‌سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – لیلا نوعی: مرحوم سعید تشکری به عنوان نویسنده، منتقد، مدرس و کارگردان تئاتر و سینما از اهالی برتر فرهنگ و هنر کشور به شمار می‌رفت. تشکری متولد ۱۳۴۲ در شهرستان قوچان و فارغ‌التحصیل رشته ادبیات نمایشی بود. از او بیش از ۴۰ عنوان کتاب به یادگار مانده که از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌های «شاه بهار»، «من هستم گیلگمش»، «سیمیا»، «پاریس، پاریس»، «هندوی شیدا»، «غریب، قریب»، «بار باران» و «آرتیست» اشاره کرد.

وی سال‌ها در رادیو و تلویزیون هم فعالیت کرد و سریال‌هایی مانند زمانه، واقعه و یوسف می‌آید از آثار او است. رمان‌نویسی، مقاله‌نویسی مطبوعاتی در حوزه ادبیات و نمایش نیز از دیگر فعالیت‌های مرحوم تشکری بود. سعید تشکری که سال‌ها با بیماری MS دست و پنجه نرم می‌کرد، دوسال پیش پس از عمل جراحی و به دلیل خونریزی شدید و پس از چند روز بستری در بیمارستان، با ناباوری خانواده و دوستان در سن ۵۸ سالگی در ۱۹ بهمن ماه سال ۱۴۰۰ درگذشت.

شاگرد پروری ویژگی بارز سعید تشکری

یکی از ویژگی‌های بارز زنده یاد تشکری، استعداد وی در شاگرد پروری حول محور امام رضا علیه‌السلام بود که یکی خروجی های این موضوع در سلسله نشست هایی با عنوان «عصرانه داستان‌نویسان رضوی» در انتشارات به‌نشر به فعلیت رسید؛ همچنین وی جایزه سه دوره کتاب سال رضوی و کتاب سال شهید غنی پور در سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ را برای نگارش رمان «بار باران» را از آن خود کرده است.

کارشناسان معتقدند تشکری با انتشار کارهای متعددش، گفتمان‌سازی رضوی را در حوزه داستان و رمان معاصر باب کرده است. در واقع آثار سعید تشکری بخش زیادی از فرهنگ و سیره رضوی را بازنمایی می‌کند.

خادم الرضا (ع)؛ بزرگ‌ترین اتفاق زندگی تشکری

باید اشاره کرد که زنده یاد سعید تشکری از نویسندگان و هنرمندان به‌نام مشهدی بود که عمر خود را در راه خدمت به امام رضا علیه‌السلام، حرم و فرهنگ زیارت و تاریخ این قطعه از بهشت صرف کرد. تشکری با عشق و ارادت فراوان از جایی به بعد قلم خود را وقف امام رضا (ع) و حریم امن رضوی کرده بود.

او معتقد بود بزرگترین اتفاق زندگی‌اش خادم الرضا (ع) بودن است. زیرا کتاب‌هایش موجب انس بیشتر مخاطبین با فضای امن رضوی می شود. مرحوم سعید تشکری، با اشراف به تاریخ اسلام و دنیای نویسندگی، سهم شگرفی در تولید داستان‌های رضوی با زبانی روان و دلچسب دارد. می‌توان گفت از دهه ۸۰ به بعد، همه آثاری که او نوشته است، همه در وصف امام رضا (ع) بوده و نشان از دلدادگی این خادم الرضا (ع) دارد. او به‌عنوان یکی از پنج خادم فرهنگ رضوی هم شناخته شده و نشان درجه یک هنری را دریافت کرده بود.

این نویسنده و منتقد توانسته به عنوان نمایشنامه نویس، کارگردان تئاتر و فیلمنامه‌نویس برتر برنده جایزه شده و با حضور در جشنواره‌های ملی و بین المللی همچون جشنواره فجر، یونیسف و غیره در کارنامه ۳۰ ساله خود در حوزه‌های ادبی و هنری عناوین بسیاری را کسب کند. تشکری در زمینه ادبیات نمایشی نیز موفق بوده است و مجموعه «وقتی زمین دروغ می‌گوید در زمستان ۱۳۹۱ عنوان کتاب برتر سال را به خود اختصاص داد. آثار زنده یاد تشکری در طی این سال‌ها همواره در جشنواره‌های برجسته کتاب حضور داشته است و افتخارات و جوایز متعددی به خود اختصاص داده است.

شخصیت تشکری قابل باور بود

محمد اسماعیل حاجی علیان، نویسنده و استاد دانشگاه که از شاگردان و نزدیکان مرحوم تشکری بوده، درباره او در گفتگو با خبرنگار ایبنا گفت: زنده‌یاد سعید تشکری بسیار مهربان و هوای دیگران را بی‌دریغ داشت. او خوبی همه را می‌خواست. یادم است سالی که در جایزه جلال، نامزد جایزه بودم، بعد از مراسم بلافاصله با من تماس گرفت و تبریک گفت. اینکه چنین بزرگی در لحظه به من زنگ زد و تبریک گفت خیلی برایم ارزش داشت. می‌خواهم بگویم او حواسش به همه در هر شرایطی بود.

نویسنده کتاب «نیستدر جهان» با تاکید برقدرت ایده‌پردازی زنده‌یاد تشکری عنوان کرد: سعید دو دسته ایده داشت؛ بخشی از ایده‌هایش در رابطه با ارادتش به امام رضا (ع) بود و بخشی دیگر به اتفاقات واقعه گوهرشاد می‌پرداخت. عشق ایده اصلی سعید بود. ساختار روایی سعید، ساختار ارسطویی بود. آغاز میانِ انجام در همه کارهای سعید مشترک است.

تشکری تراژدی را می‌شناخت

وی افزود: نکته‌ای که شخصیت‌های داستانی سعید را ملموس و قابل باور می‌کرد فقدان آنها بود. تلاشی که شخصیت برای رسیدن به هدف انجام می‌داد، موجب باورپذیری شخصیت می‌شد. سعید تراژدی را می‌شناخت و می‌دانست با فقدان می‌تواند شخصیت را جا بندازد. در اکثر کارهای او با یک شخصیت فرعی مواجه می‌شویم و بعد به شخصیت اصلی می‌رسیم و قصه پیش می‌رود. او هیچ شخصیتی را تا پایان رمان رها نمی‌کرد. همه شخصیت ها را چه اصلی و چه فرعی، تا پایان مدیریت می‌کرد.

شاگرد مرحوم تشکری با تاکید بر باورپذیری شخصیت‌های داستانی او، بیان کرد: باورپذیری که شخصیت داستان‌های سعید تشکری داشتند نشان‌دهنده پایبندی روایت سعید به منطق بود. به نوعی همزاد پنداری و ارتباط حسی خاصی را برای مخاطب در رمان‌هایش ایجاد می‌کرد. مخاطب در بخش‌هایی از رمان احساسش قلقلک داده می‌شد. این نویسنده درباره ریتم و هارمونی نوشته های مرحوم تشکری گفت: ریتم و ضرب‌آهنگ داستان‌های سعید هارمونی دلنشینی دارد. بسیاری از نویسندگان هم‌دوران سعید ریتم کند داستانی دارند، که میراث ادبیات آن دوران و وام گرفته از ادبیات روسیه است، اما سعید تلفیقی می‌نوشت، یعنی ضرب آهنگ داستان حفظ می‌شد و اضافات نداشت.

عامل موفقیت تشکری؛ رویکرد بومی هویتی

وی با اشاره به اینکه رویکرد سعید تشکری، رویکرد بومی هویتی بود، اظهار کرد: نوشته‌های او بر پایه خراسان بزرگ نوشته شده است. اکثر داستان‌های سعید حول محور امام رضا (ع) است. شخصیت‌ها درگیر این هستند با مقیاس امام رضا (ع) هویت خود را بسنجند و اتفاقات روایی هیچکدام بیهوده نیستند. سعید تشکری بر اسطوره و حماسه تاکید داشت و این موجب ترغیب شدنش برای پیگیری داستان حماسی شد. اگر او نبود جریان داستان حماسی در کشور شکل نمی‌گرفت.

نویسنده کتاب «داستان‌های کوتاه رضوی» افزود: مرحوم تشکری یک جریان ادبی بود و همه کار می‌کرد تا ادبیات ایران پیشرفت کند. بدون اغراق می‌گویم او همیشه پیشقدم بود تا نویسندگان را تربیت کند. او نویسنده‌های زیادی در مکتب خراسان تربیت کرد و با آنان هم‌نفس شد تا پرورش یابند.

حاجی علیان در پایان گفت: نام و یاد چنین بزرگانی با خواندن کتاب‌هایشان زنده نگه داشته می‌شود. اینکه صرفاً نام آنها را ببریم اما کتاب‌هایشان را نخوانیم و ندانیم به دنبال چه جریانی بوده‌اند، راه به جایی نمی‌برد. بدون شک قلم شیرین و دلنشین مرحوم تشکری می‌طلبد که چندباره به آثار او برگردیم و از دنیای زیبای ادبی که ساخته است لذت ببریم.

کشف ادبیات نیایشی با رویکردی نو

نگار تشکری، نویسنده و دختر مرحوم تشکری هم در گفتگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به زبان ساده و روان داستان‌های زنده‌یاد گفت: بارزترین ویژگی قلم پدر این بود که دنبال ایده‌های ناب بودند. ایشان به ادبیات نیایشی با رویکردی جدید و نو در دنیای ادبیات داستانی و رمان روی آوردند. البته به موضوعات رضوی در حوزه تاریخ شفاهی پرداخته می‌شد اما در ابعاد رمان که قابل درک برای مخاطب جوان هم هست، به این صورت و در این حجم کاری نشده بود. ایشان طوری مباحث تاریخی را در قالب رمان عنوان می‌کرد که مخاطب عام هم جذب می‌شد. او این کار را با آخرین و به روزترین متدهای نویسندگی در آثار خود انجام داده و همینطور در جهت تفهیم آنها به شاگردانشان زحمت بسیاری کشیدند.

تشکری با اشاره به رهنمودهای زنده‌یاد سعید تشکری برای نویسندگان جوان عنوان کرد: استاد تشکری همیشه می‌گفت برای موضوعی که کار می‌کنید، زیاد تحقیق کنید و به یک منبع اکتفا نکنید. خودشان هم برای هر رمان و موضوع تحقیقات گسترده و کاملی می‌کردند. نکته مهم دیگر که همیشه به شاگردانشان عنوان می کردند این بود که به طرح و بار دراماتیک داستانتان توجه بسیار داشته باشید، اینکه صرفاً تاریخ بنویسید هنر نیست. وی افزود: همچنین ایشان برای پیشرفت نویسندگان جوان تاکید داشتند جوانان آثار متفاوت را مطالعه کنند و به اثار داخلی اکتفا نکنند.

اتاق کار تشکری؛ پاتوق داستان‌نویسان جوان

نگار تشکری با تاکید بر اینکه دوست دارد راه پدر را ادامه دهد، بیان کرد: دوست داشتیم شاگردان پدر رها نشوند و کار نیمه تمام استاد تشکری را تمام کنیم. به همین علت تصمیم گرفتیم در اتاق کار ایشان پاتوقی برای شاگردان و علاقه‌مندان ایجاد کنیم و به بررسی سبک نوشتاری ایشان، همچنین مطالعه رمان‌ها و نمایشنامه‌هایشان بپردازیم. هدف ما تقویت قلم و جذب نویسنده‌های جوان برای خلق آثار خلاق است.

وی در پایان گفت: هنوز هم بسیاری از نویسندگان جوان آثار زنده یاد تشکری را مطالعه نکردند. پیشنهاد من این است به بررسی آثار زنده‌یاد تشکری عمیق‌تر پرداخته شود، چون در حوزه ادبیات نیایشی و همینطور ادبیات رضوی که استاد تشکری زحمت بسیاری کشیده اند، هنوز هم جای کار و تامل بسیاری دارد.

به گزارش ایبنا قرار است روز دوشنبه ۱۶ بهمن ماه و در آستانه دومین سالگرد درگذشت سعید تشکری نویسنده مطرح کشور در محفلی مردمی و ساده و صمیمی، اتاق کار وی در منزلش در مشهد به عنوان پاتوق مکتب داستان سعید تشکری و محلی برای داستان‌نویسان جوان شهر و کشور با حضور خانواده، دوستان و شاگردان وی آغاز بکار کند.