به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شماره جدید فصلنامه «اقلیما» با پرونده‌ای درباره حجاب منتشر شد.
با تحقق انقلاب اسلامی در ایران و جامعۀ ایرانی، تنها شاهد تحول در آرمان‌ها و آمال‌های مردم و ارتقا و تعالی ارادۀ مردم برای تحقق نوعی زندگی حکومت‌مند در سایه‌ی اسلام نبودیم، بلکه موضوع جنسیت و نظم جنسیتی نیز چهره‌ای متفاوت پیدا کرد و متحول شد. با اتکا به تجربۀ انقلاب اسلامی و هم مبانی معرفتی آن، تحول در نظم جنسیتی حاکم بر حرکت اجتماعی و تاریخی انسان مسلمان ایرانی ناشی از این بود که زن ایرانی «معنا» و «موقعیت» متفاوت و منحصربه‌فردی پیدا کرد. به عبارت دیگر، با تحول در معنای «زن بودن» این درک جدید از رابطه‌ی زن و مرد و نظم جنسیتی متعادل در نظام حرکت عمومی جامعه ظهور کرد.
نیک اگر از پایگاه معرفت انقلاب اسلامی بنگریم، درمی‌یابیم مجموعۀ این تحولات انقلابی، یعنی تحول در معنای زن بودن و نظم جنسیتی و تحول در تلقی جامعه‌ی ایرانی از خودش، بی‌نسبت با یکدیگر نبودند و نیستند. ما از صورت‌بندی منظومه‌ی اندیشه‌ی امام و رهبری این‌گونه درمی‌یابیم که تغییر در معنا و موقعیت زن، نسبت وثیقی با حرکت عمومی به سوی تعالی و سرنوشت جامعه دارد. گویی ظرفیت ویژه‌ای به نام «زنانگی» با وقوع انقلاب اسلامی، در قامت نوعی از قدرت، امکان آزاد شدن و فعال شدن پیدا کرد. بر اساس این نگاه که تغییر در هندسه‌ی جنسیت و به‌طور خاص تغییر در تعریف و هویت زن در پیوندی نزدیک و تناتنگ با حرکت‌های تاریخی جوامع بشری است، می‌توان ادعا کرد در تجربه‌ی جدید ما در اتمسفر انقلاب اسلامی، صحبت از «الگوی سوم زن» همان صحبت از الگوی سومی از جامعه است که عناصر گوناگون آن قابلیت بازتعریف و بازسازی دارد و تاریخی جدید پیش روی بشریت رقم می‌زند.
فصلنامه‌ی تخصصی اقلیما محصولی از «دفتر مطالعات جنسیت و جامعه» با تمرکز بر همین نگاه، یعنی نسبت تناتنگ و ویژه‌ی زن و جنسیت و جامعه مترصدِ به زبان‌آوری و توسعه‌ی تجربه‌ی انقلاب اسلامی و تقویت پایگاه اندیشه‌ای آن در این زمینه است. ما در فصلنامهٔ اقلیما بر این باوریم که مهم‌ترین تحولی که انقلاب اسلامی رقم زده و خواهد زد تحول در معنای انسان است و این تحول انفسی و امتداد آفاقی آن از طریق تعادل جنسیتی می‌گذرد. بنابراین نگاه، موضوع زن و مسائل مربوط به آن، پرداختن به مسائل و چالش‌های یک قشر از اقشار جامعه نیست، بلکه همۀ آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی به تدقیق و تحکیم هندسه‌ی رابطه‌ی زن و مرد منوط است که ما افق عینی و مطلوب آن را با عنوان جامعه‌ی متعادل نشان می‌دهیم.
تحریریه اقلیما در شماره یک و دو (پاییز و زمستان ۱۴۰۲) موضوعی را برگزیده که در سدۀ گذشته هرگز از چالش‌برانگیزی نیفتاده است و همواره کانون بسیاری از مناقشات اجتماعی ما بوده است: حجاب! چالش حجاب در صد سال گذشته، مناسبات و معادلات بسیاری را آفریده و گاه روزهایی بحرانی را رقم زده است. در نگاه نخست، این وضعیت چالشی اجازه نمی‌دهد به‌سادگی چشم از موضوع حجاب بپوشیم، اهمیتش را انکار کنیم و از مسائل پیرامون آن تغافل کنیم. باید اعتراف کنیم، گویی گونه‌ای از استعداد در ذات موضوع حجاب نهفته است که می‌تواند چنین ماجرای ممتد و گسترده‌دامنی را رقم بزند. پس، در اولین نگاه حجاب موضوعی است که فی‌نفسه دائماً ما را به رویارویی با خود فرامی‌خواند. این پرسش که حجاب دقیقاً به چه دلیل یا علتی از سویی امکان بحرانی‌شدن یا بحران‌زایی دارد و از سوی دیگر در دل بحران‌ها روز به روز نیرومندتر می‌شود، قابل بحث است اما دست‌کم نمی‌توان انکار کرد که حجاب به لحاظ واقع تاریخی و اجتماعی در جای مهمی نشسته است و اهمیت آن تغافل‌ورزیدنی نیست.
ما در فصلنامۀ اقلیما تلاش می‌کنیم ماجرای زن، جنسیت و جامعه و موضوعات مربوط به این عرصه را از پایگاه اندیشۀ انقلاب اسلامی بازخوانی کنیم. در این شماره از اقلیما، حول موضوع حجاب و با ایدۀ «بازاندیشی» در معنای حجاب در تلاشیم بدانیم حجاب در چه افقی از حرکت انقلاب اسلامی قرار دارد و در واقعیت امروز در چه شرایطی است. از همین دریچه و از همین پایگاه، فاصلۀ میان افق و واقعیت را تحلیل می‌کنیم و آنگاه برای این فاصله در حیطۀ راهکارهای سیاستی تأمل می‌کنیم. این مسیر سه فصل برای این شماره از اقلیما رقم زده است.
در فصل اول در پی آنیم بدانیم چه معناهایی از حجاب وجود دارد که ما از آن غافلیم و حکمت حجاب در انقلاب اسلامی چه سرخط‌هایی دارد. در این فصل به دنبال یافتن ابعادی از معنای حجاب هستیم که اصیل و ریشه‌ای است اما کمتر دیده شده است یا به دست فراموشی سپرده شده است. برای مثال، ما در گفتمان انقلاب اسلامی کمتر رویکرد و پروژۀ خاص رهبری را در موضوع حجاب مورد مطالعۀ اصولی و روش‌مند قرار داده‌ایم. در واقع می‌خواهیم بدانیم چه فهمی از حجاب در سپهر اندیشه‌ای انقلاب اسلامی وجود دارد که ماجرای حجاب را عمق می‌بخشد و وجوه بدیع و متمایز و برجستۀ معنای حجاب در انقلاب اسلامی چیست؟
در فصل دوم، با بینش و نگرش هویتی به حجاب و تمسک به معنای حجاب در گفتمان انقلاب اسلامی به سراغ فهم واقعیت میدان رفتیم و آن را در گذشته، حال و حتی آینده پی گرفتیم. در این وادی هم کنش‌های زنان را رصد کردیم و معنای عمیق و هویتی آن‌ها را بازخوانی کردیم. وقایع پرتکرار این روزها را با همین نگاه تقریر کردیم و وصفی بدیع و چندوجهی و به‌روز ناظر به هویت زن مسلمان یافتیم. همچنین، کنش‌های حکومت‌ها در ادوار گوناگون تاریخ، اندیشمندان و صاحب اثران را با همین دقت‌های بینشی بازخوانی کردیم.
و اما در فصل سوم و آخرین فصل، کوشیدیم با دردست‌داشتن دقت معنایی به حجاب و بازخوانی پروژۀ حجاب در گفتمان انقلاب اسلامی به رویکردهای سیاستی و حاکمیتی برون رفت از وضع موجود نگاهی بیندازیم. در این فصل دو محور اساسی را پی گرفتیم، یکی بازخوانی طرح گفتمان انقلاب اسلامی برای حجاب در عرصه‌های گوناگون و ناظر به مسائل روز و دیگری راه برون‌رفت از وضعیت موجود با تأکید بر ساخت و معنایابی مردمی از حجاب. راه‌حل‌ها و سیاست‌هایی را به گفت‌وگو گذاشتیم که بر این صحه می‌گذارند که حجاب اولاً مقوله‌ای هویتی است و در ثانی برای رفع عوارض آن نیازمند ارادۀ مردم است. دیدگاه‌هایی که همۀ امیدش را به اسطورۀ بازدارندگی قانون نمی‌بندد و حضور فعالانۀ فاهمه و ارادۀ مردم در میدان حجاب را الزامی می‌دانند.
همکاران این شماره: صفوراسادات امین‌جواهری، مریم برزویی، سیدیاسر تقوی، مهدی تکلو، تینا چهارسوقی امین، زهرا حیدری، فائزه خندق‌آبادی، زهرا راد، فاطمه رایگانی، سعیده رحیمی، فاطمه سیفی کناری، مرضیه شعربافچی‌زاده، هدی صادق‌زادگان، عاطفه صادقی، مرجان صومی، سارا طالبی، عالمه طهماسبی، زهرا عسگری، مصطفی غفاری، محمدرضا کدخدایی، نرگس لقمانیان، علیرضا ملااحمدی، مریم منصوری، متینه‌سادات موسوی، مریم نصر اصفهانی، مهدیه نقش‌زن، سیده‌نرگس نظام‌الدین، سیده‌راضیه یاسینی؛
و با گفتارهایی از محمدرضا امینی، علیرضا پناهیان، فائزه درهگزنی، زهرا روح‌اللهی امیری، مهناز صابردوست، ناهید طیبی، رقیه فاضل، محمدرضا فلاح شیروانی، محمدرضا کائینی، مهناز کوشکی، علی محمدی، محمدحسین ملک‌زاده، سیده مائده موسوی، احمد مهرشاد، میثم مهدیار، حسین مهدی‌زاده.
نظر شما