سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب (ایبنا)؛ هفته پیش در حوزه فرهنگ مقاومت رویدادهای مهمی رقم خورد، از جمله اعلام نامزدهای جایزه کتاب سال دفاع مقدس، رونمایی و بررسی چندین کتاب و تجدید چاپ صد و نودم «تنها گریه کن» در انتشارات حماسه یاران و سالگرد شهادت شهید حمید باکری، شهید حسین خرازی و شهید آحسن آبشناسان هم در شمار رویدادهای تقویم فرهنگ مقاومت بود در هفته‌ای که پشت سر گذاشتیم. در این گزارش به نکات خواندنی اخبار هفته‌ای که گذشت اشاره شده است که در زیر می‌خوانید.

روایت چندین کتاب از حمید باکری

جستجوی نام شهید حمید باکری در دنیای کتاب‌ها، ما را به چند عنوان کتاب می‌رساند. کتاب‌هایی که بسیار ارزشمند و خواندنی هستند، اما انصافاً برای روایت زندگی رزمنده‌ای چنین خالص و والامقام – که یکی از نخستین نیروهایی بود که در عملیات آزادسازی خرمشهر قدم به شهر گذاشت - کفایت نمی‌کنند. البته در کتاب «بوی باران، بوی باروت» (نشر عابد) به این نکته اشاره می‌شود که شهید حمید باکری، به خاطر روحیه و منش فروتنانه‌اش، از آن دسته آدم‌هایی بود که کم می‌گفت و کم می‌نوشت و کم مصاحبه می‌کرد. از این‌رو، برای نوشتن از او باید به سراغ کسانی رفت که می‌شناختندش و با او، در مقطعی از زندگی‌اش همراه و همرزم بودند.

شهید دیالمه مبانی را می‌فهیمد

جلیلی با بیان اینکه انقلاب اسلامی در مسیر خود برای رسیدن به اهداف نیازمند آگاهی و فهم صحیح زمانه است، عنوان کرد: باید تهدیدها و فرصت‌ها و مهمتر از همه مبانی را شناخت. رمز موفقیت شهید دیالمه این بود که زحمت می‌کشید و مبانی را می‌فهمید، بنابراین زاویه گرفتن از مبنا را نیز متوجه بود. امروز دشمن در برابر بسیاری از مبانی اساسی که انقلاب اسلامی را حفظ کرده، تمام توان خود را بعد از جنگ، ترور و فشار اقتصادی گذاشته و در عرصه‌های رسانه‌ای، فرهنگی، سیاسی و جنگ نرم سرمایه‌گذاری می‌کند؛ زیرا می‌داند اگر ملتی مبنای حق را فهمید به نتیجه و هدف می‌رسد، اما هر میزان از مبانی فاصله بگیرد و دچار تردید، انصراف و انحراف از هدف شود، به نفع اوست.

لحظه‌های زیبای تاریخی رهبر در کنار شهدا

کتاب «به آسمان نگاه کن» شامل خاطرات رهبر مقظم انقلاب آیت‌الله العظمی خامنه‌ای از شهیدان انقلاب و دفاع مقدس است؛ که گروه تحقیق انتشارات خط مقدم به نگارش آن پرداخته است. آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای، از سال‌های نوجوانی و جوانی در اتفاقات و حوادث انقلابی و مبارزاتی حضور داشتند؛ اما شاید یکی از زیباترین لحظه‌های این تاریخ و این زندگی؛ همراهی شهیدان با ایشان است که خود اسوه بودند و نقش‌های بزرگی را ایفا کرده‌اند. و این؛ لحظه‌های تاریخی را زیباتر می‌کند. در کنار این، سه نقطه‌ی پرهیجان را در زندگی و خاطرات ایشان می‌بینید که همگی عجین با نام شهدا است؛ یکی آغاز مبارزات در دهه ۳۰ که شروع شکل‌گیری تفکر مبارزاتی ایشان است. دوم روزهای منتهی به پیروزی انقلاب که ایشان همراه شهیدان بهشتی و باهنر، شب‌های هیجان‌انگیزی را در برنامه‌ریزی و انتظار پیروزی می‌گذراندند. سوم روزهای جنگ تحمیلی است که این دوران نیز سراسر عجین با نام شهدای عزیزی است که جانانه از اسلام و ایران دفاع کردند.

سیاح از رادیو تا شکارچی تانک در سوریه

این کتاب زندگی پرماجرای فرمانده دفاع مقدس، رزمنده عرصه فرهنگ و هنر، محبوب دل هرکس که او را می‌شناخت و شهید مدافع حرم در خان‌طومان سوریه، سعید سیاح طاهری است. از رادیو آبادان و تشکیل بسیج عشایرو دفاع از شهرگرفته تا شرکت در عملیات‌ها، آموزش موشک و شکارچی تانک بودن و… و در آخر دفاع از حرم، همه و همه در این کتاب بیان شده است. صد ساعت مصاحبه حاصل تلاش چند محقق تلاشگر که به قلم شیرین زارع پور به کلمه تبدیل شده تا یاد و نام پر آوازه سیاح در کتابی به نام «سیاح» برای همیشه جاوید بماند.

معرفی نامزدهای گروه پژوهش کتاب سال دفاع مقدس

نامزدهای گروه پژوهش و سه زیرگروه آن در بیست و یکمین دوره جایزه ملی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس اعلام شدند. دبیرخانه بیست و یکمین دوره جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس (جایزه کتاب سال دفاع مقدس)، از میان ۱۷۳ عنوان کتاب رسیده و تأیید شده در «گروه پژوهش» و سه زیرگروه آن، ۱۰ عنوان کتاب را به عنوان نامزد معرفی کرد. فهرست این کتاب‌ها در هر شاخه موضوعی، به صورت جداگانه و به ترتیب الفبایی عنوان اعلام می‌شود.

خاطرات بازجویی اسرا به شکل دقیق نگاه نشده است

مسعود ده‌نمکی، کارگردان و پژوهشگر جنگ: در برخی موضوعات سوالات به صورت تخصصی مطرح و بر اساس آن، سوالات سرفصل‌های موضوعی طراحی می‌شد. کار برای فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان چند فاز داشت؛ شامل ۱۰ جلد کتاب مرجع، تقریباً ۶۷ جلد کتاب اردوگاهی (هر اردوگاه بین دو یا سه جلد کتاب دارد.) تقریباً ۵۰ یا ۶۰ آیتم در کتابهای اردوگاهی جای گرفت شامل سرفصل‌های کلی، مثل از اسارت تا اردوگاه چه اتفاقی افتاد که به بررسی دلایل اسارت می‌پرداخت و نحوه اسارت. ما دلایل اسارات را بر اساس خاطرات اسرا بررسی کردیم که چرا شما اسیر شدید؟ یکی می‌گفت بر اثر کمبود مهمات بود آن دیگری می‌گفت ضعف فرماندهی…. در این مرحله خاطرات را بر اساس دلایل اسارت دسته‌بندی شد. نخستین حس پس از اسارت؟ اسرا چه احساسی داشتند؟ این دلایل هم دسته‌بندی شد. از لحظه نخست که فرد اسیر می‌شد دشمن چه برخوردی با او می‌کرد؟ وقتی او را تفکیک و از او بازجویی می‌کردند، چه رفتاری نشان می‌داد؟ همه اسرا درباره بازجویی‌های خاطراتی دارند، اما تا کنون به این خاطرات اسرا از بازجویی به شکل دقیق نگاه نشده است. بازجویی و ضد بازجویی؟ آنها چه سوالاتی می‌کردند و شما چه جوابی می‌دادید؟ دلیلش این بود که ما به سربازان یا نیروی نظامی خودمان یاد نمی‌دادیم که وقتی اسیر شد چه برخوردی باید داشته باشد؟ چه بگوید چه نگوید؟ کجاها می‌تواند تقیه کند؟ کجا نمی‌تواند تقیه کند؟ خیلی از اسرا به دلیل تقیه نکردن برخی از اسرا کشته شدند!

فرار از اسارت ارزش یا ضد ارزش؟

محمد قبادی، مولف و پژوهشگر تاریخ در یادداشتی نوشت: چندی پیش بالاخره موقعیتی دست داد و فیلم سینمایی «شماره ١٠» به نویسندگی و کارگردانی حمید زرگرنژاد را دیدم. موضوع قابل تاملی داشت؛ اسارت و فرار اسیر جنگی. به نظرم آمد نزدیک‌ترین تصاویر به واقعیت اسارت را در میان همه فیلم‌هایی است که تاکنون دیده‌ام، روایت می‌کرد. فیلم با همه صحنه‌ها و ریزه‌کاری‌هایش دو نکته را هم در ذهنم شکل داد، نخست اینکه آیا اساساً فیلم می‌تواند به عنوان یک منبع تاریخی شناخته شود و حتی در پژوهش‌های تاریخی مورد توجه قرار گیرد؟ و نکته دیگر اینکه اساساً فرار چه جایگاهی در اندیشه و منطق رزمنده اسیر ایرانی در جنگ عراق علیه کشورمان داشته است.

آستینش توی باد تکان می‌خورد

شهید خرازی، خاطراتی از خودش به جای گذاشت، هرگز از یاد نرفت. خاطرات فرماندهی که یکی از دو دستش را در خیبر جا گذاشته بود. «نشسته بودم روی خاکریز. با دوربین آن طرف را می‌پاییدم. بی‌سیم مدام صدا می‌کرد. حرصم در آمده بود. آدم حسابی، بذار نفس تازه کنم، گلوم خشک شد آخه. گلویم، دهانم، لب‌هام خشک شده بود. آفتاب مستقیم می‌تابید توی سرم. یک تویوتا پشت خاکریز ترمز کرد. جایی که من بودم، جای پرتی بود. خیلی توش رفت و آمد نمی‌شد. گفتم کیه یعنی؟ یکی از ماشین پرید پایین. دور بود و درست نمی‌دیدم. یک چیزهایی را از پشت تویوتا گذاشت زمین. به نظرم گالن‌های آب بود. بقیه‌اش هم جیره غذایی بود لابد. گفتم هر کی هستی خدا خیرت بده مردیم تو این گرما. برایم دست تکان داد و سوار شد. یک دست نداشت. آستینش از شیشه ماشین آمده بود بیرون، توی باد تکان می‌خورد.»

تصویری کوتاه و مختصر اما پر معنا از یک زن

کتاب «تنها گریه کن» تالیف اکرم اسلامی، روایت زندگی اشرف سادات منتظری مادر شهید محمد معماریان در انتشارات حماسه یاران به چاپ صد و نودم رسید.کتاب «تنها گریه کن» تالیف اکرم اسلامی، روایت زندگی اشرف سادات منتظری مادر شهید محمد معماریان است که در انتشارات حماسه یاران به ۱۹۰ چاپ رسیده است. در این کتاب تصویری کوتاه و مختصر اما پر معنا از یک عمر زندگی و فرمانبری و ولایت‌پذیری زنی را می‌خوانید که فرزندش را فدای پابرجا ماندن و استقلال این سرزمین کرد و خودش نیز در راه اسلام و انقلاب از هر چه در توان داشت فروگذار نکرد. اشرف‌السادات منتظری مادر شهید محمد معماریان که عاشقانه و خالصانه برای فرزندان این سرزمین از جان و دل مایه می‌گذاشت.

نگرانی از فاصله گرفتن نسل جدید از دفاع مقدس

سردار محمدعلی نایینی، رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در رونمایی تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت عبدالله حاجی صادقی، نماینده ولی فقیه قدس سپاه در دوران جنگ گفت: تاریخ‌نگاری در مرکز محدود به تکمیل گنجینامه مرکز نیست و هویت اصلی پاسداشت پایداری است و جلوگیری از فراموشی هویت جنگ است و تولید روایت معتبر بر اساس اسناد. رییس مرکز اسناد بیان کرد: رهبری بیش از هر چیزی بر حفظ هویت دفاع مقدس تاکید دارند چنانکه می‌فرمایند که آن هویت سپاه در دفاع مقدس است که سپاه را پس از جنگ حفظ کرد و گرنه آن هم مانند کمیته‌ها ادغام می‌شد.

او با اشاره به اینکه در گرفتن تاریخ شفاهی دفاع مقدس نگاه به هویت سپاهی دفاع مقدس داریم، گفت: شهید سلیمانی هم بر آن تاکید داشتند و گفت: هر تجربه‌ای دارد ناشی از دفاع مقدس است و نگرانی او از فاصله گرفتن نسل جدید از این هویت بود.

ابعاد مغفول مانده در «به جرم خمینی»

کتاب‌نامه بلخ با هدفِ کتاب‌شناسی افغانستان، معرفی و نقد و بررسی کتاب‌های حوزه مسائل افغانستان شکل گرفته است و تا کنون کتاب‌هایی با موضوعات مختلفی که به مسائل افغانستان مرتبط می‌شده است، محور جلسات قرار گرفته است. «به جرم خمینی» به نوعی نقطه اتصال ایران و مهاجران افغانستانی است.

محمد قاسمی‌پور اشاره کرد: نویسنده باید سه مولفه را بلد باشد، سه مولفه‌ای که جهان داستان را می‌سازد. آن سه مولفه انسان، زندگی، زمین است. در این کتاب از ابعاد اعتقادی و اجتماعی شهید باخبر می‌شویم اما باز ابعاد مغفول مانده‌ای دارد و در کتاب نشان می‌دهد. مثلاً رزمی‌کار بودن شهید در داستان به نمایش در نمی‌آید.

وی افزود: من توقع داشتم ابعاد اعتقادی شهید بیشتر مطرح می‌شد. فریناز راوی می‌تواند به عنوان یه راوی معتقد حضور داشته باشد اما برای علیرضا بعد اعتقادی نمی‌بینیم.

کیمیت در کنار کیفیت ارتقا پیدا کند

سردار مهدی امیریان، رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس گفت: ما وظیفه داریم در پی تربیت نویسندگان جوان باشیم، چون اگر این مهم انجام نشود، در انتقال تاریخ دفاع مقدس دچار مشکل خواهیم شد. در این میان تلاش بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس و سازمان ادبیات و تاریخ تلاش‌های ستودنی داشتند و در حوزه کمیت و ارتقا خوبی پیدا کردیم و اعداد در این زمینه نشانه موفقیت در این زمینه است که البته باید کیفیت را هم به همراه داشته باشد و نباید کمیت، کیفیت را دچار اشکال کند و این دو باید در کنار هم ارتقا پیدا کند.

نگاه امیران ارتش به ناشناخته‌های زندگی شهید آبشناسان

مشهود گودرزی‌نژاد به‌عنوان نویسنده کتاب «آسمان‌شناس» ویژگی کتابش را این‌گونه بیان نمود: در این کتاب سعی شده است تا نگاه تازه‌ای به زندگی شهید آبشناسان و افتخارات ایشان چه در دوران مبارزه با ضدانقلاب و چه در دوران دفاع مقدس برای مخاطب ایجاد کند و جایگاه والای این شهید را تا حدودی نمایان تر سازد. این کتاب به زوایای مختلف زندگی شهید آبشناسان می‌پردازد؛ با توصیف اخلاق و رفتار شهید از زبان همسر و فرزندان ایشان شروع می‌شود و با خاطرات فرماندهان و همرزمان شهید و ذکر دلاوری و شجاعت ایشان و در عین حال عبادت خالصانه او در سنگر و گریه‌های شبانه شهید برای شهادت ادامه می‌یابد. تمام بخش‌های کتاب برای شخص من جذاب هست اما اگر بخواهم به سوال شما پاسخ بدهم، بخش خاطرات خانواده شهید از ایشان و بخش خاطرات امیران ارتش از شهید آبشناسان برایم جذاب‌تر بود.