سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب کودک «خانه‌ی من کجاست؟» نوشته ریحانه جعفری با تصویرگری پدرام کازرونی است که در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ و منتشر شده است. این اثر در بخش «داستان تألیف» گروه کودک و نوجوان چهل‌ویکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نامزد شده است. به این بهانه با جعفری، نویسنده اثر که در حوزه داستان کودک و نوجوان فعالیت‌های بسیاری داشته است، گفت‌وگویی درباره این کتاب و جایزه کتاب سال کودک و نوجوان داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

- داستان کتاب «خانه‌ی من کجاست؟» به چه موضوعی می‌پردازد؟

کتاب درباره یک دانه سیب است که از داخل یک سیب بیرون می‌پرد و دنبال خانه‌اش می‌گردد. طی سفری که دارد با کفشدوزک و کرم و حلزون صحبت می‌کند و آن‌ها می‌گویند که بیا به خانه ما، ولی او می‌گوید که آن خانه جنسش مثل او نیست و با شخصیت او همخوانی ندارد تا اینکه به‌خاطر یک‌سری ماجرایی که برایش اتفاق می‌افتد در زیرخاک قرار می‌گیرد و می‌بیند که آن خانه خودش است و تبدیل می‌شود به یک درخت خیلی بزرگ و پربار. درواقع او به یک مکان درست می‌رسد که خانه واقعی است و شروع می‌کند به زیاد شدن.

من این کتاب را سال ۲۰۱۹ نوشتم برای پروژه‌ای که کانون برای سال ۲۰۲۰ داده بود. چندین سال پیش بود، من همیشه خیلی در فکر می‌رفتم وقتی که در اثر یک‌سری اتفاق، افراد خانه و زندگی خودشان را از دست می‌دادند و مجبور می‌شدند از آنجا بروند؛ مثلاً جنگ‌هایی که صورت می‌گیرد و بچه‌ها چقدر تحت فشار قرار می‌گیرند تا در خانه خود نباشند اما وقتی آن خانه، خانه خودشان باشد چقدر می‌توانند در آنجا رشد کنند. این همیشه برای من مطرح بود و یکی از دغدغه‌های من بود و فکر می‌کردم هرکسی اگر جای درستی باشد چقدر می‌تواند به قول معروف، بار داشته باشد و از نظر مادی و معنوی بهره بدهد به جایی که در آن زندگی می‌کند.

- اثر شما امسال در گروه کودک و نوجوان جایزه کتاب سال به عنوان یکی از نامزدها اعلام شده است. به طور کل، انتظارات شما به عنوان یک نویسنده از جایزه کتاب سال چیست؟

به طور کلی از همان بچگی مثلاً به ما می‌گویند بخند، نوزاد هستیم و می‌خندیم و تشویق‌مان می‌کنند، وقتی راه می‌افتیم به ما می‌گویند یک قدم بگذار جلوتر و تشویق‌مان می‌کنند، بزرگ‌تر می‌شویم و وقتی در مدرسه یک درس را خوب انجام می‌دهیم یا کار خوبی انجام می‌دهیم تشویق‌مان می‌کنند. خوش‌مان می‌آید و بشر با تشویق است که می‌تواند رشد کند. برای آدم‌بزرگ‌ها هم اگر در کارهایشان جوایزی باشد که به آن‌ها روحیه و انرژی بدهد، خوشحال می‌شوند و در این مسیری که دارند می‌روند، قدم‌هایشان محکم‌تر می‌شود. این یکی از اثراتی است که تشویق درست بر هر انسانی در هر مقطعی می‌تواند داشته باشد. جایزه کتاب سال هم با توجه به اینکه نویسندگی و مترجمی بسیار شغل‌های دشواری‌اند و کار فرهنگی کردن هم بسیار کار دشواری است، می‌تواند تشویق خیلی کمک‌کننده‌ای باشد برای آن فرد که همچنان با انرژی به جلو برود و خستگی‌اش سبک شود و به سراغ کار بعدی برود.

- این جایزه کلان در سطح ملی، چه کاربردهایی می‌تواند داشته باشد که ظرفیت آن را گسترش دهد؟

از چند جنبه می‌شود به یک جایزه نگاه کرد؛ حالا من چون کار کودک و نوجوان می‌کنم از این منظر توجه می‌کنم. یکی همان است که در سوال قبلی پاسخ دادم؛ همان جنبه تشویقی‌ای است که فرد همچنان محکم‌تر و با انرژی بیشتری حرکت کند. یکی دیگر اینکه معرفی آثار به عنوان کارهای برتر و بهتر، به خود ادبیات هم کمک می‌کند به‌ویژه به آن تازه‌کارها که بروند آن کار را بخوانند و چه‌بسا خودشان هم دید بهتری پیدا کنند؛ چون وقتی یک کار خوب را می‌خوانیم دید پیدا می‌کنیم که چگونه بنویسیم کار بهتر به دل مخاطب بنشیند و این تشویق و آموزش است برای افرادی که تازه‌کار هستند. مسئله بعدی برای افرادی است که حرفه‌ای هستند تا بررسی کنند الان چه کاری خوب است تولید کنند. ببینید ادبیات وابسته به زمان است؛ الان سال ۱۴۰۲ است و کاری که ما در این سال می‌خوانیم یا می‌نویسیم خیلی فرق می‌کند با کاری که در سال ۱۳۹۲ یا ۱۳۸۲ وجود دارد؛ چون آدم‌ها فرق می‌کنند، زندگی‌ها فرق می‌کند، همه‌چیز رشد می‌کند یا با رشد خودش، ادبیات را هم رشد می‌دهد. بنابراین مهم است بدانیم که در سال ۱۴۰۲ چه چیزی، چه زبانی و چه داستانی خوب است، چگونه باید شخصیت‌پردازی شود و در کنارش چگونه تصویرگری شود. این‌ها بسته پیشنهادی‌ای می‌شود که به نویسندگان و تصویرگران حرفه‌ای در کار کودک دید می‌دهد و ما به این دید نیاز داریم تا افراد بتوانند رشد کنند و کارهایشان را بهینه کنند؛ در کنار آن، به مخاطب هم دید می‌دهد که تو الان چه کتابی را می‌توانی بخوانی، چه کتابی الان موردنظر است و از نظر ادبی می‌تواند کمک کند تا رشد کنی.

تمام زندگی ما نویسندگان کودک و نوجوان، بچه‌ها هستند؛ هرچقدر بچه‌ها شادتر باشند و بهتر زندگی کنند، می‌توانند مردان و زنان بزرگتری برای زندگی خود باشند و از پس مشکلات بربیایند و جامعه آرامی داشته باشند. اینکه آدم‌ها در صلح و آرامش زندگی کنند رویایی است که همیشه در زندگی خودم دارم و امیدوارم واقعاً این اتفاق بیفتد.