کامران شرفشاهی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره جایگاه قالب هایکو در شعر فارسی عنوان کرد: هایکو یکی از قالب‌های شعر ژاپن و کوتاه‌ترین قالب شعر جهان است. هایکو سه بند ابتدایی است که به صورت زنجیره‌ای با مضامین طبیعی حرکت خود را شروع کرده است. این قالب از قرن شانزدهم ایجاد شد و قرن هفدهم شکل مستقلی در ادبیات ژاپن پیدا کرد. در قرن نوزدهم با ظهور شاعران و ادبایی مانند ماسائوکا شیکی، هویت خاصی پیدا کرد و شیکی اسم این قالب را هایکو گذاشت. هایکو دارای ۱۷ هجاست که در سه بند، پنج، هفت و پنج هجایی سروده می‌شود و فاقد ردیف قافیه اما موزون است.
وی تاکید کرد: وقتی از وزن صحبت می‌کنیم منظور وزنی نیست که در شعر فارسی یا عربی وجود دارد، بلکه فضایی است که در شعر ژاپنی فراهم می‌شود تا شنونده ژاپنی احساس کند کلامی که می‌شنود یا می‌خواند دارای وزن است. هایکوهای نخست با مضامین طبیعت‌گرایانه یا ناتورالیستی سروده می‌شدند اما شیکی و شاعران همفکر او از اواخر قرن نوزدهم به مضامین اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دیگر موضوعات نیز توجه نشان دادند و همین مسئله موجب رشد این قالب شد و به سرعت مورد توجه جهانیان قرار گرفت و به زبان‌های مختلف دنیا از جمله ایران ترجمه شد.
این نویسنده با اشاره به ورود شعر هایکو به ایران عنوان کرد: از اواخر دهه چهل با ترجمه‌های حسن فیاد، احمد شاملو، ع. پاشایی و سهراب سپهری هایکو به ایران وارد شد و این ترجمه‌ها موجب شدند این قالب به ایرانیان معرفی شود؛ در ابتدا نیز چندان استقبالی از این قالب به عمل نیامد چرا که ما در سرزمینی زندگی می‌کنیم که شعر ما فقط به اشعار بلند خلاصه نمی‌شود و قالب‌هایی مانند رباعی، دوبیتی، شعر سپید و شعر فرد که تک بیت داریم موجب می‌شدند توجه مردم نسبت به شعرهای ایرانی بیشتر باشد. اکنون ضرورت‌های زمان موجب شده انسان امروز به جهت ضیق وقت و مشکلات فراوان به سمت شعرهای کوتاه و کپسولی روی آورد و شاعر در کم‌ترین کلمات و رعایت ایجاز پیام خود را به جامعه منتقل کند. یکی از دلایل جذابیت قالب کوتاه و استقبال جهانیان از قالب کوتاه هایکو همین کوتاهی شعر است؛ شعر هایکو در سه خط یک پیام که ضرورتاً می‌تواند یک برشی از یک حادثه و تابلویی از یک منظره باشد را منتقل می‌کند. رفته رفته گرایش به این قالب بیشتر شده و مخاطبان بیشتری را به خود اختصاص داده؛ پس از ترجمه کتاب‌ها و اشعار هایکو به زبان فارسی ما شاهد روی آوردن شاعران پارسی گوی به هایکوشدیم تا جایی که بعضی شاعران ایرانی مجموعه‌هایی در قالب شعر فارسی سرودند و منتشر کردند.
این شاعر درباره آینده هایکو در ایران گفت: نمی‌توان به طور قطعی پیش‌بینی کرد که جریان استقبال از این قالب ژاپنی در آینده چه مسیری را طی می‌کند اما با مرور مسیری که از دهه چهل به بعد اتفاق افتاده و رشد روز افزون هایکو می‌توان به آینده آن امیدوار بود. همچنین با نوآوری‌هایی که شاعران ایرانی در این زمینه داشته‌اند رفته رفته این قالب رنگ و بوی ایرانی به خود گرفته است و بسیاری از شاعران رغبت نشان داده‌اند تا در این قالب طبع آزمایی کنند.
شرفشاهی تاکید کرد: ایران سرزمین شعر و شاعران بزرگ است و مردم ما انس فراوانی با شاعران بلند مرتبه و پرآوازه ایرانی دارند و اینکه یک قالبی از جای دیگر بتواند برای خود جا باز کند به این سادگی‌ها امکان پذیر نیست. در عین حال این قالب همچنان در ادبیات ما زنده بوده و حرکت رو به رشدی داشته و می‌توان امیدوار بود شاعران جوان بتوانند به مقبولیت این قالب کمک کنند و جایگاه آن را ارتقا بخشند. ترجمه اشعار شاعران ژاپنی نشان داده که مخاطب ایرانی هم به هایکو ژاپنی توجه و علاقه نشان داده است.
نظر شما