سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسین‌زاده: در گوشه‌ای از داستان پادشاهی شاپور دوم ساسانی، حکیم توس اجمالا به تاریخ تولد خود اشاره کرده است اما تقریباً اکثر شاهنامه‌پژوهان این نگرش را صحیح نمی‌دانند.
فردوسی تنها در یک جا در حماسه بزرگ و منظومِ خود و به‌طور همزمان، هم به تاریخ و هم به سن خود اشاره‌ای کوتاه دارد آنگاه که در پایان پادشاهی شاپور ذوالاکتاف و پس از به پایان بردن داستان او، در سه بیت چنین می‌آورد:
چو آدینه هُرمَزدِ بهمن بُود.. بر این کاخ فرخ نشیمن بُوَد
می لعل پیش آور ای هاشمی..ز خُمّی که هرگز نگیرد کمی
چو شست‌وسه سالم شد و گوش کر… ز گیتی چرا جویم آیین و فَر؟
در اینجا فردوسی هم به شصت و سه سالگی خود اشاره می‌کند، هم به تاریخ آن و هم به مراسم آن دور نیست که این گزارش در واقع اشاره به جشن زادروز ۶۳ سالگی او بوده باشد که خانواده و نزدیکانش در بزرگداشت او فراهم ساخته بوده‌اند.
می‌دانیم که روز یکم بهمن‌ماه در گاه‌شماری‌های ایرانی برابر با هیچ جشن و مناسبت دیگری نیست. علیرضا قیامتی شاهنامه‌پژوه برجسته کشور در این خصوص گفت: زادروز حکیم توس در هیچ کتاب، منبع، ماخذ و هیچ تذکره‌ای نیامده است حتی در خود شاهنامه هم به طور صریح چه درباره روز و چه سال آن نامی‌برده نشده است.
وی افزود: درواقع حتی در خصوص سالِ تولد فردوسی هم نظرات گوناگون زیادی است اما محققان بیشتر به ۳۲۹ خورشیدی تاکید دارند که البته این هم قطعی نیست اما اغلب شاهنامه‌پژوهان این سال را به عنوان سال تولد حکیم توس پذیرفته‌اند.
این مدرس برجسته شاهنامه با اشاره به اینکه در شاهنامه برای زادروز فردوسی به دو شعر مراجعه می‌کنند، تاکید کرد: روز سوم دی ماه و یکم بهمن‌ماه دو تاریخی است که شاید معرف زادروز فردوسی باشند اما چیزی که متقن است، این است که فردوسی قطعاً زادروز خود را می‌دانسته چراکه در بین طبقه‌ی دهقانان که ایرانیان اصیل و با اصل و نصب و نژادی بودند، برگزاری جشنی در روز تولد مرسوم بوده است.
وی افزود: هرودوت هم در یکی از کتاب‌های‌اش به این نکته اشاره می‌کند و در شاهنامه هم نمونه‌های بسیار فراوانی داریم که افراد روز بزرگداشت‌شان را جشن می‌گرفتند. به عنوان نمونه فردوسی روز تولد رستم را این‌گونه ترسیم می‌کند که:
یَکی جشن کردند در گلستان … زِ زولستان تا به کاولستان
همه دشت پر باده و نای بود.. به هر کُنج صد مجلس‌آرای بود
بیاراست جشنی که خورشید و ماه..نظاره کنندش در آن رزمگاه
این استاد زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: یا در خصوص زادرود کیخسرو در شاهنامه این‌گونه اشاره شده است:
روزی به آیین و جشنی و نو است … شب سورِ آزاده کیخسرو است
او با اشاره به زادروز انوشیروان گفت: در مورد زادروز انوشیروان هم در شاهنامه نوشته شده است:
یکی مژه بردند نزد قباد … که این پور بر شاه فرخنده باد
پسر زاد جفت تو در شب یکی… که از ماه پیدا نبود اندکی
قیامتی با تاکید بر این ابیات گفت: این‌ها نشان‌دهنده رسم و آیینی ویژه در زادروز ایرانیان بوده است که البته افلاطون هم در رساله «آلکبیادس» اشاره می‌کند که رسم و آیینی ویژه در ایران باستان برای زادروز وجود داشته است پس امکان ندارد که فردوسی زادروزش را به خاطر نداشته باشد آن هم در طبقه دهقانان که ویژه بودند.
این استاد نام‌آشنای شاهنامه که هر روز را روز فردوسی می‌داند، تصریح کرد: نمی‌توان زادروز فردوسی بزرگ را به یک روز خاص محدود کرد اما می‌توان گفت که از میان سوم دی‌ماه و یکم بهمن‌ماه، همین تاریخ یکم بهمن، استناد علمی بیشتری دارد هرچند متقن نیست، اما اگر قرار باشد یکی را برگزینیم، من باورم این است که روز یکم بهمن به تولد فردوسی نزدیک‌تر است.
چو آدینه هرمزدِ بهمن بود… بر این کار فرخ نشیمن بود
می لعل پیش آورم هاشمی … ز خمی که هرگز نگیرد کمی
چو شصت و سه سالم شد و گوش کرد.. ز گیتی چرا جویم آیین و فر
قیامتی ادامه داد: در این ابیات گفته شده من هرمزدِ بهمن، یعنی یکم بهمن و در آدینه که روز جمعه بوده، به دنیا آمده‌ام و به خود یادآوری می‌کند که امروز را شاد باش و به شادی گذران چراکه شصت و سه ساله شدم و گوش من هم سنگین شده و دیگر خیلی به این جهان فکر نمی‌کنم و به اینکه اثری از خود به جای بگذرانم فکر می‌کنم.
نظر شما