشدار به بشر برای حفظ زمین و داشته‌هایش از ویژگی‌های رمان است که مورد توجه قرار گرفته‌اند. نوجوان‌ها با هر نوع سلیقه‌ای از رمان لذت می‌برند، دوست‌داران ژانر وحشت، علاقه‌مندان رمان فانتزی و علمی‌تخیلی و دوست‌داران طبیعت و محیط‌زیست آن را رمان خود می‌دانند.
- آیا پیش‌بینی‌ای دارید که استقبال مخاطبان از رمان «گریز از سال صفر» بعد از برگزیده‌شدن در این جشنواره چگونه خواهد بود؟
متأسفانه چنین روندی در حوزه ادبی کشورمان کمتر به چشم می‌آید. کتاب‌هایی که حتی جوایز برتر و اسم و رسم‌دار را هم به دست می‌آورند، به چاپ‌های متعدد نمی‌رسند. کم یا زیاد، تنها مبلغ همان جایزه نصیب نویسنده می‌شود و چند عکس و مصاحبه و خبر. اثر با حمایت دولت و ارگان‌ها هم مواجه نمی‌شود، در مراسم اختتامیه یکی از جوایز، شخص اول فرهنگی کشور پشت تریبون اعلام کرد سه هزار جلد از کتاب‌های برگزیده خریداری خواهد شد که چنین اتفاقی نیفتاد؛ برخی وعده‌ها تنها مناسب پشت تریبون هستند و اعتقادی بر عملی کردن‌شان نیست. دلیل این‌که بیشتر اوقات برگزیده حتی چند جایزه بودن تأثیری در بازار و فروش کتاب ندارد، این است که پازل‌ها درست چیده نشده‌اند؛ یعنی پروسه معیوب است. به دلیل انتخاب‌های گزینشی عموم مخاطب‌ها با یک جایزه به‌خصوص فاصله گرفته‌اند؛ چه بسا گرفتن یک جایزه باعث شود اثری استقبال عامه را از دست بدهد. از سویی برخی آثار در فهرست جوایز قرار نمی‌گیرند، تعدادی از جوایز موضوعی هستند، جوایز مستقل کم و تقریباً وجود ندارند برای همین مخاطب‌ها چندان به جوایز و برگزیده‌هایش اهمیت نمی‌دهند. جوایز از نظر تبلیغات و گستره خبری دامنه‌دار نیست. مبلغ جوایز اگر زمانی چند ده سکه بود الان کاهش چشمگیر پیدا کرده و دیگر به‌صورت ریال پرداخت می‌شود نه سکه. با این‌همه امیدواریم جوایز ادبی تأثیرگذار باشند و نقش مؤثر در جهت رشد و تعالی ادبیات داستانی، شعر و هنر کشورمان ایفا کنند و کتاب «گریز از سال صفر» هم از این روند بهره ببرد.
نظر شما