سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): نشست علمی «گرجیان خوزستان؛ بازخوانی یک تاریخ چهارصد ساله» در سالن خلیج فارس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد. در این نشست امین قزلباشان، پژوهشگر مستقل تاریخ خاندان گرجی‌تبار باراتاشویلی در ایران که ۳۵ سال پیشینه پژوهشی در این حوزه دارد درباره گرجیان خوزستان سخنرانی کرد.
حسین خردمردی، مدیرعامل انجمن همگرایی حوزه تمدن ایرانی در ابتدای نشست به فرهنگ گرجیان اشاره کرد و گفت: خورشید خانم ریشه در فرهنگ گرجی دارد. همچنین در روز ملی خلیج فارس باید از گرجیان ایران نیز یاد کنیم زیرا رشادت‌هایی که برای بیرون راندن پرتغالی‌ها در ایران داشتند در تاریخ ماندگار شده است.
سپس امین قزلباشان، کارشناس مطالعات نوین نسب‌شناسی و تاریخ گرجیان خوزستان در این نشست گفت: گرجیان خوزستان به عنوان یکی از اقوام ایرانیِ گرجی‌تبار، با تاریخی به درازای چهار قرن از جمله اقوامی هستند که کمتر شناخته و پژوهیده شده‌اند.
وی بیان کرد: اینکه عوامل تشکیل جمعیت گرجیان خوزستان را باید متعدد دانست تصوری قریب به یقین است، اما عمده‌ترین عوامل پیدایش این جمعیت، همانا مهاجرتِ خاندانی گرجی‌تبار موسوم به آبینه‌زادگان به خوزستان (مشخصاً شهر دزفول در بَدوِ ورود)، و همچنین به حکومت رسیدنِ افرادی از دودمان گرجی‌تباری دیگر موسوم به باراتاشویلی‌ها در خوزستان بوده است.
قزلباشان افزود: امروزه پُر واضح است که با توجه به یافته‌های تاریخی، تاریخ گرجیان خوزستان از منظر باراتاشویلی پژوهی، اکوسیستمی است استوار بر تاریخ حکمرانی، اما همین بررسی از منظر آبینه‌زاده کاوی، تاریخی مبتنی بر اتمسفر فئودالی را بدست خواهد داد.
کارشناس مطالعات نوین نسب‌شناسی و تاریخ گرجیان خوزستان بیان کرد: در این نشست علمی صرف نظر از پرداختن به خاندان آبینه‌زادگان (به دلیل محدودیت زمان کنفرانس) صرفاً به تاریخ باراتاشویلی‌ها در خوزستان، ایران و گرجستان می‌پردازیم، زیرا مکتوباتِ بیشتری از آنها در منابع دست اولِ تاریخی موجود است.
او در ادامه به‌طور خلاصه عملکرد خاندان باراتاشویلی در تاریخ ایران و گرجستان را از منظر آمار در پنج عنوان شامل؛ شش قرن پیشینۀ تاریخی از اوایل قرن پانزدهم میلادی تا عصر حاضر، ۳۸۱ سال انتصابِ حکومتی در ایران و گرجستان (از ۱۰۳۹ تا ۱۴۲۰ ه.ق)، انتصاب در بیش از یکصد منصب سازمانی در ایران و گرجستان، دست‌یابی به ۲۶ عنوانِ سیاسی، نظامی و درباری توسط ۳۱ نفر از اعضای این خاندان و داشتنِ اعتباری معادل ۳ قرن به عنوان قدرتمندترین خاندان تاوادیِ گرجستان بین قرن‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی توصیف کرد.
قزلباشان افزود: همچنین از منظر کیفی نیز منابع موجود، این دودمانِ حاکم‌پیشه را که هیچ شغل دیگری در کارنامۀ آنها بجز حکمرانی نمی‌توان یافت، را دودمانی شایسته و قابل تقدیر دانسته‌اند بطوریکه نصرآبادی در تذکرة خود پیرامون آنها نوشته است: «سلسلة ایشان به مردانگی و همت مشهورند»، سید میر سیدعلی نیز در تذکرۀ دزفول نه تنها آورده است که: آنها همه عدل گستر، نیکو سیَر، خیر خواه و رعیت پرور بودند، بلکه می‌نویسد: «این طایفۀ عِلّیه، خود اصحاب کمال بودند و با وجودِ کمال، ایشان به قبایحِ اَفعال اشتغال نمی‌داشتند.»
کارشناس مطالعات نوین نسب‌شناسی گفت: در نهایت اینکه خاندان باراتاشویلی با دودمان آبینه‌زادگان در طول قرن‌های گذشته بارها با یکدیگر وصلت کرده و بصورتِ خویشاوندانی سَبَبی در کنار هم زندگی کرده‌اند اگرچه هر یک بطور جداگانه نیز تاریخی محلی و پُر از فرازها و فرودها را تجربه و در پیشینه و حافظۀ تاریخِ شفاهی و بعضاً مکتوبِ خود به خاطر دارند.
وی افزود: از نکات قابل توجهی که شاید به حوزۀ مردم‌شناسی نیز نزدیک باشد این است که باراتاشویلی‌های خوزستان، به جبرِ حوادث تاریخی، با قبیلۀ عرب آل‌کثیر که در آن زمان از قبایل قدرتمند منطقه محسوب می‌شد ازدواجی سیاسی کردند که محصول آن پیدایش خانواده‌ای محترم و اصیل موسوم به سامری در دزفول بود؛ این خانواده که از پدر عربِ آل‌کثیر، و از مادر گرجیانِ باراتاشویلی محسوب می‌شوند، هم‌اکنون در دزفول و سایر شهرهای ایران به عنوان شهروندانی نجیب و بدون هیچ حاشیۀ تاریخی زندگی می‌کنند.
قزلباشان، به عنوان آخرین نکته به تفاوت گرجیان خوزستان با سایر گرجیان ایران بخصوص گرجیان منطقۀ فریدن اشاره کرد و گفت: اگرچه گرجیان فریدن از آن دسته گرجیانی هستند که عمدتاً بصورت کوچ‌های اجباری به ایران منتقل شده، و گرجیان خوزستان با رسم «نوا» بصورتی محترمانه‌تر به جامعۀ ایرانی وارد گردیده‌اند، اما در عوض گرجیان فریدن به دلیل کثرتِ جمعیت و سایر عواملِ دیگر موفق به حفظ زبان مادری (گرجی) شده، اما گرجیان خوزستان متأسفانه مانند بیشتر گرجیان ایران این زبان را از دست داده‌اند.
وی همچنین با اشاره به اینکه به لحاظ پژوهشی، تاریخ گرجیان خوزستان بسیار جای تحقیق دارد و نیازمند همتِ محققین و حمایت‌های واقعیِ دستگاه‌های آکادمیک کشور است تصریح‌کرد: با این حال اگرچه تاکنون هشت عنوان کتاب دربارۀ تاریخ این جمعیتِ کمتر شناخته شده از سوی اینجانب به رشتۀ تألیف درآمده، و معدود محققینِ دیگری چه ایرانی و چه خارجی نیز تألیفات ارزشمند و قابل توجهی ارائه کرده‌اند، اما با قاطعیت می‌توان اعتراف کرد که این مقدار کافی نیست و هنوز بسیاری اسنادِ یافت نشده و ارائه نشده نزد خانواده‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد ملی ایران و گرجستان هست که نیاز به بررسی و مطالعۀ دقیق دارند، باشد تا آیندگان نیز روزی به این همت، جامه تحقق بپوشانند.
آثاری که توسط امین قزلباشان منتشر شده و در این نشست معرفی شد
کتاب «نسب‌نامه»: اثری به تصحیح امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان. این کتاب دربرگیرندۀ اطلاعات فراوانِ نسب‌شناسیِ خوانینِ گرجیِ خوزستان از سال ۱۱۶۵( ه.ق) تا عصر حاضر است که دست‌نوشته‌های نسب‌شناسانِ پیشین در صد سال گذشته را به رشتۀ تصحیح درآورده است.
کتاب: «از بیرتویسی تا بندبال»: این کتاب نیز اطلاعات خاندان گرجی‌تبار باراتاشویلی در بازه‌ای ۵۰۰ ساله از سال ۹۴۷( ه.ق) تا زمان معاصر شامل تاریخ گرجستانی و ایرانی خاندان باراتاشویلی را دربر می‌گیرد.
کتاب «خاندان باراتاشویلی در ایران»: کتاب مذکور تجمیع‌شده‌ای از دو کتاب پیشین است با اصلاحات و اضافاتی که بیش از ۲۵۰ صفحه به کتاب اضافه کرده و دربرگیرنده تاریخ خاندان باراتاشویلی از اوایل قرن پانزدهم میلادی تا دورۀ معاصر در ایران و گرجستان است یعنی حدود شش قرن. این کتاب در حال حاضر منسجم‌ترین پژوهش فارسی پیرامون تاریخ خاندان گرجی تبار باراتاشویلی در ایران محسوب می‌شود. این کتاب مجموعه کاملی است از کتابت سیر تحولات مرتبط با این دودمانِ فرمانفرمای گرجی‌تبار در تاریخ ایران. همچنین مجموعه‌ای از اسناد خانوادگی، اسناد درگیری‌های عواملی از این دودمان در اتفاقات موسوم به سال حزبی در دزفول، شرح حال برخی از اقوام سببی این خانواده در نظام پادشاهی گرجستان عصر صفوی، تصاویری از برخی اعقاب سرشناس معاصر آنها در خوزستان، نقش مُهرها و بسیاری مطالب دیگر، در این کتاب به مخاطبان عرضه شده است.
کتاب «دودمان‌های فراموش شده» جلد اول: این کتاب شامل معرفی برخی دودمان‌های تاریخ‌دار و تاریخ‌ساز عصر صفوی است که به برخی خاندان‌های گرجی‌تبار نیز پرداخته است.
کتاب «دودمان‌های فراموش شده» جلد دوم: این کتاب شامل معرفی برخی دودمان‌های تاریخ‌دار و تاریخ‌ساز عصر قاجار است که طی آن به برخی از خاندان‌های گرجی‌تبار نیز اشاره شده است.
کتاب «گفتارهایی در باب گرجیان خوزستان»: این کتاب جلد اول از مجموعه مقالات سخنران نشست حاضر است که برخی از آن مقالات در ایران و گرجستان منتشر شده است.
کتاب «باراتاشویلی‌ها و آل‌کثیر (یک ازدواج سیاسی)»: این کتاب نیز به تاریخچۀ پیدایشِ خاندان سامری‌های دزفول می‌پردازد که نوادگانی ماحصلِ ازدواجی سیاسی بین خاندان گرجی‌تبار باراتاشویلی و قبیلۀ عرب آل‌کثیر هستند.
کتاب «بزرگ‌زادگان»: این کتاب هم به بررسی اکوسیستم پرورشی اولاد بزرگ‌زادگان در عرصۀ حکمرانی اشاره می‌کند که به نمونه‌هایی از خاندان‌های گرجی تبار در آن اشاره شده است.
انجمن مردم‌نهاد همگرایی مواریث تمدن ایرانی، با هدف «گسترش همگرایی فرهنگی میان کشورهای حوزه تمدن ایرانی» و «ایجاد بسترهای لازم برای تقویت حوزه گردشگری میان ایران و کشورهای این حوزه» با اخذ مجوز از وزارت کشور در سال ۱۴۰۰ در سطح ملی تأسیس شد و در راستای آشنایی مردمان این کشورها با شخصیت‌ها و رویدادهای تاریخی مشترک، برنامه‌های فراوانی برگزار کرده است. نشست علمی «گرجیان خوزستان؛ بازخوانی یک تاریخ چهارصد ساله» از سوی مرکز مطالعات کشورهای وارث تمدن ایرانی با همکاری انجمن همگرایی حوزه تمدن ایرانی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
نظر شما